СПІС КАРАЛЁЎ ОСТГОТАЎ

Кароль остготаў - тытул кіраўніка германскага племя остготаў. У 489 - 553 гадах былі кіраўнікамі каралеўства остготаў.

"

Каралі остготаў

"     375 - 376 : Віцімір

"     376 - ?  : Відзірых

"     440 - 469 : Валамір

"     469 - 474 : Тэадэмір

"     469 - 474 : Відзімір I

"     474 - ?  : Відзімір II

Каралі остготцкага каралеўства

"     470 - 526 : Тэадарых Вялікі

"     526 - 534 : Аталарых

"     526 - 534 : Амаласунта

"     534 - 536 : Тэадахад

"     536 - 540 : Віцігес

"     540 - 541 : Ільдэбад

"     541 - 541 : Эрарых

"     541 - 552 : Таціла

"     552 - 552 : Тэйя

ВІЦІМІР

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Віцімір (Vithimirus; у перакладзе з гоцкага імя азначае "Вядомы ў лесе") - кароль остготаў. Амміян Марцеллін распавядае, што пасля смерці Эрманарыха ў 375 г. каралём остготаў быў абраны Віцімір. Нейкі час ён аказваў супраціў гунскім аланам, для чаго выкарыстоўваў "іншае племя гунаў" у якасці наймітаў. Ён устойліва вытрымліваў шматлікія паразы, але, урэшце, усёткі  загінуў у баю (мабыць, у 376 г.).

Кассіадор жа ў сваёй працы, анічога не кажа пра Віціміра, а выкладае гісторыю наступным чынам: Пасля смерці Эрманарыха і аддзялення ад вестготаў,  остготы нібы засталіся ў сябе на радзіме, гэта значыць у "старажытных іх скіфскіх месцах селішча", пад уладай гунаў. Аднак Вінітар з роду Амала захаваў "знакі сваёй княжай добрай якасці" і паспрабаваў пазбегнуць падначалення гунам. Для гэтага ён нібы напаў на краіну антаў, але апошнія зрабілі яму паразу. У адказ на гэта Вінітар пры другасным уварванні ў землі антаў  загадаў для застрашвання раскрыжаваць правадыра антаў  Божа, яго сыноў і 70 антскіх старэйшын. Прыблізна праз год гунскі правадыр Баламбер знішчыў апошнія сляды остготцкай волі. Для гэтага ён заклікаў Гезімунда, сына Хунімунда Старэйшага. Той "са значнай часткай готаў" падпарадкаваўся ўладзе гунаў, разам з якімі - "аднавіўшы з імі звяз" - выступіў супраць Вінітара. Пачалася працяглая звада, у якой Вінітар двойчы атрымліваў перамогу, пры гэтым гуны панеслі вялікія страты. Але ў трэцяй бітве, якая адбылася на рацэ Эрак, Вінітар быў забіты стралой, што патрапіла яму ў галаву. Страляў нібы сам Баламбер. Пасля гэтага правадыр гунаў жаніўся на Ва(ль)дамерке, пляменніцы забітага, і "з тых часоў панаваў у міру над усім заваяваным племем готаў, але аднак, так, што яно заўсёды падпарадкоўвалася ўласнаму правадыру, хоць і абранаму гунамі".

Бо імя Вінітар (літар. "Пераможца венедаў"), як гэта звычайна бывае з пышнымі мянушкамі, было пасля прысвоена нашчадкамі, тое разумна было б выказаць здагадку пра тоеснасць Віціміра і Вінітара. Віцімір, які згадваецца Амміянам Марцеллінам, атрымаўшы перамогу над славянамі-венедамі атрымаў мянушку Вінітар, што згадваецца ўжо Кассіадорам. Перамога Вінітара над венедамі першапачаткова была перамогай над антамі IV стагоддзя, калі анты яшчэ не былі славянамі, г. зн. яшчэ не паспелі славянізавацца. Анты ў IV веку прыналежалі да алана-асяцінскай групы народаў, якая засяляла тэрыторыю паміж Донам і Каўказам. А ў Амміяна Марцелліна з аланамі ваюе і Віцімір.

Папярэднік – Германарых -  кароль остготаў  к. 375 - 376

Пераемнік - Відзірых

Літаратура

Крыніца -

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ВІДЗІРЫХ

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Відзірых - кароль остготаў (376 - ?). Паводле Амміяна  Марцэліна, Відзірых – непаўнагадовы  сын Віціміра - стаў каралём пасля згубы свайго бацькі. Аднак уладу ад яго імя ўзялі дасведчаныя правадыры Алатэй і Сафрак. Пад іх кіраўніцтвам паўстала канфедэрацыя трох народаў з остготцкіх, аланскіх і гунскіх падраздзяленняў. Гэты атрад вершнікаў здолеў пазбегнуць гунскага акружэння, і ў 376 г. пераправіўся праз Дунай на тэрыторыю Ўсходне-рымскай імперыі. Там Алатэй і Сафрак далучыліся да паўстання Фрытыгерна і разам з ім удзельнічалі ў 378 у бітве з імператарам Валентам пры Адрыянаполі; і нават конніца Алатэя і Сафрака ўдалым манеўрам вырашыла зыход гэтай бітвы на карысць готаў. На гэтым аповяд Амміяна Марцэліна сканчаецца, а гісторыю остготаў на тэрыторыі Рымскай імперыі працягваюць іншыя крыніцы. Вядома, што остготы і аланы Алатэя і Сафрака былі паселены імператарам Грацыянам у Паноніі у 380.

Тэорыя пра ідэнтычнасць Відзірыха і дзеда Тэадарыха Вялікага Вандаларыя ("Пераможца вандалаў") здаецца непраўдзівай. Пра Відзірыха  вядома толькі, што ўвосень 376 г. яго апекуны Алатэй і Сафрак даставілі яго на левы бераг у самых нізоўях Дуная. Няма ніводнага паведамлення, што ён пераправіўся праз раку. Затое пэўна вядома, што канфедэрацыяй трох народаў на тэрыторыі Рымскай імперыі кіравалі толькі вайскаводы Алатэй і Сафрак. Мабыць, Відзірых растаўся з жыццём, быўшы зусім яшчэ маленькім хлопчыкам.

Папярэднік – Віцімір кароль остготаў  - к. 376 - ?

Пераемнік - ?

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ВАЛАМІР

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Валамір (готск. - кароль остготаў (к. 440 - 469), з дынастыі Амалаў. Старэйшы сын Вандалара. Пры жыцці Валаміра абодва малодшыя яго браты, Тэадэмір і Відзімір, не носячы каралеўскага сану, удзельнічалі ў кіраванні остготцкім народам і стаялі на чале асобных яго плямёнаў. Характарызуючы Валаміра Ярдан кажа, што той адрозніваўся ўстойлівасцю ў захаванні таямніц, ласкавасцю ў гутарцы, уменнем разблытаць каварнасць.

Остготы пад уладай гунаў

У 451 г. кароль гунаў Атыла рушыў у Галію. За ім рушылі ўслед шматлікія народнасці, у тым ліку гепіды даліны Цісы, якімі камандаваў кароль Ардарых, і остготы, якія знаходзіліся пад началам братоў-каралёў Валаміра, Тэадэміра і Відзіміра. 15 ліпеня 451 г. у бітве на Каталаўнскіх палях гуны і падуладныя ім народы былі спынены рымлянамі, вестготамі і іх саюзнікамі пад кіраўніцтвам Аэцыя. Прычым у гэтай бітве готы ваявалі супраць готаў, остготы Валаміра, Тэадэміра і Відзіміра біліся супраць вестготаў караля Тэадарыха I. Распавядаюць нават, што нейкі Андагіс  з роду Амала кінуў дзіду,  якая забіла Тэадарыха I.  Атыла адступіў, а праз два гады ў 453 г. ён памёр.

Остготы селяцца ў Паноніі

Пасля смерці Атылы пачалася варожасць паміж яго сынамі. Падуладныя народы вярнулі сабе волю, першымі гепіды, кароль якіх Ардарых у бітве на рацэ Нетадзе (Недао) у Паноніі  у 454 г. разграміў гунаў. У гэтай бітве загінуў Эллак, сын Атылы. Хоць остготы вельмі неахвотна ўспаміналі пра гэта і рабілі ўсё, каб іх нашчадкі забыліся пра гэты непрыемны факт, але амаль няма сумневаў, што ў бітве пры Недао яны ваявалі на баку гунаў. Гэта становішча спраў дакладна захавала  "Песня пра сыноў спадарыні Хельхен". Пасля гэтага остготы, як пераможаны бок  былі змушаны зняцца з наседжаных месцаў і прасіць усходне-рымскага імператара Маркіяна дазволу пасяліцца ў Імперыі. Маркіян даў ім зямлю ў Паноніі, пры ўмове, што за штогадовую плату готы Валаміра стануць заслонам на панонскай Саве  для абароны Далмаціі  і Верхняй Мезіі  ад іншых варвараў. У адбыўшыхся пераселеннях Валамір не змог утрымаць у сваіх руках каралеўскую ўладу над усімі гунскімі готамі. Частка остготаў, самае позняе пасля бітвы пры Недао, адмовілася падпарадкоўвацца Валаміру і паступілі на вайсковую службу ў Канстанцінопаль. Яны перш знаходзіліся пад камандаваннем сваяка Валаміра, нейкага Амала які носіць лацінскае імя Трыарый. А пасля таго як ён памёр, мабыць, у другой палове 50-х гг., улада прыняў яго сын Теадарых Страбон. Остготы Амалаў Андагіса і Андэлы, якія ў 451 г. ваявалі пад началам Валаміра  на баку гунаў, пасля распаду гунскага каралеўства  таксама адлучыліся ад готаў Валаміра і пасяліліся ў Добруджы  і ў Паўночнай Балгарыі разам з аланамі, скірамі і сармацкімі садагарамі.

Размеркаванне земляў паміж трыма братамі

Ў Паноніі  остготы рассяліліся ў трох кантонах, па ліку братоў; Валамір як кароль быў іх вярхоўным кіраўніком. Самай заходняй з трох частак кіраваў Тэадэмір, самай слабой была цэнтральная частка - малодшага брата Відзіміра, тады як Валамір як наймоцны ўзяў сабе ўсходнюю частку, якой пагражала найвялікая небяспека. Паводле сучаснай геаграфіі Тэадэмір валодаў цэнтрам і поўднем камітата Шамоль і паўночна-усходняй Харватыяй, Відзімір - Верхняй Славоніяй і Валамір - Ніжняй Славоніяй. Верагодна, Валамір і яго браты размяшчалі кантынгентам прыблізна з 18000 ваяроў.

Спроба гунаў ізноў падпарадкаваць остготаў

Ледзь остготы склалі звяз з імператарам, як на ўсходзе зноў з'явіліся гуны. У 456 г. яны напалі на караля Валаміра, "збеглага свайго раба", прычым так нечакана, што ён змушаны быў абараняцца адзін, без падтрымкі братоў. Усё ж Валаміру атрымалася адбіць напад. Пераможаныя, верагодна, адступілі да Дняпра. Сцвярджаюць, што ў дзень, калі вестка пра перамогу Валаміра дасягнула Тэадэміра, у таго нарадзіўся сын - будучы Тэадарых Вялікі.

Адносіны з Візантыяй

У 457 году на чале Ўсходняй імперыі стаў Леў I; ён паспрабаваў перагледзець звяз з панонскімі  готамі. "Звыклыя штогадовыя выплаты" не паступалі. Праз два гады ў 459 годзе  Валамір паслаў ганцоў у Канстанцінопаль з нагоды выканання  пэўнасці дамовы. Але яго пасланцы вярнуліся толькі з адным паведамленнем - як добра пры імператарскім двары прынялі Тэадарыха Страбона і яго людзей. Тады Валамір пачаў вайну. Остготы прасунуліся па даліне сербскай Маравы на поўдзень да Эпіра. Нават сталіца Дураццо  апынулася ў руках остготаў. Паўстанне федэратаў дасягнула сваёй мэты; імперскі ўрад вылучыў на "звыклыя штогадовыя выплаты" 300 фунтаў золата ў год, і готы вярнуліся ў Панонію. Тады ж маленькі Тэадарых быў пасланы як закладнік у Канстанцінопаль і прабыў там 10 гадоў. На працягу гэтага дзесяцігоддзя паміж готамі і рымлянамі захоўваўся мір ці, прынамсі, тое, што яны жадалі лічыць такім.

Пакуль Валамір у 467 ці 468 годзе падпарадкоўваў пакінутых ва Ўнутранай Паноніі  сармацкіх садагараў, сын Атылы Атыла  Дзенгізіх (Дзенгіціх) паспрабаваў захапіць горад Басіяны паміж Сінгідунам і Сірміям. Валамір павярнуў назад і разбіў гунаў. Дзенгізіх паў. Гэта была апошняя спроба гунаў вярнуць сабе панаванне над остготамі.

Выступ свеваў і скіраў. Згуба Валаміра.

У той час як сілы остготаў былі злучаны на ўсходзе, праз гоцкую Савію на Далмацію рушылі паўночнапанонскія  свевы. Яны змаглі бесперашкодна прайсці па тэрыторыі Тэадэміра, сагнаць гоцкае быдла, і, нагружаныя здабычай, павярнулі зваротна. Аднак Тэадэмір сустрэў іх у возера Пелсо і ўзяў у палон разам з іх правадыром Хунімундам. Каб атрымаць волю, свеўскаму каралю прыйшлося стаць "сынам Тыудзіміра па зброі". Нежаданы гонар, які павінен  быў ўмацаваць яго залежнасць ад готаў, не зрабіў  на свеўскага караля належнага ўражання і ён неадкладна пачаў плесці змову супраць остготаў. Першым чынам, ён жадаў падзяліць і прыслабіць гоцкія сілы. Або яшчэ ў 468 г., або напачатку 469 г. супраць Валаміра раптам выступілі скіры даліны Цісы і ён і гэтым разам ізноў застаўся адзін. Хоць остготы і перамаглі, але сам Валамір паў ў гэтай бітве. Іяан Антыахійскі датуе пераход улады ад Валаміра да Тэадэміра консульствам Зянона, гэта значыць 469 г.

Папярэднік – Вандалар кароль остготаў  - к. 440 - 469

Пераемнік - Тэадэмір

Літаратура

Крыніца - «http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ТЭАДЭМІР (КАРОЛЬ ОСТГОТАЎ)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Тэадэмір - кароль остготаў (469 - 474) з роду Амала, сын Вандалара. Пры жыцці Валаміра абодва малодшыя браты яго, Тэадэмір і Відзімір I, не носячы каралеўскага сану, удзельнічалі ў кіраванні остготцкім народам і стаялі на чале асобных яго плямёнаў. Пасля падзелу  паміж братамі земляў у Паноніі, Тэадэмір пасяліўся з часткай остготцкага  народа ў возера Пелсо (цяпер Балатон). Валадаранні  братоў былі так выдалены адно ад другога, што, калі сыны Атылы напалі на караля Валаміра, "збеглага свайго раба", Тэадэмір не мог яму аказаць дапамогі (456 г.). Сцвярджаюць, што ў дзень, калі прыбыла вестка пра паразу гунаў, любімая наложніца Тэадэміра Эрэліва нарадзіла сына, знакамітага пасля Тэадарыха Вялікага. Апошні ў васьмігадовым узросце быў адпраўлены ў Візантыю закладнікам. Шлюб бацькоў Тэадарыха ніколі не  быў паўнавартасным. Магчыма, іх падзялялі рэлігійныя супярэчнасці, або яны мелі рознае этнічнае паходжанне. Хоць адна з крыніц  заве маці Тэадарыха готкай, у Эрэлеувы, магчыма, нават не было германскага імя (слова "Эрэлеува" тлумачыцца як "любая-меч"). Таму не выключана, што ў Тэадарыха маці была з рымскіх правінцыялаў.

