Анатоль Яўхімавіч Белы – выдатны дзеяч культурна-асветніцкай дзейнасці ў Беларусі, вядомы калекцыянер.

Мне прыходзіцца пісаць гэтыя радкі пра чалавека, якога добра ведаў і сябраваў з ім. Шмат было зроблена разам, шмат гаварылася і абмяркоўвалася пры падрыхтоўцы ім  выстаў, семінараў, заняткаў і іншых мерапрыемстваў у клубе “Спадчына”, які быў арганізаваны ім і групай беларускай інтэлігенцыі ў сакавіку 1984 года ў Менску, і пры арганізацыі выстаў і сустрэч у музеі Анатоля Белага ў Старых Дарогах, адкуль ён родам.

Яўген Гучок: Шаноўны Леанід Дзмітрыевіч, па даручэнні сям’і Анатоля Яўхімавіча Белага, а таксама сяброў мінскага культурна-асветніцкага клуба “Спадчына”, які ён стварыў і якім больш за два дзесяцігоддзі кіраваў, звяртаюся да Вас з просьбай-прапановай сказаць колькі слоў пра гэтага неардынарнага чалавека. Як аматар-мастацтвазнаўца, калекцыянер і прапагандыст твораў беларускага мастацтва Анатоль Яўхімавіч ганарыўся знаёмствам з Вамі. Вы для яго заўсёды былі знакавай велічынёй як у мастацтве, так і ў жыцці. Ваша прынцыповая пазіцыя ў гэтых прасторах у пэўнай ступені была і для яго вызначальным вектарам у разуменні прызначэння мастацтва і ў стасунках з людзьмі. Калі ласка. З Вашай згоды пачнём нашу гутарку.

Леанід Шчамялёў: Скажу адразу, добрую Вы распачалі справу, каб надоўга захаваць памяць пра Анатоля Белага, безумоўна, чалавека рэдкага ва ўсіх станоўчых якасцях. Ён быў адным з цікавых, самадастатковых, ініцыятыўных, мэтанакіраваных людзей, з якімі мне даводзілася сустракацца ў маім жыцці. Яго я ведаў даўно; ён быў частым госцем у маёй майстэрні. З ім было прыемна і карысна гутарыць на любыя тэмы, асабліва – мастацкія. У падыходах да твораў мастацтва, як і да людзей, яго вылучала ўважлівасць і паважлівасць. Універсальнасць яго асобы, шырокая адукаванасць дапамагалі яму сабраць цудоўную калекцыю твораў беларускага мастацтва беларускай тэматыкі пераважна і на яе аснове стварыць унікальны музей у Старых Дарогах – на яго малой радзіме. Ну і, вядома, галоўным накірункам і арыенцірам у гэтай справе быў сур’ёзны, актыўны, больш таго – безаглядны беларускі патрыятызм. А цяпер давайце Вашы пытанні.

Пісаць пра Анатоля Белага тое самае, што мастаку намагацца пісаць партрэт вельмі рухавага, непаседлівага дзіцяці: амаль немагчыма ўлавіць адзіна правільны, закончаны вобраз, успомніць эпізод ці некалькі эпізодаў, якія б вычарпальна ілюстравалі яго характар, яго натуру. Усё, што звязана з ім, што адбывалася вакол яго, што стваралася ім, для мяне асабіста зліваецца ў нейкую дзіўную мелодыю новай эпохі Беларусі, якую так непаўторна сыграў маэстра Анатоль Белы. Было ў гэтым гранні усё: і спапяляючы энтузіязм, і дыханне шчасця, і эмацыйныя зрывы, і бясконцы рух да новых і новых здзяйсненняў.

І гэта сапраўды так. Усё, што звязвала мяне з Анатолем Яўхімавічам – гэта была толькі праца. Мы практычна не сустракаліся на мітынгах, шэсцях і г.д., хоць і ён, і я там бывалі. Але калі трэба было нешта зрабіць, і  я мог быць карысным, Анатоль Яўхімавіч знаходзіў мяне, і лепш або горш, але тое, што трэба было, рабілася.

У наш інфармацыйны век, дзе розгалас пра нейкую падзею часта важнейшы за саму падзею, Анатоль Белы наноўніцу імкнуўся скарыстоўваць магчымасць самых розных СМІ, і "Нашага слова" ў тым ліку. Доўгія гады "Наша слова" раз за разам пісала пра ініцыятывы А. Белага і клуба "Спадчына", пра імпрэзы,  якія імі праводзіліся, пра новыя помнікі, скульптуры, карціны, выданні. І на сёння на публікацыях у "Нашым слове" можна скласці летапіс клуба "Спадчына". А склалася сяброўства паміж клубам “Спадчына” і "Нашым словам" дзякуючы ўсё таму ж уменню Анатоля Яўхімавіча зацікавіць, нагадаць, націснуць, дабіцца і пры гэтым нікога не пакрыўдзіць, не выклікаць негатыву. А мог жа А. Белы быць і рэзкім, непрымірымым, рашучым – гэта ў змаганні, а ў працы – настойлівым і непахісным, пакуль спланаванае, намечанае не будзе завершана, дароблена.

Не для таго твая ўся праца,

Агністы дар душы тваёй,

Каб над Радзімаю ўзняцца,

А каб яе ўзняць над сабой.

Мікола Ермаловіч.

Гутарка “Ты хочаш жыць для Беларусі”

Анатоль Яўхімавіч Белы…

Пра яго, а дакладней пра яго жыццёве крэда называць белае белым, а чорнае чорным, мне пашчасціла даведацца яшчэ ў далёкім 1989 годзе, калі на адным з пасяджэнняў па стварэнні Таварыства беларускай мовы імя Францыска Скарыны (ТБМ) ён даволі крытычна выказаўся аб працы тагачаснага аргкамітэта. Я не памятаю, якія канкрэтна гэта былі выказванні, але яны, як кінуты спрытнай рукой каменчык, што ўтварае хвалі на воднай роўнадзі, выклікалі ў прысутных такія хвалі эмоцый, што адразу стала цікава. А цікава таму, што знікла тая прымусова-далікатная цішыня ў зале, уласцівая тагачасным партыйным сходам і з’ездам.

Сокровища душевной красоты

Совмещены в нем были благодатно.

А.Н.Некрасов

Наш славуты зямляк

Мы з сям’ёй пераехалі ў горад Старыя Дарогі ў 1967 годзе: майго мужа Алега Сцяпанавіча Мурашку партыя накіравала сюды працаваць старшынёй райвыканкама – ствараўся Старадарожскі раён. Тут у нас былі ўжо знаёмыя і нават сябры – сям’я Белых: Вольга сямёнаўна і Яўхім Фёдаравіч, бо з Яўхімам Фёдаравічам бацька Алега Сцяпан Прохаравіч сябравалі ўсё свядомае жыццё.