У 468 г., у той час як сілы остготаў былі злучаны на ўсходзе ў барацьбе з сынам Атылы Дэнгізіхам, праз гоцкую Савію на Далмацію рушылі паўночнапанонскія свевы. Яны змаглі бесперашкодна прайсці па тэрыторыю Тэадэміра, сагнаць гоцкае быдла, і, нагружаныя здабычай, павярнулі зваротна. Аднак Тэадэмір сустрэў іх у возера Пельсо і ўзяў у палон разам з іх правадыром Хунімундам. Каб атрымаць волю, свеўскаму каралю прыйшлося стаць "сынам Тэадэміра па зброі". Нежаданы гонар, які павінны быў  ўмацаваць яго залежнасць ад готаў, не зрабіў  на свеўскага караля належнага ўражання, і ён неадкладна пачаў плесці змову супраць остготаў. Першым чынам, ён жадаў падзяліць і прыслабіць гоцкія сілы. У 469 г. у барацьбе са скірамі паў старэйшы брат Тэадэміра Валамір. Пасля яго смерці Тэадэмір стаў вярхоўным каралём остготаў.

У 469 г. супраць остготаў утварылася рымска-варварская кааліцыя. Свеўскі кароль Хунімунд злучыў свае войскі з ваярамі нейкага Аларыха, іншага свеўскага  караля ці ж караля эрулаў, са скірамі пад началам Эдыкі, бацькі Одаакра, і Хунульфа, старэйшага брата апошняга, а таксама з сармацкімі каралямі Беўкі  і Бабая і - пры падтрымцы гепідскіх і ругійскіх атрадаў - рушыў на гоцкую Панонію. Адначасова ўсходне-рымскі імператар Леў I загадаў разгарнуць у тыле готаў, якія падвергліся нападу варвараў, рэгулярнае войска. Бітва адбылася на рацэ Болія (лакалізацыя  выклікае цяжкасці, вядома толькі, што гэта правы прыток Дуная ў Паноніі). Остготы перамаглі. Пасля гэтага надыходзячае імператарскае войска павярнула зваротна. Леў I саступіў і адпусціў юнага Тэадарыха з багатымі дарункамі на радзіму, прычым пра якую-небудзь зваротную саступку остготаў не згадваецца.

Бітва пры Боліі выклікала відавочныя прыкметы расколу сярод пераможаных. Спачатку сышлі сыны пабітага скірскага караля Эдыкі: старэйшы, Хунульф, паступіў на усходнерымскую службу, малодшы, Одаакр, стаў салдатам у Італіі. За ім рушылі ўслед шматлікія эрулы і ругі, а таксама туркілінгі; пазней Одаакр лічыўся іх каралём. Узімку 469/470 г. Тэадэмір пайшоў вайной на свеваў - ядро анты-гоцкай кааліцыі. Аднак Хунімунд і яго свевы адступілі і перасяліліся вышэй па Дунаі на захад. Пакінутыя ў заходняй і паўднёвай Паноніі  свевы патрапілі пад уладу остготаў. Гэты працэс турбаваў  "крэмскіх ругіяў" бо зараз остготы кантралявалі любыя кантакты з Італіяй. Іх кароль Флакцітэй  стаў праводзіць палітыку збліжэння з остготамі і каля 470 г. жаніў  свайго сына Фелетэя (Феву) на остготке Гізо з роду Амалаў.

Вярнуўшыйся ў 469/470 г. з Візантыі Тэадарых прыняў уладу над часткай каралеўства свайго дзядзькі Валаміра і пачаў дапамагаць бацьку ў яго паходах. На чале 6000 ваяроў з падуладнай яму трэцяй часткі племя Тэадарых перайшоў Дунай і напаў на караля сарматаў Цісы Бабая, які, карыстаючыся цяжкасцямі ўзнікшымі ў готаў  ў апошні час і пры падтрымцы Канстанцінопаля, пачаў урывацца на іх валадарствы. Тэадарых разбіў сарматаў, забіў Бабая, пасля чаго захапіў яго рэзідэнцыю  Сінгідун (суч. Белград). Тэадарых пакінуў Сінгідун сабе.

Неўзабаве адбыўся разрыў з Візантыяй. Остготы былі незадаволены сваім жыццём у Паноніі. Пры прымітыўным спосабе апрацоўкі глебы зямля не магла пракарміць шматлікі народ. Імператарскае жалаванне было беднае  (300 фунтаў золата), а паходы на суседзяў дастаўлялі ўсё меней і меней здабычы. "З вялікім крыкам" народ прымусіў караля Тэадэміра пакінуць Панонію і пашукаць лепшых земляў. Гэта магло адбыцца толькі за кошт абедзвюх імперый. Відзімір I быў адпраўлены на захад, для нападу на Італію, а сам кароль рушыў на Візантыю. Чыннік падзелу народа складаўся ў немагчымасці пракарміць падчас шляху гэтак шматлікія масы. Заходне-рымскі імператар адхіліў пагражаючы  яму ўдар і пераканаў Відзіміра пасяліцца ў Галіі, дзе остготы зліліся з вестготамі.

Тэадэмір жа бесперашкодна дайшоў да Наіса (суч. Ніш), дзе готы, верагодна, правялі зіму 473/474 г. Тэадарых выкарыстоўваў змушаную паўзу для ўзброенага выведвальнага рэйду, які праз Косава поле прывёў яго ў даліну Вардара, а адтуль у наваколлі Ларысы ў Фесаліі. Пры гэтым у яго рукі патрапілі гарады Каструм Геркуліс (суч. Курвінград), Ульпіяна (суч. Ліпляны), Стобы (каля суч. Градско) і Гераклея (суч. Бітола).  Відавочна задаволены поспехамі сына, Тэадэмір напачатку года  473  ударыў па Фесалоніках. Гэты буйны горад  ён, праўда, не змог узяць, але затое была складзена вельмі выгодная  для готаў Тэадэміра дамова. Іх рассялілі ў сямі македонскіх гарадскіх акругах: Эўропе, Кіры, Пеле, Берэе, Мефоне, Підне і Дыёне.

Рэзідэнцыяй Тэадэмір абраў Кір, тутака ж ён склікаў збор готаў, каб абвясціць свайго сына Тэадарыха спадчыннікам, і тутака ж сканаў у 474 г.

Эрэлеува (Эрэліева) - каханая наложніца пазней разам з сынам адправілася ў Італію і лічылася там каралевай. Да таго часу яна была каталічкай і  атрымала пры водахрышчы імя Еўсевія.

Літаратура

Папярэднік – Валамір - кароль остготаў  469 - 474

Пераемнік - Тэадарых Вялік і

Крыніца -

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ВІДЗІМІР I

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Відзімір I - кароль часткі остготаў у Паноніі  (469 - 474). Брат караля Валаміра. У канцы лета ці пачатку восені 473 г. група Відзіміра, сабраўшы ўраджай, пакінула Панонію і ўварвалася ў Італію, аднак атрымала там шэраг параз. Відзімір памёр у 474 г. у Італіі.

Папярэднік – Тэадэмір - кароль остготаў - к. 469 - 474

Пераемнік - Відзімір II

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ВІДЗІМІР II

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Відзімір II - кароль часткі остготаў. Сын Відзіміра I. Разам са сваім бацькам вывеў частку свайго народа ў Італію. Калі старэйшы Відзімір памёр у 474 г., імператар Гліцэрый падарункамі пераканаў яго выдаліцца са сваім атрадам з Італіі ў Галію, да роднасных вестготаў. Відзімір  Малодшы, мабыць, асеў  у Лімузене,  дзе ён, падобна, жыў яшчэ і ў наступным дзесяцігоддзі.

Папярэднік - Відзімір I - кароль остготаў - к. 474 - ?

Пераемнік - ?

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ТЭАДАРЫХ ВЯЛІКІ

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Бронзавая статуя Тэадарыха (XVI стагоддзе, Інсбрук).

Тэадарых Вялікі (451 - 30 жніўня 526) - кароль остготаў (470 - 526) з роду Амалаў.  Сын Тэадэміра і яго каханай наложніцы Эрэлеувы (Эрэліевы).

Біяграфія

Праблема даты нараджэння Тэадарыха

Праблематычны год нараджэння Тэадарыха. Па паданні вядома, што Тэадарых нарадзіўся ў той дзень, калі вестка пра разгром гунаў Валамірам дасягнула яго брата Тэадэміра. Таксама вядома, што васьмігадовым дзіцем Тэадарых быў адпраўлены як закладнік  у Канстанцінопаль і прабыў там 10 гадоў. Калі ён сапраўды з'явіўся на свет  ў 456 г., ён не мог праз тры гады адправіцца ў Канстанцінопаль васьмігадовым закладнікам, а трохгадовае  дзіця  ці наўрад зрабілі б закладнікам. Але калі нават выказаць здагадку, што Тэадарыха адправілі ў Візантыю не ў 459 г., то  пазней, усё адно пачынаецца поўная блытаніна ў яго біяграфіі. Атрымліваецца, што ў 470 г. ён, прабыўшы ў закладніках 10 гадоў, і быўшы чатырнаццацігадовым, ужо ўспадкаваў уладу свайго загінулага дзядзькі Валаміра і заваяваў Сінгідун (суч. Белград). Храналагічных складанасцяў можна пазбегнуць, дапусціўшы, што Тэадарых быў на пяць гадоў старэй і з'явіўся на свет  ў 451 г. Тады вестка пра паразу гунаў, якая прыйшла  ў дзень яго нараджэння, ставілася б да бітвы на Каталаунскіх палях, а ў гэтай бітве остготы ваявалі на боку які прайграў. Мабыць, у біёграфа Тэадарыха Кассіядора было досыць падстаў зрушыць дату нараджэння Тэадарыха, каб зрабіць яе больш значнай.

Першыя гады кіравання. Заваёва Сінгідуна

Ў 459 г. у забеспячэнне адной  з мірных дамоў, якія перарывалі барацьбу остготаў з рымлянамі, Тэадарых васьмігадовым дзіцем быў адпраўлены, як закладнік, у Канстанцінопаль, дзе і прабыў дзесяць гадоў, з 459 па 469 год, гэта значыць дзяцінства і юнацкасць - з 8 да 18 гадоў. Гэта паўплывала на ўсю яго далейшую дзейнасць. Не страціўшы баявой адвагі і суровасці нораву, уласцівых германцам, ён захапіўся веліччу грэка-рымскай культуры.

Пасля згубы вярхоўнага караля остготаў Валаміра, Тэадарых вярнуўся ў 469/470 г. з Візантыі і прыняў уладу над часткай каралеўства свайго дзядзькі Валаміра, а яго бацька Тэадзімір - як спадчыннік Валаміра - стаў вярхоўным каралём. На чале 6000 ваяроў з падуладнай яму трэцяй часткіай племя Тэадарых перайшоў Дунай і напаў на караля сарматаў Бабая, які, карыстаючыся цяжкасцямі ўзніклымі ў готаў  ў апошні час і пры падтрымцы Канстанцінопаля, пачаў урывацца на іх валадарствы. Тэадарых разбіў сарматаў, забіў Бабая, пасля чаго захапіў яго рэзідэнцыю Сінгідун (суч. Белград). Тэадарых пакінуў Сінгідун сабе. Паводле Ярдана яму тым часам было 18 гадоў. Сам Тэадарых узводзіў пачатак сваёй каралеўскай улады менавіта да гэтай падзеі, бо трыццацігоддзе сваёй улады ён адзначаў у 500 г.

Остготы пакідаюць Панонію

Аднак праз тры гады ў 473 г. остготы былі змушаны пакінуць Панонію. Племя Відзіміра I і яго сына, якога клікалі таксама Відзімірам, адправілася ў Італію. Тэадзімір жа накіраваўся ў Візантыю. Паводле Ярдана остготы раскалоліся таму, што поспех юнага Тэадарыха нікому не пагражаў больш, чым дзядзьку і стрыечнаму брату. У Візантыі остготы Тэадзіміра і Тэадарыха рассяліліся ў македонскіх землях і склалі з рымлянамі выгодную  дамову. У 474 г. пасля смерці бацькі Тэадарых стаў вярхоўным каралём готаў.  Паміж 474 і 476 гг. Тэадарых пакінуў македонскае федэратцкае каралеўства і сышоў зваротна на Дунай, гэтым разам у Ніжнюю Мезію, дзе з перапынкамі знаходзіўся да 488 г.. Магчыма, што перабазавацца ў Мезію, Тэадарыху загадаў остгот з роду Амала Тэадарых Страбон, які насіў тытул вярхоўнага галоўнакамандуючага імперскага войска і таксама прэтэндуючы на званне вярхоўнага караля остготаў.

У адрозненне ад Тэадарыха Страбона, які падтрымаў узурпатара Васіліска, Тэадарых прыняў бок законнага імператара Зянона. Васіліск і Тэадарых Страбон атрымалі паразу, а Тэадарых успадкаваў усе пасады свайго цёзкі. Зянон назваў яго сваім сябрам, вывеў у патрыцыі і прызначыў вярхоўным галоўнакамандуючым. Тады ж было прызнана  ніжнямезійскае каралеўства федэратаў-остготаў і яму былі абяцаны выплаты штогадовых субсідый.

Тэадарых уступае ў вайну з Імперыяй

Аднак, затрымка жыццёва неабходных выплат імперскім урадам і дамаўленні Тэадарыха Страбона, прымусілі Тэадарыха перайсці на бок апошняга. Некаторы час Тэадарых Страбон і Тэадарых Вялікі дзейнічалі сумесна, але затым Зянону атрымалася падкупіць Тэадарыха Страбона, і Тэадарых сын Тэадэміра застаўся ў адзіноце. Тэадарых злічыў больш разумным адступіць у Эпір. Тут ён быў змушаны зноў уступіць у перамовы з рымлянамі. Тэадарых быццам бы згаджаўся зноў перайсці на рымскую службу і выдаліцца з Эпіра ў прызначаныя яму для селішча землі ў Пауталіі.  Ён толькі прасіў даць магчымасць свайму змарнеламу войску правесці зіму 479/480 гадоў  ў Эпіры  і ўдакладняў у якой  з рымскіх акруг яму варта пакінуць небаяздольную частку яго народа, а таксама  абоз, пакуль ён сам з 6000 ваяроў будзе чысціць Фракію ад варожых Канстанцінопалю готаў. Паказаны лік ваяроў звяртае на сябе ўвагу: яна красамоўна сведчыць пра тое, што Тэадарых у "балканскіх цяснінах" страціў каля паловы свайго асабовага складу, і тым самым быў адкінуты на ўзровень пачатку свайго кіравання, гэта значыць да 470 г. Пакуль вяліся перамовы, рымскі вайскавод Сабініян напаў на асобна рухаўшыйся атрад брата Тэадарыха Ціудзімунда, у якім знаходзіліся сястра і маці караля, і разграміў яго. Толькі дзякуючы таму, што Ціудзімунд зусім не па-каралеўску кінуў свой атрад на волю лёсу і нават разбурыў за сабой выратавальны мост, ён здолеў выслізнуць разам з маці.

Вайна працягнулася, і Сабініян атрымаў значныя падмацаванні, што рабіла становішча Тэадарыха пагрозлівым. Аднак у 481 г. Сабініян стаў ахвярай інтрыгі. У тым жа году надышоў канец остготцкаму двоеўладдзю: нечакана памёр Тэадарых  Страбон. Яго войска па большай частцы перайшло да Тэадарыха.

Тэадарых - рымскі консул

Пазбавіўшыся ад свайго самага небяспечнага ворага і суперніка, Тэадарых  у 482 г. уварваўся ў Грэцыю і атакаваў Ларысу. Жудасныя спусташэнні, зробленыя яго войскам, вымусілі Зянона ў 483 г. нарэшце скласці жаданую дамову. Тэадарыха зноў узвялі на добрую пасаду вайскавода і ў патрыцыі, прызначылі консулам на 484 г. год і вылучылі яму Прыбярэжную Дакію і некаторыя часткі Ніжняй Мезіі. Дарэчы, прызначэнне Тэадарыха на консульскую пасаду ў 484 г. лішні раз пацвярджае, што Тэадарых нарадзіўся ў 451 г., бо мінімальны ўзроставы цэнз для ўступа ў консульства быў - трыццаць тры гады. (Праўда, справядлівасці дзеля, трэба заўважыць, што ў імператарскую эпоху гэты прынцып выконваўся не заўсёды). У сувязі з уступам у консульства остготцкі  кароль атрымаў рымскае грамадзянства і новае імя - Флавій Тэадарых. Сястра Тэадарыха Амалафрыда была прынята ў прыдворны штат імператрыцы.

У год консульства Тэадарыха Зянон вырашыў, што не час распачаць энергічныя дзеянні ў Малой Азіі супраць паўстаўшых ісаўраў . На чале як ваяроў свайго племя, так і рэгулярных рымскіх частак Тэадарых пераправіўся ў Віфінію, але ўжо ў Нікамедыі  быў адкліканы. Імператару "прыйшла ў галаву думка, што ён можа здрадзіць". У 486 г. справа дайшла да вайны паміж Зянонам і Тэадарыхам.  Остготы ўварваліся ў Фракію, рабуючы і руйнуючы яе. У адказ на гэта Зянон заклікаў на дапамогу булгар, але яны атрымалі паразу. У 487 г. Тэадарых разгарнуў наступ на Канстанцінопаль. Готы блакавалі горад, занялі важныя прадмесці і перакрылі паступленне вады. Зянон здолеў правільна адрэагаваць: ён выклікаў Амалафрыду з прыдворнага штата імператрыцы і накіраваў яе з багатымі дарункамі да яе брата. Тэадарых адступіў.

Зянон адпраўляе Тэадарыха для заваёвы Італіі

Ў 488 г. Тэадарых склаў з Зянонам дамову, паводле якой  остготы адпраўляліся ў Італію, дзе іх кароль "пасля перамогі над Одаакрам за свае працы будзе кіраваць замест імператара, пакуль той не прыбудзе туды (у Італію)". У канцы лета 488 г., пасля збору ўраджая остготы рушылі ў Італію. Іх колькасць ацэньваецца самае малое ў 20 000 ваяроў, гэта значыць у цэлым, з жонкамі і дзецьмі каля 100 000 чалавек. Тэадарых імкнуўся прыцягнуць да ўдзелу ў паходзе, як мага больш прадстаўнікоў свайго народа. Ён вёў перамовы нават з крымскімі готамі; аднак тыя адмовіліся ўдзельнічаць у італійскім мерапрыемстве. Гэтак жа павялі сябе шматлікія готы  Фракіі, але да яго далучыліся не гоцкія элементы, а такія, як ругіі  Фрыдэрыха і асобныя рымляне, у тым ліку нават сваякі імператара.

Уварванне остготаў у Італію

Каля цяперашняга Вукавара, прыблізна там дзе Вука ўпадае ў Дунай шлях остготам заступілі гепіды. Ці была ў гепідаў дамоўленасць з Одаакрам, ці гэту цяжкую задачу яны самі на сябе ўзвалілі, усталяваць немагчыма. Пры асабістым удзеле Тэадарыха готы звярнулі ворагаў ва ўцёкі і захапілі іх запасы. Сярод забітых гепідаў, магчыма, быў іх кароль Траўстыла (Трапстыла). Пасля гэтага остготы адбілі напад сармацкіх качэўнікаў і, нарэшце, дасягнулі Італіі. Пры пераправе праз Ізонцо яны сутыкнуліся з войскам Одаакра. 28 жніўня 489 г. Тэадарых перайшоў у наступ і звярнуў Одаакра ва ўцёкі.  Праз месяц  готы падышлі да Вероны, дзе адбылася другая бітва. Рака Адзіджэ  стала пасткай для адрэзаных ад Вероны частак Одаакра. Одаакр 30 верасня збег у Равенну. Вайскавод Одаакра Туфу і вялікая частка пабітага войска перайшлі на бок пераможца. У Медыёлане (суч. Мілан), які Тэадарых заняў пасля Вероны, остготцкагоа караля віталі свецкія і духоўныя саноўнікі. Здавалася, што наступ Тэадарыха на Італію не спыніць, і яно вось-вось завершыцца хуткай і пераканаўчай перамогай.

Вайна за валоданне Італіяй

У Тэадарыха не было падстаў сумнявацца ў лаяльнасці Туфы, і ён паслаў яго з адборнымі ваярамі на Равенну. Аднак Туфу зноў перайшоў на  другі  бок; даручанае яму гоцкае элітнае фармаванне загінула, і Тэадарых атрымаў першую цяжкую паразу на італійскай зямлі. Тады Тэадарых адступіў  да Тыціна  (суч. Павія) і замкнуўся там, абложаны Одаакрам. Да агульных бедстваў, якія абваліліся на Італію, дадалося ўварванне бургундаў, што скарысталіся тым, што два ворага скавалі сілы адзін аднаго і пакінулі мяжу не абароненай. Пакуль Одаакр займаў Крэмону і караў Медыялан, бургунды разрабавалі і спустошылі Лігурыю.

Толькі ў сярэдзіне 490 г. Тэадарыху атрымалася зноў захапіць ініцыятыву. Аларых II кароль вестготаў у знак гоцкай салідарнасці паслаў у Італію сваіх ваяроў. З набліжэннем вестготцкага  войска Одаакр зняў аблогу Павіі  і адышоў да Аддэ. 11 жніўня 490 г. у пераправы праз раку адбылася бітва. Тэадарых атрымаў поўную перамогу. Одаакр ізноў адышоў да Равенны  і замкнуўся там. Аднак не ўсе прыхільнікі італійскага  караля пайшлі  ў Равенну. Напрыклад, нейтралізаваць Туфу готам не атрымалася. Гэты вайскавод трымаў абарону ў стратэгічна важнай даліне Адзіджэ  каля Трыдэнта.

Тым часам у Тэадарыха адбыўся разрыў з яго ругійскімі  саюзнікамі. Справа ў тым, што пасля таго як была знята аблога Павіі, Фрыдэрых і яго ваяры былі пакінуты для абароны гэтага горада. Тут яны сталі паводзіць сябе, як сапраўдныя акупанты, прыгнятаючы насельніцтва і тым самым дыскрэдытуючы  рымскую палітыку Тэадарыха. Аднак толькі праз год, або 18, або 22 жніўня 491 г., Тэадарых змог асабіста ўмяшацца ў ход спраў у Павіі. Фрыдэрых  быў пакараны, пасля чаго "парушыў слова пэўнасці" і перайшоў са сваімі ругіямі да Туфу. Гоцкаму каралю не заставалася нічога іншага, як ізаляваць абодвух саюзнікаў на тэрыторыі да поўначы ад Вероны і чакаць. Або яшчэ ў 492, або толькі ў 493 г. Туфу і Фрыдэрых пасварыліся і далі адзін аднаму сапраўдны бой паміж Веронай і Трыдэнтам. Пэўна вядома, што ў гэтым баю Туфу загінуў, і, магчыма, яго долю падзяліў і Фрыдэрых. Ва ўсякім разе,  ругіі зноў далучыліся да Тэадарыха.

Захоп Равенны. Забойства Одаакра

Фіялетавым намаляваны валаданні Тэадарыха.

Любая спроба ўзяць штурмам Равенну трымала няўдачу з-за непрыступнасці горада, які два гады бесперашкодна забяспечваўся з мора. Аднак і становішча абложаных было безнадзейным. У ноч з 9 на 10 ліпеня 491 г. Одаакр распачаў апошнюю сур'ёзную спробу вырвацца з горада, але яна апынулася няўдалай. Хоць абодва бакі панеслі цяжкія страты, але для абаронцаў, якія былі ў меншасці, яны апынуліся цяжэй. Загінуў Лівіла, вайскавод Одаакра і пераемнік Туфы, а таксама яго лепшыя эрульскія  атрады. 29 жніўня 492 г. Тэадарыху атрымалася ўсталяваць поўную блакаду горада, пасля таго як остготы мабілізавалі для гэтага ў Рыміні  дастатковую  колькасць караблёў.

25 лютага  493 г. пры  пасяродніцтву  біскупа Равенны Іяана  была складзена  дамова, паводле якой Тэадарых і Одаакр павінны былі сумесна  валадарыць сталіцай Равеннай  і разам ажыццяўляць уладу над Італіяй.  5 сакавіка  493 г. остготцкі  кароль уступіў у Равенну,  а праз дзесяць дзён Одаакр  быў уласнаручна  забіты на балі Тэадарыхам. Прыхільнікі забітага караля былі перарэзаны; раскватараваныя па розных месцах паўвострава атрады варвараў разышліся.

Перамовы аб прызнанні імператарам

Яшчэ вядучы вайну з Одаакрам, Тэадарых пачаў перамовы з Канстанцінопалем аб прызнанні сябе кіраўніком Італіі. Імператар Зянон, з якім ён дамаўляўся пра ўварванне ў Італію, увесну 491 г. памёр, а з новым імператарам - Анастасіям перамовы зацягнуліся. Тэадарых, урэшце, страціў цярпенне і дазволіў гоцкаму войску ў сакавіку 493 г. абвясціць сябе каралём "без загада новага імператара". Пры гэтым Теэдарых не прыняў "ні імператарскага ўбору, ні імператарскага тытула", але ўсё жыццё па варварскім звычаі загадаў зваць сябе каралём. Імператар Анастасій I толькі ў 497 г. прызнаў племянное абранне караля, і толькі ў 516 г. прадставіў Тэадарыха рымскаму сенату як чалавека, якому ён даручыў уладу над Захадам. Хоць Тэадарых энергічна адстойваў сваю фактычную незалежнасць ад Усходу, не раз нават са зброяй у руках, але да канца жыцця лічыў дзяржаву, у якой  ён быў каралём, часткай Імперыі, манарх якой, знаходзіўся ў Канстанцінопалі, і ніколі не чаканіў манет з адным сваім малюнкам.

Унутраная пабудова дзяржавы Тэадарыха

Эдыкт Тэадарыха. 512 г. Фрагмент.

У Італіі пакінуты быў амаль некранутым  выпрацаваўшыйся ў Імперыі бюракратычны апарат, як цэнтральная, так абласная адміністрацыя. Рымляне захавалі свае судовыя, фінансавыя і муніцыпальныя ўстановы і пастаўлены былі ў становішча раўнапраўнае з готамі, за адным толькі выключэннем: толькі апошнія маглі насіць зброю і выконваць ваенную службу. Нават больш: Тэадарых імкнуўся падпарадкаваць і готаў  нормам рымскага права і пабудовы. У яго каралеўстве не праводзіўся  практыкаваўшыйся ў вестготцкай, бургундскай  і франкскай  дзяржавах прынцып - множнасці, так званых, "асабістых правоў", гэта значыць падначаленне  чалавека закону таго народа, да якога ён прыналежаў па паходжанні. "Эдыкт", выдадзены Тэадарыхам, павінен быў служыць зборам, агульным для готаў  і для рымлян. У сваёй аснове ён быў скарачэннем рымскага кодэкса Хвядоса I, з дадаткамі з указаў найпозніх імператараў. Праўда, у гэты эдыкт былі ўнесены  некаторыя варварскія звычаі, але і яны апынуліся змякчэлым  ўплывам рымскіх юрыдычных паняццяў. Праўда і тое, што ў кіраванні  Італіяй паўсталі некаторыя новыя пасады, напрыклад "гоцкіх графаў", але яны павінны былі толькі служыць адміністрацыйнымі і судовымі пасяроднікамі ў справах і цяжбах паміж готамі і рымлянамі.

Помнікі Рыма, дзе ён здзейсніў у першы раз урачысты ўезд  у 500 г., прыводзілі яго ў захапленне, і ён абвясціў, што Вечны горад заўсёды павінен карыстацца адмысловымі прывілеямі. Тэадарых шмат ахвяраваў на аднаўленне ў Рыме помнікаў старажытнасці, палепшыў гарадское кіраванне, ставіўся з павагай да сената, клапаціўся пра забаўку народа пышнымі гульнямі ў Калізеі. Сталіцаю сваёю Тэадарых, аднак, абраў не Рым, а, па прыкладзе апошніх імператараў, добра ўмацаваную і чужую ўспамінаў пра старажытную волю - Равенну. Ён бліскуча ўпрыгожыў яе і пабудаваў сабе раскошны палац, малюнак якога захаваўся на  мазаіцы адной з равеннскіх цэркваў, збудаванай  у яго час і ацалеўшай  да нашых дзён. У Равенне Тэадарых быў  акружаны пышным дваром; сталіца яго зрабілася не толькі цэнтрам інтэнсіўнай палітычнай працы, але і цэнтрам галоўных разумовых сіл  краіны.

Палац Тэадарыха ў Равенне. Мазаіка ў царкве  Св. Апалінарыя ў Равенне.

Асаблівая ўвага ўрада засяроджвалася на правільным спагнанні падаткаў, якімі, па старой імперскай сістэме, былі абкладзены не толькі карэнныя жыхары Італіі, але і готы-перасяленцы.

Цалкам забяспечыць фінансы ад разбурэння Тэадарыху не атрымалася; але ўсёткі права абкладання дзяржаўным падаткам усіх подданых, без адрознення паходжання, служыла для Тэадарыха важнай матэрыяльнай асновай улады. Вышэйшыя і сярэднія, пласты насельніцтва паўвострава дасягнулі пры ім прыкметнага паляпшэння свайго дабрабыту. Мірная палітыка дала падняцца земляробству; гандаль, зусім заняпаўшый з пачатку V стагоддзя, значна адрадзіўся. Гоцкія гісторыкі ўсхваляюць росквіт Італіі, дзе "нават купцы могуць вольна падарожнічаць, нават золата і срэбра можна пакласці на дарозе і праз доўгі час, знайсці яго недатыкальным". У дзеяннях урада прыкметна старанне ўсталяваць правасуддзе і абараніць насельніцтва ад празмерных патрабаванняў фіску і ад вымагальніцтваў з боку службоўцаў. Захапляючыся роляй "бацькі сваіх подданых" і не разлічваючы на добрасумленнасць адміністрацыі, якая ужо звыклася прыгнятаць кіраваных, кароль абвясціў сябе, як бы асабістым апекуном і заступнікам усіх слабых.

Самым выбітным выканаўцам распачынанняў Тэадарыха быў яго першы міністр (magister officiorum) і галоўны дараднік Кассіядор. Пасля смерці Баэція ў 524 ён стаў правай рукой Тэадарыха ва ўнутраным кіраванні дзяржавы. Кассіядор рэдагаваў яго ўказы і быў пры яго двары актыўным правадыром раманізацыі.  Сабраныя ім у канцы жыцця рэскрыпты, лісты і граматы Тэадарыха, складаюць важную крыніцу для вывучэння кіравання Тэадарыха.

Цэгла з эмблемай Тэадарыха, знойдзеная  ў храме Весты ў Рыме.

Тэадарых не  быў сапраўдна адукаваным чалавекам, хоць аповяды пра яго непісьменнасць моцна перабольшаны. Тое, што ён быў непісьменным і змушаны быў карыстацца для падпісання дакументаў шаблонам, - відавочная няпраўда. Тэадарых, які правёў, як вядома, дзяцінства і юнацкасць пры імператарскім двары, не мог быць такім неадукаваным. Найпозняе выказванне гоцкіх магнатаў, якія патрабуюць змен у выхаванні Аталарыха, што Тэадарых асуджаў адукацыю - таксама далёкі ад праўды. Ён імкнуўся даць сваёй дачцы Амаласунце добрае рымскае выхаванне. Высокаадукаванымі былі яго пляменнік Тэадахад і, магчыма, Амалаберга, сястра апошняга, выдадзеная замуж у Цюрынгію. Тэадарых высока шанаваў асвечаных людзей, асабліва пісьменнікаў. Ён шукаў іх у рымскім грамадстве, літаратурнае развіццё якога знаходзілася тады ў заняпадзе; прадпрымальнаму кіраўніку ўсёткі атрымалася сабраць каля сябе нямала бачных людзей, якія ўславілі і з гэтага боку яго валадаранне. Сярод іх былі Кассіядор, Баэцій  і Сіммах, прадстаўнікі трох галоўных галін разумовай дзейнасці - права, філасофіі і красамоўства. Уся гэта дзейнасць атрымала ў найпозняй навуцы назву остготцкага адраджэння.

Воля веры ў краіне

Быўшы сам арыанінам, Тэадарых усталяваў волю веры ў краіне, дзе большасць жыхароў былі нікеніянамі. Нікеніянкай была Эрэлеува, маці караля, якая была  ў перапісцы з папам Геласіям I. Тэадарых ставіўся памяркоўна нават да нехрысціянскіх культаў. Разбураныя габрэйскія сінагогі былі адноўлены па яго загаду. Рымскія першасвятары карысталіся пры ім вялікай незалежнасцю, і калі кароль умешваўся ў абранне папы, то толькі з мэтай ахоўваць грамадскі парадак, а не ў выглядах ціску на справы рымскай царквы.

Адносіны з вандаламі

Яшчэ раней,  старэючы  вандальскі  кароль Гейзерых дамовіўся з Одаакрам, што за штогадовую выплату даніны Сіцылія будзе прыналежаць Італіі. Але ўжо ў 490 г. перамога готаў прадвызначыла лёс Одаакра, - так што вандалы палічылі гэту дамову страціўшай  сілу і паспрабавалі зноў забраць сабе Сіцылію. Хоць асноўныя сілы Тэадарыха былі скаваны аблогай Равенны, хапіла і сціплага атрада готаў, каб развеяць надзеі вандалаў у 491 г.. Параза ў Сіцыліі сталася гэтак уражлівай, што Карфаген адмовіўся як ад тэрытарыяльных, так і ад фінансавых дамаганняў.

Верагодна ў 500 г. Тэадарых выдаў сваю  аўдавеўшую сястру за вандальскага  караля Тразамунда. У пасаг за Амалафрыдай Тэадарых аддаў заходнесіцылійскую вобласць з горадам Лілібеяй. Са значнай світай  ў 1000 адборных ваяроў і 5000 іх слугаў Амалафрыда адправілася ў Карфаген, каб падтрымаць там праводжаную Тэадарыхам палітыку племянной раўнавагі. Вялікіх поспехаў у гэтым, аднак, яна не дасягнула. Флот Тразамунда не выйшаў у мора, калі ваенна-марскія сілы Імперыі ў 507/508 гг. спусташалі ўзбярэжжа Ніжняй Італіі і заміналі Тэадарыху своечасова рушыць у Галію, на дапамогу вестготам. У 510 і 511 г. вандальскі  кароль прыняў бок вестготцкага  прэтэндэнта на пасад Гезалеха, якога остготцкі экспедыцыйны корпус выгнаў з Іспаніі. Гезалех, уцёк  у Карфаген, атрымаў значныя сродкі і быў абавязаны вярнуцца на радзіму, каб аднавіць барацьбу з Тэадарыхам. Зразумела, адносіны паміж Равеннай і Карфагенам пасля гэтага пагоршыліся, аднак гэта напружанасць калі і вылілася, то ўсяго толькі ў адным канфлікце абмежаванага маштабу - у памежнай вобласці Лілібей. Тразамунд прызнаў сваё бяссілле і перапрасіў словам і справай. Прапанаванае золата было адпрэчана,  пісьмовае апраўданне прынята. Тразамунд заставаўся саюзнікам Тэадарыха да сваёй смерці.

Наступны вандальскі  кароль, Хільдэрых, парваў з Равеннай і перайшоў у лагер імператара. Аўдавеўшая  каралева Амалафрыда, якая супрацьстаяла  змяніўшайся палітыцы і, магчыма, была супраць вандальскага  парадку ўспадкоўвання пасады, была адхілена ад спраў і, урэшце, забіта. Была перабіта і яе гоцкая світа. Тэадарых стаў рыхтавацца да паходу адплаты на Карфаген.  Спешна пабудаваны флот,  колькасцю не меней тысячы караблёў,  павінен быў 13 чэрвеня 526 г. пакінуць італійскае ўзбярэжжа; аднак Тэадарых захварэў і 30 жніўня таго ж года памёр.

Адносіны з вестготамі

Пасля таго як Тэадарых у 493 г. стаў бясспрэчным гаспадаром Італіі, ён аддаў сваю дачку Ціудыготу  ў жонкі каралю вестготаў Аларыху II. Гэты шлюб злучыў абодва шляхетнейшыя  гоцкія каралеўскія  роды – Амалаў  і Балтаў. Калі франкі напалі на вестготаў у 507 г. і ў бітве пры Вуйе загінуў Аларых II, Тэадарых з-за нападу  візантыйскага флота на Паўднёвую Італію не змог своечасова аказаць ім дапамогу. Толькі ўлетку 508 г. Тэадарых мабілізаваў сваё войска для паходу ў Галію. Яшчэ да канца 508 г. остготцкае войска выбіла бургундаў, саюзнікаў франкаў, з раней вестготцкага  Праванса. Вобласць паміж Альпамі і Ронай у 509/510 г. была далучана да дзяржавы остготаў. Тэадарых аднавіў гальскую прэфектуру з рэзідэнцыяй у Арле.  Сын Аларыха II, унук Тэадарыха Амаларых быў занадта малы, другі  яго сын ад наложніцы Гезалех,  не карыстаўся павагай у  вестготаў. У выніку,  пачалася шматгадовая вайна паміж готамі,  якая доўжылася да 511 г. і якая скончылася тым, што Тэадарых Вялікі стаў таксама і каралём вестготаў.  У Вестготцкім каралеўстве, скарбніца якога, па большай частцы выратаваная, была вывезена ў Равенну, Тэадарых спачатку прызначыў намеснікам Іббу, а затым свайго збраяносца  і даверанага чалавека - остгота Тэудыса. За 15 гадоў, на працягу якіх Тэадарых кіраваў абаімі гоцкімі каралеўствамі, шматлікае  было зроблена для аднаўлення гоцкага адзінства. Так Тэадарых "адкрыў" вестготцкага Амала  Эўтарыха і ў 515 г.,  зрабіў яго мужам сваёй дачкі і спадчынніцы Амаласунты.

Адносіны з бургундамі

Паколькі Тэадарых не выпрабоўваў недахопу ў чальцах сям'і  жаночай паловы, ён змог аказаць гонар і бургундскай каралеўскай хаце, парадніўшыся з ёй. У 496 г. дачка Тэадарыха Астрагота была аддадзена замуж за бургундскага каралевіча Жыгімонта. Аднак быўшая напружанасць паміж остготцкім і бургундскім каралеўствамі захоўвалася. У вайне з готамі 507 - 509 г. бургунды панеслі цяжкія страты: у першую чаргу,  менавіта яны папакутавалі ад остготцкага контрнаступлення  508/509 г.. Яны не толькі страцілі ўсе свае септыманскія  заваёвы, але і былі змушаны адмовіцца ад надзеі набыць Арль і Авіньён. Спусташэнню падвергліся і іх землі аж да Аранжа і Валанса.

Пасля таго як Жыгімонт успадкаваў трон свайго бацькі Гундабада ў 516 г., вядома, у адносінах паміж гоцкім цесцем і бургундскім зяцем не было добрай згоды. Тым не менш , на мяжы абапал амаль 15 год панаваў мір. Становішча хутка змянілася, калі дачка Тэадарыха памерла, і Жыгімонт у 522 г. загадаў забіць свайго сына Сігерыха, унука Тэадарыха. Такі канец гоцкай партыі ў бургундаў адначасова азначаў  і канец абарончай бургундскай палітыкі Тэадарыха. Зараз  ён павінен быў ажыццявіць крэўную помсту за забітага Амала, а да гэтага роднаснага абавязку Тэадарых заўсёды ставіўся сур'ёзна. Пагроза остготцкай наступальнай вайны заахвоціла  да  дзеянняў і франкаў, так што бургунды былі зажаты паміж двума франтамі. Пакуль Жыгімонт дарэмна спрабаваў адбіць франкскае нашэсце, остготцкае войска пад камандаваннем Тулуіна заняло сама меней землі паміж Дзюрансам і Дромам, а хутчэй за ўсё, і да самога Ізера. Дзякуючы падзеям 522 і 523 гадоў остготцкія  валоданні  ў Галіі дасягнулі сваіх максімальных памераў.

Адносіны з франкамі

Перш  чым выдаць сваіх дочак за каралёў вестготаў і бургундаў, Тэадарых сам - або ў 493, або ў 494 г. - узяў жонку з франкаў, сястру Хлодвіга Аудофледу, якая стала маці Амаласунты і павінна была замацаваць сяброўства паміж самымі магутнымі каралямі таго часу. Сапраўды, абодва каралі  ўсё жыццё імкнуліся пазбягаць прамой канфрантацыі. Хоць цесць і зяць прычынілі  адзін аднаму досыць непрыемнасцяў, але адкрытай вайны яны ніколі не шукалі, нават у гэтак дыпламатычна насычаным 506 г., калі супярэчнасці паміж імі пагрозліва абвастрыліся. Тады алеманы пасля амаль дзевяцігадовага перапынку зноў паўсталі супраць франкаў і яшчэ раз былі пабіты. Тэадарых узяў алеманаў  пад сваю абарону.

Равенна запатрабавала ад караля франкаў спыніць далейшы пераслед пераможаных, прычым Тэадарых гарантаваў, што надалей алеманы будуць паважаць суверэнітэт франкскай тэрыторыі, бо ўсё ткі "кароль паў разам з пыхай народа (алеманаў)". Толькі пры здыманні аблогі з Арля ўвосень 508 г. остготы і франкі ваявалі сябар супраць сябра, і то толькі таму, што абложваючых  бургундаў, мабыць, падтрымліваў франкскі кантынгент. Але калі ў 508 г. Тэадарых увёў войска ў  Галію, Хлодвіга на поўдні ўжо не было.

Да 510 г. Герменефрэд, кароль Цюрынгскага  каралеўства, атрымаў у жонкі пляменніцу Тэадарыха Амалабергу. У выніку готы набылі наймоцнага саюзніка супраць франкаў. Да самай смерці Тэадарыха остготцка-цюрынгскі  звяз апраўдваў ўскладаўшыяся на яго надзеі.

Вайна з гепідамі

Усходняя палітыка Тэадарыха стала працягам векавой спрэчкі двух імператараў з нагоды мяжы паміж імперыямі. У той час,  як на далмацінскай Дрыне і Нарэнце (суч. Нерэтва), якія на працягу дзясяткаў гадоў служылі мяжой паміж Італійскім каралеўствам і Ўсходняй імперыяй, галоўным чынам панаваў спакой, становішча ў раёне вусця Дрыны, у  Сірміі, была больш меньш стабільным. Тут, на "старым месцы жыхарства готаў", пасля іх сыходу ў 473 г. прывольна ўладкавалася частка племя гепідаў, якая яшчэ ў 488 г. спрабавала перашкодзіць праходу Тэадарыха ў Італію. Акрамя гэтай групы гепідаў, якая заняла  Сірмій, была яшчэ адна - што пасялілася да поўначы ад Дуная па-за межамі Імперыі. Да 504 г. абедзве групы дэманстравалі небяспечныя намеры да аб'яднання. Вялікагепідская дзяржава магла стаць досыць моцнай, каб пагражаць нават Італіі Тэадарыха, калі хутка ўжо сірмійская група апынулася сур'ёзным супернікам у 488 г. Амбасадары гепідаў  вялі ў Равенне малазразумелыя гаворкі;  як быццам яны нават высоўвалі тэрытарыяльныя дамаганні. У 504 г. справа дайшла да таго, што Тэадарых вырашыў дзейнічаць і адпомсціць гепідам за іх стары абавязак. Остготцкі  кароль накіраваў уніз па Саве войска пад началам коміта  Пітцыі. Падзеі развіваліся хутка: Пітція ўзяў  Сірмій, выгнаў гепідскага  караля Тразарыха і захапіў у палон яго маці, жонку таго самога Траўстылы, які ў 488 г. аказаў Тэадарыху супраціў на Вуку.

З далучэннем Паноніі  Сірмійскай справа аднак не скончылася. Пераможныя готы ўварваліся ў даліну Маравы, парушыўшы тым самым межы Візантыі. Каля месца ўпадзення гэтай ракі ў Дунай самастойна дзейнічаў верхавод хеўры гунска-гепідскіх разбойнікаў Мундон, які стварыў падабенства каралеўства. Яго апорнай базай была крэпасць Герта (Herta). Хоць нават Кассіядор не паведамляе нічога добрага пра гэтага правадыра "бандытаў, разбойнікаў з вялікай дарогі, забойцаў і рабаўнікоў", тым не менш, гоцкім камандзірам было даручана скласці з ім дамову  і падтрымаць яго. Дапамога была настойліва неабходнай і таму, што з вялікім войскам булгар набліжаўся малодшы Сабініян, сын таго які насіў тое ж імя візантыйскага вайскавода, які ледзь не паклаў назаўжды канец кар'еры Тэадарыха ў 479 - 481 гадах.  Аднак  гоцкага войска  колькасцю ў 2500 ваяроў апынулася досыць для перамогі над візантыйскімі булгарамі пры Горрэум Маргі  (суч. Чупрыя).  Цікава, што перамогшае ў гэтай бітве остготцкае войска на чатыры пятых складалася з пяхоты, што з'яўляецца вялікім адхіленнем ад нормы. Мабыць, самае позняе, да гэтага моманту Тэадарых паклапаціўся аб ўсталяванні  добрых адносін з эрульскім каралём  Радульфам. Остготцкі  кароль зрабіў Радульфа "сынам па зброі" і паслаў яму па варварскім звычаі коней, шчыты і іншае  вайсковае узбраенне.

Адносіны з Візантыяй

У выніку ўсіх гэтых дзеянняў Тэадарых апынуўся ў стане вайны з Анастасіям, хоць спачатку імператар не прадпрымаў ніякіх прамых ваенных контрзахадаў. Тым не менш за хуткія поспехі сірмійскай вайны пасля прыйшлося дорага заплаціць. Імператарская дыпламатыя з лішкам кампенсавала тэрытарыяльныя страты, знерваваўшы ўсю палітыку Тэадарыха ў стаўленні плямёнаў. На працягу 5 гадоў - да 510 г., калі фармальна быў складзены мір, - імператар або наогул не дазваляў остготам прыйсці на дапамогу іх саюзнікам, або не даваў зрабіць гэта своечасова. Верагодна, у 510 г. Тэадарых дамовіўся з імператарам Анастасіям пра тое, што гарадская акруга Бассіаны, а значыць і ўсходняя частка Паноніі  Сірмійскай, верхнямезійская даліна Маравы і гарадская акруга Сінгідуна (суч. Белград) адыходзілі да  Візантыі. Пры гэтым Равенна хоць і адмовілася ад старажытнай гоцкай тэрыторыі, затое як быццам дасягнула добрай згоды паміж Усходам і Захадам.

Наспяванне рознагалоссяў паміж рымлянамі і готамі.

Остготцкая  дзяржава ў Італіі было бясспрэчна "вялікаю дзяржаваю". Сама тэрыторыя яе выходзіла далёка за межы паўвострава, захопліваючы частку  цяперашняга Праванса, Швейцарыю, Ціроль, Аўстрыю і Далмацію. Па словах Ярдана: "У заходняй частцы імперыі ніводны народ не адмаўляў яму ў павазе".

Усё, відаць, спрыяла славе Тэадарыха і абяцала яго царству доўгую будучыню. Але пад гэтай бліскучай абалонкай крыліся крыніцы ўнутранага раскладання. Сапраўднага адзінства паміж готамі і рымлянамі не было. Вылучныя ваенныя правы першых давалі ў рукі ўзброенаму германскаму племю перавагі матэрыяльнай сілы, якія, пры варварскіх іх норавах, выклікалі частыя сутыкненні паміж імі і італійцамі. З прычыны гэтага абвастралася свядомасць культурных і рэлігійных адрозненняў і паднімалася расавая варожасць.

Стара-арыстакратычная магнацкая партыя падняла галаву. Сенат зрабіўся органам апазіцыі. Адкрыта (ці западозрана) была змова ў карысць уз'яднання з Усходняй імперыяй. Справа ў тым, што нейкі Альбін  - у абыход караля - напісаў, мабыць самому імператару ліст, прысвечаны  пытанню амальскага  ўспадкоўвання. Гэты ліст перахапіла варожая партыя і даставіла ў Равенну. Тады Тэадарых загадаў склікаць кансісторый - вышэйшы суд, які ведаў рымскімі справамі. Баэцій, чалец калегіі, спрабаваў апраўдаць Альбіна.  Аднак Ціпрыян настойваў на абвінавачванні ў дзяржаўнай здрадзе. Няўдалая рэакцыя Баэція добра вядомая: "Абвінавачванне Ціпрыяна лжывы; калі Альбін  штосьці зрабіў, то вінаватыя - я і ўвесь сенат". Такім чынам, Баэцій не змог выратаваць сваіх сяброў, а сам быў уцягнуты ў гэту справу і арыштаваны. З  восені 523 г. Баэцій знаходзіўся ў зняволенні ў Павіі, дзе з'явілася на свет  яго знакамітае "Суцяшэнне філасофіяй".  Аднак спагады караля Баэцій не атрымаў. Улетку 524 г. Баэцій быў прысуджаны да смяротнага пакарання смерцю з канфіскацыяй маёмасці, але памёр ён пад катаваннямі. У Канстанцінопалі дзеяння Тэадарыха расцанілі як пераслед каталікоў і адказалі адпаведнымі карнымі дзеяннямі супраць арыан. У 525 г. старшыню сената  Сіммаха спасціг  той  жа лёс, што і яго зяця Баэція.

Маўзалей Тэадарыха ў Равенне

Зараз Тэадарых сілай абавязаў папу Іяана I стаць амбасадарам і накіраваў яго да імператара. Такім чынам, увосень 525 г. у Канстанцінопаль прыбыло мноства як духоўных, так і свецкіх італійскіх саноўнікаў. Іх задача там, па сутнасці, складалася ў тым, каб дамагчыся прыхільнасці імператара. Вынікі місіі, з пункту гледжання Тэадарыха, былі жахлівымі. Папа і яго світа засталіся далей чаканага і неабходнага ў Канстанцінопалі,  дзе іх прынялі з вялікімі ўшанаваннямі і дзе яны са свайго боку аказвалі такія. Іяан I асабіста правёў святочнае каранаванне імператара па выпадку Вялікадня. Вярнуўшыся ў Равенну, вялікая частка пасольства, у тым ліку і папа, угадзілі  ў турму, дзе 18 траўня 526 г. Іяан I памёр. Хоць Тэадарыху атрымалася правесці ў папы свайго кандыдата, але ўсё ўжо прадвесціла буру.

Урадавы тэрор яшчэ больш падкрэсліў грамадскі разлад паміж готамі і рымлянамі. Калі 30 жніўня 526 г. састарэлы Тэадарых  сканаў - як і Арый, ад дызентэрыі, - большасць каталікоў былі перакананы, што былы ўладар готаў  адправіўся прама ў пекла. Тэадарых быў пахаваны каля Равенны; над яго труной яго дачкой Амаласунтай  быў збудаваны раскошны маўзалей, у выглядзе круглага будынка на шасцікутным падмурку, пакрытага адным велічэзным каменем 11 м у дыяметры. Пазней косткі караля-арыаніна былі выкінуты, а помнік яго перароблены ў царкву.

Германскае паганскае паданне абвяшчае, што чорны конь Водана панёс яго з балю з Равенны, каб даставіць у нябесны палац.

Жонкі і дзеці.

- палюбоўніца ў Мезіі  (яе імя невядома); ад яе Тэадарых меў дзвюх дочак:

- Ціудыгота (Theodegotha) (нарад. Прыблізна  ў 473 г.).  У 494 г. яна была выдадзена замуж за Аларыха II, караля вестготаў.

- Астрагота  (Ostrogotha) ці  Арэвагні  (Arevagni) (нарад. прыблізна 475 г.).  У 494 ці 496 г., яна была выдадзена замуж за Жыгімонта каралевіча Бургундыі.

- З 493 г. быў жанаты  на Аудофледзе (Audofleda), сястры Хлодвіга I, караля франкаў,  у шлюбе з якой меў адну дачку:

- Амаласунта (памерла ў 535 г.), каралева готаў.

У еўрапейскіх легендах

Тэадарых увайшоў у фальклор еўрапейскіх народаў пад наступнымі імёнамі:

-         Þeodric (ангельскія легенды)

-         Дытрых фон Борн, Dietrich von Bern (нямецкія легенды)

-         Þjóðrekr Þiðrekr (нямеччына-скандынаўская міфалогія)

Літаратура

Папярэднік – Тэадэмір - кароль остготаў - 470 - 526

Пераемнік - Аталарых

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

АТАЛАРЫХ

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Аталарых (516 - 534) - кароль остготаў (526 - 534). Сын Эйтарыха і Амаласунты.  Успадкоўваў пасаду  у 10-летнім узросце пасля смерці Тэадарыха  Вялікага. Рэгенства  пры непаўналетнім дзіцяці павінна была ажыццяўляць Амаласунта.

Але гоцкая знаць неахвотна зносіла ўладу  жанчыны, і гэта незадавальненне ўзмацнілася яшчэ больш, калі Амаласунта ўступіла ў зносіны з імператарам Юстыніянам I.  Готы настаялі на тым, каб Аталарых, якому Амаласунта жадала даць класічнае выхаванне, быў акружаны маладымі готамі; апошнія сталі падахвочваць яго да п'янства, да зносін з жанчынамі, канчаткова псавалі яго характар і, карыстаючыся яго неразумнасцю, выклікалі у яго непаслушэнства маці, так што ён наогул не лічыў патрэбным лічыцца з ёй. Аталарых, укінуўшыся ў бязмежнае  п'янства, запаў у хваробу і ў поўны маразм, ад чаго і памёр 2 кастрычніка 534 г.

Папярэднік

Тэадарых Вялікі - кароль остготаў - 526 – 534 годы.

Пераемнік - Амаласунта

Літаратура

1.    Иордан. О происхождении и деянии гетов

2.    Прокопий Кесарийский. Война с готами

3.    Хервиг Вольфрам. Готы. От истоков до середины VI века / Перевод с немецкого Б. Миловидов, М. Щукин. — СПб.: Ювента, 2003. — 654 с. — (Историческая библиотека). — 2 000 экз. — ISBN 5-87399-142-1

Крыніца -— «http://ru.wikipedia.org/wiki/»

АМАЛАСУНТА

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Амаласунта (Амаласвінта, Amalasuintha; памерла ў 535) - каралева остготаў (526 - 534). Дачка Тэадарыха Вялікага і Аудафледы, сястры Хладвіга I, караля франкаў. У 515 г., па патрабаванні бацькі, выйшла замуж за вестгота Эйтарыха з дома  Амалаў. Ад гэтага шлюбу яна нарадзіла Аталарыха і Маласунту. Але Эйтарых памёр ужо ў  522 г., а неўзабаве затым у 526 г. сканаў і Тэадарых. Але, Аталарыху было ўсяго 10 гадоў, то, паводле завяшчання караля, ухваленаму гоцкай шляхтай, Амаласунта прыняла рэгенцтва.

Прыгожая, багата адораная і добра адукаваная, валодаючы да таго ж вялікім палітычным талентам, Амаласунта энергічна ўзяла ў рукі вожжы  кіравання. Яна заступалася за рымлянаў, вярнула дзецям Баэція  і Сіммаха канфіскаваныя маёнткі іх бацькоў, кіравалася ў сваёй дзейнасці парадамі Кассіядора, а свайго сына Аталарыха прымушала займацца навукамі.

У першыя гады пасля смерці Тэадарыха панаваў як вонкавы, так і ўнутраны мір. Остготцкае войска было баяздольным, асабліва ў тым выпадку, калі яго вёў у бой дасведчаны і рашучы камандзір. Так у 530 г. патрывала няўдачу спроба гепідаў  захапіць гоцкую Панонію Сірмійскую. Віцігес, будучы кароль, нанёс агрэсарам зваротны ўдар. Пры контрнаступленні остготцкае  войска пракралася далёка на візантыйскую тэрыторыю, і пры гэтым быў захоплены горад Грацыяна ў Верхняй  Мезіі.  Пасля, амаль праз 5 гадоў парушэння  мяжы ў 530 г. паслужыць Юстыніяну падставай для шырокамаштабнай агрэсіі супраць Равенны. Пакуль жа ніякіх дзеянняў не рушыла ўслед. У дадзены момант імператар быў занадта заняты  вайной з персамі.

Амаласунта імкнулася палепшыць адносіны з бургундамі. Яна адмовілася ад земляў да поўначы ад Дзюранса і склала дамову з паўднёвагальскім суседам. Але калі ўстала пытанне пра вайну з франкамі остготы палохаліся ўласнай адвагі. У 531 і 534 гг. остготы не прыйшлі на дапамогу цюрынгам, а ў 532/533 г. іх войска не пакінула меж сваёй  краіны, каб падтрымаць бургундаў супраць франкаў. Такім чынам, абодва суседніх саюзных каралеўствы страцілі сваю незалежнасць, і агульная гоцка-франкская мяжа, кароткая ў часы Тэадарыха, расцягнулася больш  чым  на паўтары тысячы кіламетраў. Зараз любы працяг франкскай экспансіі ўздоўж гэтай лініі пагражаў остготцкім землям.

Гоцкая знаць неахвотна зносіла ўладу  жанчыны, і гэта незадавальненне ўзмацнілася яшчэ больш, калі Амаласунта ўступіла ў зносіны з імператарам Юстыніянам I. Готы настаялі на тым, каб Аталарых, якому Амаласунта жадала даць класічнае выхаванне, быў акружаны маладымі готамі; апошнія сталі падбухторваць яго супраць маці і уцягнулі ў празмернасці, ад якіх ён і памёр  2 кастрычніка 534 г.

Выспа Мартана на возеры Больсена, на якой  была забіта Амаласунта

Яшчэ раней Амаласунта загадала забіць трох правадыроў гоцкай апазіцыі. Калі памёр Аталарых, Амаласунта спрабавала захаваць каралеўскую ўладу, прапанаваўшы стаць каралём свайму стрыечнаму брату, Тэадахаду з Тусціі, але кіраванне аставіць было вылучна за  ёй. Але ледзь толькі, Тэадахад, у лістападзе 534 г. быў каранаваны, як ён яшчэ ў апошнія тыдні  534 г. выдаліў Амаласунту з Равенны і заключыў яе на выспе возера Больсена.

Візантыйскі амбасадар Пётр Патрыкій, які хацеў, ад імя свайго імператара, абараніць жыццё Амаласунты, не мог перашкодзіць яе забойству, сваякамі трох забітых ёю готаў, з дазволу Тэадахада (вясна 535 г.). Паводле Ярдана Амаласунта была замкнёна ў гарачай лазні і ад гэтага сканала (забіццё гарачым парам  у лазні было распаўсюджана ў  Візантыі і ў Рымскай імперыі).

Муж і дзеці

- з 515 г. - Эйтарых (памёр 522), сын Віцірыха, унук  Берымунда, праўнук гоцкага караля Торысмунда, з дома  Амалаў.

- Аталарых (516 - 534) - кароль остготаў

- Маласунта (518 - пасля 550), была замужам за каралём остготаў Віцігесам, а затым за стрыечным братам Юстыніяна I Германам.

Літаратура

Папярэднік - Тэадарых Вялікі - кароль остготаў -  526 - 534

Пераемнік - Тэадахад

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ТЭАДАХАД

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Тэадахад

Тэадахад. Малюнак на манеце

Тэадахад (Тэадат) - кароль остготаў (534 - 536).  З  роду Амалаў, сын сястры Тэадарыха Вялікага Амалафрыды, каралевы вандалаў. Быў, па сведчанні Пракопа Кесарыйскага, чалавекам не пазбаўленым адукацыі, але прагным, баязлівым, падступным, уладалюбівым. Валодаючы шырокімі землямі ў Тусціі  (Таскана), Тэадахад імкнуўся павялічыць іх шляхам захопаў; "мець суседзяў ён лічыў вялікім няшчасцем".  З  нянавісці да рэгенткі  Амаласунты, сваёй стрыечнай сястры, Тэадахад завязаў таемныя зносіны з Канстанцінопалем і вырашыўся аддаць у рукі Візантыі ўсю Тусцію, каб затым жыць у Канстанцінопалі ў сане сенатара і карыстацца сваімі скарбамі.

Кіраванне

Захоп улады

Пасля смерці Аталарыха (534 г.), гоцкая арыстакратыя прымусіла рэгентку аддаць пасад у рукі Тэадахада.  Амаласунта не мела іншага выйсця, бо бачыла агульную незадаволенасць жаночым кіраваннем. Яна прымусіла Тэадахада паклясціся, што ён будзе задавальняцца імем караля, аддаўшы ёй усю поўнасць улады;  але падступны Тэадахад, стаўшы ў лістападзе 534 г. каралём  і суправіцелем, парушыў абяцанне,  аб'яднаўся  неадкладна  пасля шлюбу, з лютымі ворагамі Амаласунты, забіў некалькіх яе набліжаных і трымаў яе ў зняволенні на адасобленай  выспе. Тут яна неўзабаве была забіта (вясна 535 г.), нягледзячы на пратэсты візантыйскага амбасадара Пятра Патрыкія. Узыходжанне Тэадахада і забойства гарачай прыхільніцы рымлян Амаласунты было справай арыана-гоцкай партыі.

Пачатак вайны з Візантыяй

Манета Тэадахада, якая  чаканілася ў Рыме. Кароль намаляваны з варварскімі вусамі.

Імператар Юстыніян I неадкладна выступіў мсціўцам за забітую і абвясціў остготам вайну, якая цягнулася, з невялікімі перапынкамі, 20 гадоў і што скончылася падзеннем Остготцкага  каралеўства. Галоўнакамандуючы ў Іллірыке стратыг Мундон, які пасля смерці Тэадарыха перайшоў на бок Імперыі, павінен быў пачаць ваенныя дзеянні ў Далмаціі, дзе былі слабыя гоцкія гарнізоны, не прадстаўляўшыя зацятага супраціву. Да канца 535 г. ён заняў усю правінцыю разам з галоўным горадам - Салонамі. Гэтак жа лёгка здалася  Сіцылія, дзе візантыйскім атрадам правадырнічаў Велісарый, які знайшоў амаль усюды прыхільнікаў імператара. Атрады рымскіх апалчэнняў  Сіцыліі адкрывалі вароты гарадоў, так што нават Сіракузы, рэзідэнцыя гоцкага коміта, капітулявала не аказаўшы ніякага супраціву. Толькі гарнізон Палермо здаўся не адразу. Магутныя гарадскія ўмацаванні, аднак не затулялі гавань, таму флот Велізарыя змог зайсці ў яе і стаць на якар. Пасля гэтага ў шлюпкі караблёў пагрузілі лучнікаў і паднялі гэтыя шлюпкі на шчоглы. На гоцкі гарнізон абрынуўся град стрэл, і той быў змушаны капітуляваць. Сіцылія была звернутая ў візантыйскую правінцыю. Лёгкі пераход  Сіцыліі пад уладу імператара быў цяжкім ударам для гоцкага ўрада, таму што са стратай гэтай выспы Рым стаў адчуваць цяжкасці  у дастаўцы харча, а імператар атрымаў надзейны апорны пункт для сваіх далейшых супраць Італіі прадпрыемстваў. Тыя ж Сардзінія і Корсіка былі зноў далучаны да Візантыі. Рымскае насельніцтва і сенат не былі паважны да Тэадахада. Жадаючы захаваць у горадзе ўплыў, Тэадахад паставіў у ім гарнізон, і пасылаў у Рым дакорлівыя лісты.

Перамовы  пра мір

Поспех Велісарыя ў Сіцыліі, які ў хуткасці заваяваў  ўсю  выспу,  і гатовы ўжо быў высадзіцца ў Італіі, прымусіў Тэадахада пагадзіцца на самыя цяжкія ахвяры. Ён абяцаў амбасадару Юстыніяна рытару Пятру Патрыкію адмовіцца ад дамаганняў на Сіцылію, плаціць подаць, дастаўляць Імперыі дапаможны атрад у 3000 готаў  - словам, ён гатовы быў паставіць сябе ў становішча самага звычайнага правадыра федэратаў, адмовіўшыся ад каралеўскай улады. Таямніча ад готаў ён пагадзіўся нават жыць прыватным чалавекам, саступіўшы Юстыніяну ўсю Італію, калі яму дадзена будзе пажыццёвая пенсія ў 200 фунтаў золата.

фолл Тэадахада (надпіс на аверсе "DN THEODA-HATVS REX", надпіс на рэверсе "VICTORIA PRINCIPVM"

Пётр вярнуўся ў Італію з даручэннем аформіць дамову з каралём і паказаць яму долю, дзе ён мог бы праводзіць жыццё, але знайшоў яго вельмі нязгодлівым і зусім  змяніўшым  свой погляд на справу. Гэта тлумачылася тым, што Імперыя патрывала тады дзве нечаканыя непрыемнасці: у Далмаціі  імператарскі вайскавод Мундон патрываў паразу ад готаў  і паў  на поле бою разам з сынам, а рэшткі яго войска пакінулі краіну; у Афрыцы, у Карфагене ўспыхнула паўстанне імператарскіх войскаў, якое заахвоціла Велісарыя пакінуць Сіцылію і паспяшацца ў афрыканскія валадарствы. Гэта выклікала у Тэадахада нязбытныя надзеі, і ён дазволіў сабе не толькі пагардліва звяртацца з пасольствам, але і ўзяць Пятра пад варту, які пасля гэтага правёў у гоцкім зняволенні чатыры гады. Такім неасцярожным учынкам ён зусім сапсаваў сваё становішча. Тэадахад першым з італійскіх каралёў загадаў чаканіць на манетах свой малюнак, а не імператара.

Працяг вайны

Яшчэ ў зіму 536 г. з Дураццо выйшаў імператарскі флот і захапіў Далмацію. Важныя гарады, такія як Салоны (суч. Спліт) і Эпідаўр (Рагуза, суч. Дуброўнік),  былі заняты, гоцкіх пасяленцаў вымусілі перайсці на бок пераможца.

Адначасова Велісарый, да гэтага часу які задушыў паўстанне ў Афрыцы, з невялікім войскам у 7500 ваяроў і са значнай асабістай дружынай, можа быць, такога ж складу, высадзіўся ў Паўднёвай Італіі. Ваенныя сродкі, якія былі ў распараджэнні Велісарыя, вельмі не адпавядалі для вырашэння меўшыхся быць прад ім задач. Але ў твары Велісарыя імператар Юстыніян меў лепшага вайскавода свайго часу, якога, прытым, забяспечыў самымі шырокімі паўнамоцтвамі.  З тымі сіламі, якія ў яго былі, Велісарый павінен быў заваяваць для Імперыі краіну з велічэзным насельніцтвам, якая магла выставіць сотню тысяч войска. Але была велічэзная розніца ў ваеннай тэхніцы, у дысцыпліне і ў мастацтве паміж імперскімі войскамі і народнымі апалчэннямі, выстаўленымі варварамі. Што да супраціва, аказанага Велісарыю гоцкімі войскамі, яно было вельмі слаба падрыхтавана і ўзгоднена ў частках, і не мела абдуманага і правільна выкананага плану.

Пазнаўшы пра высадку  Велісарыя ў Паўднёвай Італіі і пра рух іншага непрыяцельскага корпуса на Равенну з Далмаціі, Тэадахад прыстрашыў Візантыі забойствам усіх рымскіх сенатараў з жонкамі і дзецьмі, але і гэта не дапамагло. Пры з'яўленні візантыйскага галоўнакамандуючага ў Паўднёвай Італіі ўлетку 536 г., апынулася, што там мала гоцкіх гарнізонаў, што насельніцтва сустракала з распасцёртымі абдымкамі візантыйскі корпус, які распачаў  тут свае дзеянні. Першым перайшоў на бок  Велісарыя Эбрымут (Эбрымуд), зяць караля, які стаяў на чале войска готаў ў Рэгіі  (суч. Рэджо-ды-Калабрыя).  Эбрымут быў адпраўлены  Велізарыем у Візантыю і атрымаў там сан патрыцыя.

Падзенне Неапаля. Смерць Тэадахада

Цэнтрам панавання готаў  ў Кампаніі быў Неапаль; тут былі выдатная марская гавань і шырокі гандлёвы цэнтр з велічэзным і багатым насельніцтвам. У Неапалі закрыўся гоцкі гарнізон, які 20 дзён вытрымліваў шчыльную аблогу з сушы і з мора. Ужо Велісарый, страціўшы надзею на поспех,  думаў адступіць ад горада і зняць аблогу,  якая зацягнулася, але тут яму дапамог выпадак. Яму было данесена, што ёсць магчымасць пракрасціся ў горад праз закінуты вадаправод, які нікім не ахоўваецца. Сапраўды, сотні храбрацоў ўначы пракраліся  ў горад і авалодалі дзвюма вежамі, з якіх яны далі знак  сваім.  Аблажыўшыя горад кінуліся на сцены, уварваліся ў горад, і пачалі яго рабаваць і спусташаць, не літуючы ні ўзросту, ні паловы (канец 536 г.). Пакінуўшы ў Неапалі невялікі гарнізон і прыняўшы пад уладу кампанскі  горад Кумы, Велісарый рушыў на Рым. Тым часам, Тэадахад у бяздзейнасці заставаўся ў Рыме, губляючы больш і больш свой аўтарытэт і давер італійскага насельніцтва. Праўда, ён завязаў перамовы з франкамі, каб тыя дапамаглі  яму супраць Велісарыя,  абяцаючы  ім  саступіць  некаторыя вобласці.  Але калі гоцкі правадыр паўднёвага войска Эбрымут перайшоў на бок ворагаў, і калі Неапаль, прадстаўлены ўласнай долі, не атрымаў ніякай дапамогі ад караля, тады готы сталі усвядамляць аб  нацыянальнай небяспецы  і звярнуліся да рэвалюцыйных мер. Частка войска, размешчаная  ў Рэгаце паўночна-усходней Тэррачыны, падняла на шчыт свайго правадыра Віцігеса, які "ўмеў валодаць мячом і не пэцкаў рук стылем", абвясціўшы яго каралём (канец лістапада 536 г.).

Тэадахад, які не паважаўся  рамеямі  і готамі, думаў знайсці выратаванне ў Равенне, але на шляху  быў забіты падасланым ад Віцігеса ваяром (пачатак снежня 536 г.).

Жонкі і дзеці

-         Гудзеліва

-         дачка Тэадэнанда замужам за Эбрымутім

-         сын Тэудэгіскл, магчыма, індэнтычны каралю вестготаў Тэудыгізелу

Папярэднік Аталарых кароль остготаў

534 - 536

Пераемнік Віцігес

Літаратура

Крыніца -

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ВІЦІГЕС

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Віцігес (к. 500 - 542) - кароль остготаў (536 - 540). Віцігес быў чалавекам не шляхетнага роду, але адважным ваяром. Яшчэ ў апошнія гады Тэадарыха Вялікага пры аблозе дакладна не высветленага горада  Віцігес так адрозніўся, што стаў камітам-спатарыям, мечнікам, Аталарыха. Як самастойны вайскавод, ён паспяхова адбіў напад гепідаў  на Сірмій у 530 г. Тэадахад зрабіў здольнага вайскавода сваім збраяносцам і перадаў яму вярхоўнае камандаванне над усім мабільным гоцкім войскам, якое пайшло да поўдні Лація. Калі гоцкі правадыр паўднёвага войска Эбрымут перайшоў на бок ворагаў і калі Неапаль, прадстаўлены ўласнай долі, не атрымаў ніякай дапамогі ад караля, сталі хадзіць чуткі пра здраду. У гэтым становішчы  Віцігес быў абвешчаны ваярамі каралём (канец лістапада 536 г.) і, забіўшы Тэадахада (пачатак снежня 536 г.), заняў пасад. Віцігес уяўляў сабою гераічны тып нацыянальнага гоцкага караля, які ўсведамляў усю небяспеку тагачаснага становішча, і, тым не менш, імкнуўся зрабіць усё, што патрабаваў яму абавязак і свядомасць сваіх абавязкаў да суайчыннікаў.

Кіраванне

Здача Рыма

Пакінуўшы ў Рыме гарнізон у 4000 чалавек, сам Віцігес адступіў да Равенны  ў намеры падрыхтаваць ваенныя аперацыі на будучы год і ўмацаваць уласнае становішча сярод італійцаў  і готаў. Трэба прызнаць вельмі важным,  у палітычным сэнсе,  крокам яго шлюб на дачцы каралевы Амаласунты, гэта значыць на ўнучцы Тэадарыха Матасунце, бо гэтым шлюбам ён збліжаў сябе з каралеўскім родам Амалаў  і атрымліваў законнае права на каралеўскую ўладу. Але першым і буйным няшчасцем для Віцігеса было тое, што ён не утрымаў у сваёй уладзе Рым, інакш кажучы, ашукаўся ў добразычлівасці  рымскага насельніцтва. Біскуп Рыма Сільверый паслаў насустрач, набліжаўшамуся Велісарыю амбасадараў, абяцаючы здаць горад. Гоцкі гарнізон быў не ў стане абараніць Рым супраць унутранага і вонкавага ворага, так што з 9 на 10 снежня 536 г. у адны вароты ўваходзілі ў Рым войска Велісарыя, а ў другія выходзіў гоцкі гарнізон.

Падрыхтоўкі да вайны

Па  распараджэннях Велісарыя ў зіму 536/537 г. можна было убачыць, што ён разглядае Рым і Італію, як складовую частку Імперыі. Лічачы сябе забяспечаным з поўдня, Велісарый пачаў рыхтаваць у Рыме цэнтральны пункт для будучых ваенных мерапрыемстваў  у Італіі, і, з гэтай мэтай, заклапаціўся ўмацаваннем гарадскіх, сцен і падвозам харчоў з Сіцыліі і з наваколляў. Але і Віцігес, са свайго боку,  быў заняты дзейнымі падрыхтоўкамі да паходу. Першым чынам, ён прыняў меры да таго, каб паставіць на ваеннае становішча гоцкі народ і забяспечыць, здольных насіць зброю, ваеннай амуніцыяй  і канямі. Перад Віцігесам была складаная задача: з аднаго боку, патрэбна было  выставіць наглядальны атрад на поўначы, каб не дапусціць варожага ўварвання імперскага атрада з Далмаціі; з другога боку, неабходна было заклапаціцца мерамі, каб франкі не скарысталіся цяжкім становішчам гоцкага каралеўства і не ўварваліся ў Італію з паўночнага захаду. Гэта, тым больш, неабходна было мець на ўвазе, што імператар Юстыніян I ужо ўступіў у зносіны з франкамі, і жадаў прыцягнуць іх да звяза супраць готаў. Віцігес мог лічыць сябе вельмі шчаслівым, што яму атрымалася дасягнуць дамовы з франкамі, якія адступілі з Праванса і далі  слова не прымаць варожых дзеянняў у Паўночнай Італіі. Да пачатку вясны Віцігес меў  вялічэзнае апалчэнне  у 150 000 ваяроў, у якім значную  частку  складала кавалерыя. Велісарый у лісце імператару наракае аб  30-кратнай перавазе сіл суперніка.

Першыя сутыкненні

Велісарыю з вельмі невялікімі сіламі нельга было выступіць супраць непрыяцеля ў адкрытым полі: яго надзея была ў гарадскіх умацаваннях, і ў той думцы, што Віцігес ці ледзь у стане распачаць правільную аблогу добра абароненага горада. Акрамя таго, Велісарый, ацэньваючы тое велічэзнае ўражанне, што зрабіў  ў Італіі захоп Рыма, разумеў, што ён ні пад якім відам не можа ачысціць, занятага ім горада, і таму распаўсюджваў думку, што ён не выйдзе з Рыма жывым і будзе яго абараняць да апошняй крайнасці. У чаканні дапаможных атрадаў, якія павінны былі прыйсці з Канстанцінопаля, ён патрабаваў ад гарадскіх жыхароў удзелу ў абароне гарадскіх сцен, і сам быў усюды на першым месцы. Жадаючы некалькі затрымаць Віцігеса, перш  чым ён аточыць Рым сваім велічэзным войскам, Велісарый выставіў супраць яго невялікі кавалерыйскі атрад на pons Salarius, дзе і адбылася першая ваенная сутычка, у якой грэкі і готы паказвалі дзівосную адвагу; Велісарый не раз падвяргаўся крайняй небяспецы. Готы ударылі з тылу і з флангаў  візантыйскі атрад, неасцярожна  пагнаўшыся за непрыяцелем, і прыціснулі яго да сцен горада ў Саларыевых варот. Ужо разнёсся слых, што Велісарый забіты, і рымляне не жадалі адчыніць браму, маючы асцярогу, каб разам са сваімі не ўварваліся ў горад і непрыяцелі. З вялікай цяжкасцю  атрымалася Велісарыю аднавіць парадак у сваім атрадзе і знайсці абарону за сценамі горада, куды, нарэшце, пры наступе ночы ўпушчаны былі грэцкія ваяры.

Бітва за Рым

З канца лютага горад быў акружаны готамі, якія раскінулі шэсць ваенных лагераў, і лічылі лёс Рыма  прадвызначаным, бо ім былі вядомы  слабыя месцы, якія меў Велісарый. Віцігес прапанаваў Велісарыю ўступіць у перамовы і абяцаў даць волю гарнізону, калі яму будзе здадзены горад, але Велісарый адхіліў прапанаваныя ўмовы. Карыстаючыся промахам ворага, Велісарый напачатку красавіка ўвёў у Рым дапаможны атрад з 1600 ваяроў славянскага і гунскага паходжання, пасля чаго ён пачаў рабіць нечаканыя вылазкі там, дзе непрыяцель быў найменш падрыхтаваны, і наносіў яму значныя страты. Па словах Пракопа Кесарыйскага, усяго было 69 бітваў паміж абложваючымі  і абложанымі. Напачатку лета даслана было з Канстанцінопаля жалаванне войску, але дапаможных атрадаў, якіх так чакалі  і Велісарый і насельніцтва Рыма, усёткі не было. А тым часам, у горадзе адчуваўся недахоп у харчах і ў вадзе. Каб падтрымаць дух насельніцтва, Велісарый распусціў слых, што войскі высадзіліся ў Кампаніі, і што дапамога набліжаецца.

Не лепш, аднак, было і становішча абложваючых. Засяроджванне велічэзнага войска пад Рымам  выклікала неабходнасць цалкам абдуманай і правільна выкананай сістэмы падвозу харчоў. Але Кампанія была спустошана, а з Тасканы ўжо ўзяты былі ўсе запасы. Велісарый вывеў частку гарнізона з Рыма і заняў Тэррачыну і Тыбур; гэтым ён паменшыў колькасць насельніцтва ў Рыме, якое мела  патрэбу ў харчаванні, і, акрамя таго, атрымаў магчымасць абмяжоўваць непрыяцелям волю руху і сцясняць іх у падвозе  харчоў. Тым часам сакратар Велісарыя, гісторык Пракоп, арганізаваў разам з жонкай Велісарыя Антанінай закуп хлеба ў Кампаніі сабраў да 500 чалавек з мясцовых гарнізонаў, каб даставіць у Рым нарыхтаваныя запасы. У той жа час, да найвялікага задавальнення  Велісарыя, у Неапаль быў дастаўлены значны ваенны атрад у 4800 чалавек, які знайшоў магчымасць дабрацца да Осціі  і злучыцца з рымскім саслабелым гарнізонам. Тады  Віцігес зразумеў, што працягваць аблогу было б неразважлівасцю. Сапраўды, падчас аблогі загінула больш 30 тыс. гоцкага войска і гэтулькі ж выбыла з ладу па выпадку ран і хвароб. Віцігес паслаў да  Велісарыя  ўпаўнаважаных дамаўляцца пра мір. Ён абяцаў саступку Сіцыліі, і нават Кампаніі і выплату даніны. Велісарый не жадаў нават слухаць пра штогадовую даніну, патрабаваў толькі адно - безумоўнага ачышчэння Італіі. Сышліся, нарэшце, на тым, каб скласці перамір'е, пакуль можна будзе ўвайсці ў перамовы з самім імператарам.

Здыманне аблогі Рыма

На працягу трох месяцаў, пакуль ішлі зносіны з Канстанцінопалем, Велісарый паспеў у шматлікіх адносінах змяніць становішча абложанага горада. Першым чынам, ён знайшоў магчымым, забяспечыць Рым харчамі, затым морам дастаўлены былі ў Осцію дапаможныя атрады з Афрыкі - словам, ён скарыстаўся перамір'ем для выпраўлення тых бедстваў, якія нанесены былі аблогай. Тым часам  гоцкае  войска заставалася ў самых невыгодных умовах, у сэнсе дастаўкі харча, бо Велісарый камандаваў морам і паступова адразаў готаў  ад зносін з Паўднёвай і Паўночнай Італіяй. Віцігес выказваў незадавальненне на мерапрыемствы Велісарыя, але апошні, не звяртаў на гэта ўвагі і шукаў толькі выпадку прымусіць готаў парушыць вельмі для іх невыгоднае перамір'е.

У першыя зімовыя месяцы 538 г. рымскае коннае войска пераправілася праз Апеніны, спустошыла гоцкі Піцен, звярнула ў рабства жонак і дзяцей стаяўшых пад Рымам готаў  і нарэшце высунулася да Рыміні, дзе стала лагерам у небяспечнай блізкасці ад Равенны. Наступ візантыйскага войска на Рыміні  каштавала жыцця дзядзьку караля. Дальнейшаму  прасоўванню  імператарскага  войска перашкаджала  горная крэпасць  Ауксім  (суч. Осімо),  да поўдня  ад Анконы.  Гэты "ключ ад Равенны" абараняў моцны гоцкі гарнізон з 4000 ваяроў.

Гэта ставіла караля  Віцігеса ў вельмі небяспечнае становішча; праз некаторы час да яго дайшлі чуткі, што каралева Матасунта, якая знаходзілася тады ў Равенне, уступіла ў зносіны з правадыром грэцкага атрада. Тады  Віцігес,  пасля стаянкі пад Рымам адзін год і дзевяць месяцаў, быў  змушаны у сакавіку 538 г. зняць аблогу і ісці на поўнач, каб паспрабаваць абараніць, прынамсі, Паўночную Італію, дзе панаванне готаў  заставалася яшчэ даволі трывалым.

Працяг вайны ў Паўночнай Італіі

Вызваліўшыся ад аблогі, Велісарый атрымаў магчымасць працягваць складзены ім план вызвалення Італіі ад гоцкага панавання.  Як  раз да таго часу, была атрымана  вестка з Медыялана (суч. (Мілан), што досыць будзе адправіць невялікі атрад, каб далучыць  Лігурыю да імперскіх валадарстваў. Гэта адкрывала для  Велісарыя перспектыву рушыць з поўначы і поўдня  на цэнтральныя вобласці, занятыя готамі, і адняць у іх Равенну. План здаваўся лёгка здзейсняным, так як Імперыя валодала марскімі зносінамі, і  на дапамогу прыбыў  з дапаможным атрадам у 7000 ваяроў еўнух Нарсес, галоўнакамандуючы  Іллірыкам  Юстын. Праўда, прыбыццё Нарсеса, які па займаным ім становішчу быў не ніжэй  Велісарыя,  змяняла ролю гэтага апошняга і было нагодай да непаразуменняў паміж правадырамі. Між іншым, рознагалоссі паміж Велісарыем і Нарсесам, дакраналіся самога плану ваенных дзеянняў.  У той час як, па меркаванню  Велісарыя, вынікала  распачаць рух з поўначы і для гэтага неабходна было ачысціць Лігурыю, Нарсес і частка правадыроў стаялі за неадкладную аблогу Равенны.

Візантыйскі  флот у 538 г. высадзіў у Генуі  войска,  якое па просьбе насельніцтва  ўзяло Медыялан (суч. (Мілан) і пагражала Тыцыну (суч. Павія), другому па значэнню  ўмацаванаму гораду готаў пасля Равенны. Тут у дапамогу готам прыбылі  бургунды, дасланыя франкскім каралём Тэадэбертам I. Невялікі  візантыйскі  гарнізон, абложаны ў Мілане, не мог доўга трымацца, і здаўся на ўмове вольнага выйсця з горада (сакавік 539 г.). Але затое горад выпрабаваў страшнае спусташэнне. Раздражнёныя готы перабілі ў ім мужчынскае насельніцтва, жанчын аддалі бургундскім саюзнікам, і разбурылі гарадскія ўмацаванні. Выгнаннем імперскіх войскаў з  Лігурыі  готы былі абавязаны Урайе, пляменніку Віцігіса. Канфлікты паміж Велісарыем і Нарсесам на час цалкам паралізавалі імператарскае войска. Страту Мілана не ў апошнюю чаргу варта аднесці на рахунак невыразных адносін субардынацыі. Гэта акалічнасць прымусіла Юстыніяна ўсвядоміць сваю памылку ў прызначэнні Нарсеса і вярнуць галоўнае камандаванне  Велісарыю. Еўнух быў адкліканы ў Канстанцінопаль, але 2000 герулаў, якія падпарадкоўваліся толькі яму пакінулі візантыйскае войска і адправіліся дахаты ў Паннонію.

Аблога Равенны і ўварванне франкаў

На працягу 539 г., калі Велісарыю былі развязаны рукі з прычыны адклікання Нарсеса, ён заняты быў падрыхтоўкамі да аблогі Равенны, для чаго распачаў паход па адрыятычным узбярэжжы, з мэтай ачысціць ад готаў  размешчаныя тут гарады. Візантыйскае войска ў Лігурыі, якая атрымала новыя падмацаванні ўжо ўлетку 539 г., цалкам звязала сілы Урайі  і перарывала любыя спробы пляменніка караля выйсці з даліны ракі Па і зняць аблогу з гоцкага Фьезоле. Сам жа Велісарый з 11000 ваяроў сем месяцаў абложваў умацаваны горад Ауксім (суч.Осімо), які быў  ключом  да Равенны. Тым часам, кароль Тэадэберт не абмежаваўся пасылкай бургундскага атрада, а распачаў асабіста паход у Італію са статысячным войскам. Ніхто не ведаў намераў франкскага караля:  ці ідзе ён у якасці заваёўніка ці саюзніка. Франкі першым чынам напалі, на пераправу  праз Па, на гоцкі лагер і прымусілі готаў  ў страху бегчы да Равенны. А захопленых гоцкіх жанчын і дзяцей  "каталікі" франкі прынеслі ў ахвяру богу гэтай ракі. Затым, падобна ўсеразрушаючаму віхраслупу яны абрынуліся на імператарскія войскі. Візантыйскія дробныя атрады не маглі аказаць супраціву  гэтай паўдзікай процьме, якая  адрознівалася незвычайным узбраеннем і адчайнай адвагай. Але франкскае войска не мела дысцыпліны, і не ў стане было выканаць да канца прадпрынятай каралём справы. Насыціўшыся ваеннай здабычай і зрабіўшыся ахвярай павальнай хваробы, якая вынішчыла велічэзны лік  войска, франкі хутка вярнуліся на радзіму, не змяніўшы ходу ваенных дзеянняў і не аказаўшы ўплыву  на лёс гоцкага народа.

Пасля таго як франкская бура пранеслася, візантыйцы і готы зноў падняліся сябар супраць сябра. Тым часам палі як Фьезоле, так і Ауксім; пасля ўзяцця гэтага горада Велісарый залічыў гоцкі гарнізон у імперскае войска. У канцы 539 г. Велісарый змог злучыць свае сілы пад Равеннай, дзе знаходзіўся ў поўнай і незразумелай  бяздзейнасці кароль Віцігес. Паступова абкружаемы  імперскімі войскамі, і страціўшы надзею на прыбыццё новых гоцкіх атрадаў на выручку Равенны, кароль  Віцігес разлічваў яшчэ на іншаземнае ўмяшанне. Так, ён завязаў зносіны з лангабардамі, якія займалі цяперашнюю Вугоршчыну, і прасіў у іх звяза супраць Імперыі, але гэтым разам беспаспяхова. Сапраўдныя планы франкскага караля пакуль яшчэ не былі вядомыя  Віцігесу, і ён мог чакаць ад яго ўмяшання ў справы Італіі ў якасці сябра і саюзніка гоцкага народа.  Але амбасадары франкскага караля, якія прыбылі ў Равенну, прапанавалі звяз пад умовай саступкі ім паловы Італіі. Гэта быў занадта дарагі кошт, прытым, за гэты кошт можна было атрымаць мір  непасрэдна ад самога імператара. Была і яшчэ ў гоцкага караля адна, праўда, даволі імглістая, але шырокая і спакуслівая перспектыва. Готы мелі паняцце пра ўзаемныя адносіны дзвюма  імперыямі  на Ўсходзе: Візантыйскай і Персідскай - і добра разумелі, што Візантыя магла развіваць ваенную дзейнасць на паўночнай і заходняй межах, пад умовай міру і спакою на персідскай мяжы.

Перамовы пра мір

Такім чынам, распачатыя паміж Віцігесам і царом Хосравам I перамовы,  моцна турбавалі Юстыніяна, які не мог не усвядамляць  крайніх цяжкасцях, якія пагражалі Імперыі ў тым выпадку, калі б Хазрой парушыў мір, у дамове з готамі. Таму, імператар Юстыніян уважыў да таго, каб міласціва выслухаць гоцкіх амбасадараў, яікя ужо два гады стамляліся чаканнямі ў Канстанцінопалі, і абяцаў пачаць у Італіі мірныя перамовы. Разам з тым, упаўнаважаныя імператара сенатары,  Домнік і Максімін прыбылі у Равенну  з даручэннем скласці мір. Віцігесу прапанавалася з боку імператара: першае, выдаць палову каралеўскіх скарбаў ва ўзнагароду за ваенныя выдаткі;  другое, саступіць імперыі ўсю краіну на поўдзень ад ракі Па. Такім чынам, Віцігес з самастойнага цара шырокай і багатай краіны,  звяртаўся ў сціплага валадара невялікай вобласці паміж франкскай дзяржавай і Імперыяй і губляў, разам з тым, права мець уласную вонкавую палітыку. Хоць гэтыя ўмовы былі не прымальнымі, але Віцігес павінен быў прыняць да ўвагі адчайныя ўмовы, у якіх ён знаходзіўся, і ўзважыць тую акалічнасць, што пры падпісанні  міру ён можа даць готам супакой і волю ў Паўночнай Італіі,  і абдумаць далейшыя рашэнні. З  прычыны гэтых меркаванняў ён павінен быў прыняць гэтыя ўмовы.

Умяшанне Велісарыя ў мірныя перамовы

Але далейшы ход падзей залежаў ад нечакана  склаўшыхся, зусім неспадзяваных,  умоў. Апынулася, першым чынам, неабходным, каб галоўнакамандуючы пацвердзіў сваім подпісам мірныя ўмовы;  тым часам Велісарый, меючы ўпэўненасць, што Італію можна звярнуць у візантыйскую правінцыю і прымусіць готаў  да безумоўнай пакоры, не захацеў даць сваёй  на гэта згоды. У сваю чаргу, з гэтай акалічнасці, калі яна  абвясцілася,  паміж готамі  паўсталі новыя ўскладненні. Паміж гоцкімі правадырамі, якія былі ў Равенне,  ужо наступіла незадаволенасць супраць караля Віцігеса, які не апраўдаў надзей народа, і вёў гэтак няўдала вайну з грэкамі. Прынятая на сябе Велісарыем роля, у якой ён выявіў нязгоду з воляй і жаданнямі імператара, здавалася гоцкім правадырам і народу  дастатковай парукай за тое, што ён здолее значна лепш, чым іх кароль, павесці іх да перамогаў  і  славы. Словам, паміж готамі наспела думка прапанаваць Велісарыю карону і абраць яго ў свае каралі; гэта думка не сустрэла пярэчанняў і з боку Віцігеса, які гатоў  быў скласці з сябе ўладу.

Па ўсёй верагоднасці, Велісарый абяцаў сваю згоду на прапанову готаў, якія прапанавалі яму тытул "караля заходняга". На такіх умовах была здадзена Равенна ў траўні 540 г. Але Велісарый не скарыстаўся зробленымі яму прапановамі, а пачаў прыводзіць у выкананне артыкулы  дамовы паміж Імперыяй і готамі. Пры гэтым на першых жа парах апынуліся непаразуменні, якія ставілі пад сумнеў прывядзенне ў выкананне мірных умоў. Велісарый быў выкліканы ў Канстанцінопаль, і готы лічылі сябе ашуканымі ў сваіх на яго надзеях. Велісарый  жа, з каралём Віцігесам, каралевай Матасунтай, і з палоннымі шляхетнымі готамі, маючы з сабой каралеўскія скарбы, сеў на судны і адправіўся ў Візантыю, каб паднесці імператару зноў набытую краіну, палоннага караля і велічэзныя багацці. У Канстанцінопалі Віцігіс звярнуўся ў праваслаўе, атрымаў багатыя маёнткі ў Малой Азіі, сан сенатара і тытул патрыцыя. Памёр Віцігіс у 542 г.

Літаратура

Папярэднік Тэадахад кароль остготаў  - 536 - 540

Пераемнік Ільдэбад

Крыніца -  «http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ІЛЬДЭБАД

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Ільдэбад (Хільдэбад) - кароль остготаў (540 - 541). Пасля адмовы Велісарыя стаць каралём готаў, остготцкія  правадыры звярнуліся з прапановай кароны да Урайя, пляменніка Віцігеса, які займаў Павію і карыстаўся паміж імі ў апошні час найвялікім прызнаннем, але ён адмовіўся на  карысць Ільдэбада, адважнага вайскавода, пляменніка Тэудыса, караля вестготаў.

Пасля падзення Равенны і паланення  караля  Віцігеса сітуацыя ў Італіі складалася наступным чынам. Часткова на поўдзень ад ракі Па, а галоўным чынам на поўнач ад яе засяроджваліся невялікія атрады готаў. Асобныя правадыры размясціліся з падпарадкаванымі ім дружынамі па розных абласцях і ў мірны час наводзілі страх на сельскае насельніцтва грубымі гвалтамі, вымагальніцтвамі і рабаваннямі.

Каралеўства Ільдэбада спачатку складалася, ці наўрад больш,  з палоскі зямлі ад Павіі  да Вероны, і яму падпарадкоўвалася ўсяго 1000 гоцкіх ваяроў, якія складалі гарнізон горада Тычыно.  Аднак,  Ільдэбад здолеў хутка дамагчыся поспеху.  Тарбезій  (суч. Трэвізо)  быў наймоцнай  крэпасцю  ў цэнтры правінцыі  Венецыя. Яго ўтрымлівалі "імператарскія" герулы.  Ільдэбад перайшоў у наступ і ў бітве пад Тарбезіем знішчыў адзінае рымскае войска,  стаяўшае  паўночней ракі Па, пад камандаваннем  Віталя, які насіў званне галоўнакамандуючага Іллірыкам.  Віталь бег, захаваўшы толькі нешматлікіх  са сваіх ваяроў, большасць  жа войска  ён страціў у баю. У гэтай бітве пала і большасць герулаў, загінуў  і  начальнік герулаў  Вісандр. Камандзірам гарнізона Тарбезій  стаў пляменнік Ільдэбада Таціла. Пасля здабытай ім перамогі  над  Віталём, Ільдэбад зрабіўся народным  героем;  зараз лік готаў, якія падтрымлівалі  Ільдэбада павялічыўся. За кароткі час той захапіў абедзве правінцыі - Лігурыю і Венецыю.

За адкліканнем  Велісарыя, якога намераваліся  адправіць на ўсход супраць персаў, у Італіі ваенная і грамадзянская ўлада была падзелена паміж рознымі правадырамі: Бессай, Іяанам і Канстанціянам, прычым апошні атрымаў пад сваю ўладу Равенну і яе гарнізон. Пакінутае  без галоўнакамандуючага італійскае войска імператара,  ўразіла павальнае дэзертырства. Далейшая працягласць гоцкай вайны тлумачыцца дзвюма акалічнасцямі: па-першае, слабымі ваеннымі сіламі грэкаў, якімі дзейнічалі  супраць готаў; па-другое, благой адміністрацыяй тых гарадоў, якія падпадалі пад уладу Візантыі, чаму рымляне і пачалі хутка раскайвацца ў спагадзе да візантыйцаў. Суровыя, нават спусташальныя, падаткі – фіск  жадаў спагнаць нядоімкі з моманту смерці Тэадарыха Вялікага - раскладалі войска і грамадзянскае насельніцтва.  У той час,  імператар падразаў выплаты грошаў  войску, калі наогул не прыпыніў іх.

У  другі перыяд вайны ролі змяніліся. Зараз готы сталі надыходзячым бокам, а грэкі павінны былі абараняцца ў занятых імі абласцях  да поўдня ад ракі Па. Ільдэбад і Урайя нават дазволілі сабе ўладкаваць крывавую міжусобіцу, не асцерагаючыся нападу  візантыйскіх салдатаў. Урайя ў гэтай барацьбе паў. Паданне кажа, што гэта бяда здарылася з-за сутыкнення  іх жонак. Жонка Урайі  адрознівалася і багаццем і целавай прыгажосцю, займаючы безумоўна першае месца сярод усіх жанчын у акрузе тагачасных варвараў. Неяк яна пайшла ў лазню, апранутая ў бліскучыя адзенні з дзіўнымі ўпрыгожваннямі, суправаджаемая  вялікай світай. Убачыўшы там жонку Ільдэбада, апранутую ў простыя адзенні, яна не толькі не вітала яе як жонку караля, але нават, зірнуўшы на яе з пагардай, зрабіла ёй абразу. Кароль жа ўступіўся за гонар жонкі.

Але палітычная роля Ільдэбада была вельмі кароткачасовай: ён быў забіты падчас балю гепідам са сваёй асабістай аховы. Справа ў тым, што калі гэты гепід знаходзіўся ў паходзе, Ільдэбад ці па недасведчанасці, ці кіруючыся якой-небудзь іншай падставай, выдаў замуж яго нявесту за кагосьці іншага.

Папярэднік Віцігес кароль остготаў  - 540 - 541

Пераемнік Эрарых

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ЭРАРЫХ

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Эрарых - кароль остготаў (541). Правадыр племя ругіяў, якія разам з остготамі перасяліліся ў Італію, не змешваючыся аднак з імі, і пасяліліся ў правінцыі Венецыя. Заняў пасад, верагодна, у траўні 541 г. пры падтрымцы свайго народа. Аднак гэта малое племя пераацаніла свае магчымасці. Эрарых не змог апраўдаць ускладзеных на яго надзей. Цікавай выглядае толькі яго спроба вярнуцца да прапанаванай  Юстыніянам I і адпрэчанай  Велісарыям частцы Італіі. З гэтай мэтай новы кароль адправіў пасольства ў Канстанцінопаль. Тым часам гоцкія супернікі Эрарыха пачалі мяцеж і апошні быў забіты праз пяць месяцаў кіравання (мабыць, кастрычнік 541 г.).

Папярэднік – Ільдзебад - Кароль остготаў  541

Пераемнік - Таціла

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

ТАЦІЛА

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Таціла руйнуе Фларэнцыю

Таціла - кароль остготаў (541 - 552). Сын брата Ільдэбада. Камандуючы гарнізонам у Тарбезіі (суч. Трэвізо), і пазнаўшы пра забойства дзядзькі, Таціла рыхтаваўся здацца візантыйцам,  калі готы, незадаволеныя слабым  Эрарыхам, абралі яго каралём у 541 г., верагодна  ў  кастрычніку. Неўзабаве забойства Эрарыха пазбавіла Тацілу ад гэтага суперніка. У гэтым вялікадушным і мужным каралю ўвасобіліся дагасаючы  дух таленавітага гоцкага племя і ўся сіла нацыянальнага супраціву. Дарэчы, магчыма, што Тацілу - мяркуючы па легендах на манетах і некаторым літаратурным крыніцам - насамрэч клікалі Бадвіла (Бадуа), што значыць "Барацьбіт" ці "Баец".

Таціла (хутчэй у 542, чым у 543 г.) наведаў Святога Бенедыкта ў Монтэ  Кассіно, але паданне так сказіла гэты факт, што немагчыма сказаць, якую мэту ён пры гэтым пераследваў. Па сведчанні аўтографа Папы Рыгора Вялікага, Св. Бенедыкт прадказаў Таціле тэрмін яго кіравання і дату яго смерці.

Кіраванне

Ваенны талент Тацілы

Святы Бенедыкт і Таціла

Калі Таціла прыняў карону, амаль увесь паўвостраў знаходзіўся ў руках ворагаў. Таціла працягнуў ваенны план Ільдэбада і надзвычай майстэрска карыстаўся адсутнасцю арганізацыі і адзінствы каманды ў імперскіх атрадах. Юстыніян I, далёка не ўхваляючы  бяздзейнасці сваіх вайскаводаў, паслаў ім у падмацаванне атрад персідскіх ваеннапалонных, дасланых Велісарыем, і патрабаваў адкрыцця ваенных дзеянняў. Пасля таго як не атрымалася спроба авалодаць Веронай і імператарскае войска ганебна павінна было зноў вярнуцца да Равенны. Таціла з усімі сіламі, якія толькі ён мог сабраць (5 тыс. ваяроў), зрабіў  напад на галоўную частку грэцкага войска і зрабіў ёй такую паразу, што пабіты атрад шукаў выратаванне ва ўцёках і за сценамі ўмацаваных гарадоў.  Хутка  затым  Таціла атрымаў яшчэ новую перамогу. Ён  адціснуў візантыйскія войскі за Па і ўвесну 542 г. разбіў  іх пры Фавенцыі  (суч. Фаэнца).  З дапамогай удалага манеўру ахопу, галоўную ролю ў якім адыгралі 300 гоцкіх конных капейшчыкаў, ён рассеяў больш  за ўдвая большае візантыйскае войска. Варвары як гоцкага, так і не гоцкага паходжання натоўпамі пераходзілі на бок Тацілы, і нават адзін высокапастаўлены букцеллярый Велізарыя Індульф змяніў справе імператара. За кароткі час гоцкае войска зноў вырасла да 20 000 чалавек. Неўзабаве буйныя гоцкія сілы ўзялі Цезену і Петру і абклалі горад Фларэнцыю, каб вызваліць сабе дарогу да Рыма. Адступіўшы перад прыйшоўшым на дапамогу Фларэнцыі імператарскім войскам, готы адышлі на адлегласць дзённага пераходу да поўначы, у даліну Муджэлло (Муцэлла),  дзе ўшчэнт разбілі суперніка. Зараз з відавочна  выявілася, што гоцкі кароль валодае ваенным мастацтвам, якога бракавала імператарскім вайскаводам. Ваенны план Тацілы, зусім не зразуметы грэкамі і які збянтэжыў іх, складаўся ў тым, каб, не прадпрымаючы аблогі крэпасцяў, авалодаць усімі адкрытымі абласцямі, ізаляваць грэцкія гарнізоны, што сядзелі ў гарадах, і пазбавіць іх вонкавых зносін. Калі выпадак ці ваенная хітрасць давала яму ў валоданне крэпасць, то ён руйнаваў яе сцены і параўноўваў яе з зямлёй, каб пасля непрыяцель не знайшоў у ёй хованкі.

Пакуль візантыйскае войска, раздробненае на мноства груп і групак, хавалася за сцены італійскіх гарадоў, Таціла, пакінуў  у  баку Рым, пракраўся ў Ніжнюю Італію, дзе імператарскія вайскаводы меней усяго меркавалі яго ўбачыць. Гэты край быў амаль не закрануты вайной; забеспячэнне не ўяўляла для готаў ніякіх цяжкасцяў, і тут яшчэ можна было ўзяць багатую здабычу. Узяўшы Беневент, і разбурыўшы яго, Таціла  ўзяў Кумы і падышоў да Неапалю.

Змена настрою італійскага насельніцтва

Тым часам, насельніцтва Італіі, якое сустрэла было з захапленнем грэкаў, як збавіцеляў ад варвараў і ерэтычных готаў, горка расчаравалася, калі стала цярпець ад пабораў візантыйскіх службоўцаў. Візантыйскія войскі, не атрымліваючы дараванняў, бунтавалі і не жадалі пакідаць крэпасцяў. Неўзабаве Бруттыум, Луканія, Апулія і Калабрыя былі заваяваны готамі.

Увесну 543 г. здаўся Таціле Неапаль, хоць Юстыніян I, цалкам ацэньваючы велічэзнае значэнне гэтага марскога горада, паслаў на дапамогу яму дапаможны атрад і харчы, якія, аднак, дасталіся пераможцу. На бок Тацілы стала большасць сельскага насельніцтва, і яго ваенныя сродкі ўвесь час павялічваліся прылівам добраахвотных перабежчыкаў з імперскіх атрадаў. Яго планы і настрой таго часу добра тлумачаць лісты  да сената і пракламацыі да рымскага насельніцтва. Ён абяцае сенату забыццё яго антыготцкай палітыкі, калі  ён злучыць на будучы час нацыянальныя інтарэсы Італіі з гоцка-каралеўскімі. Пракламацыі яго ў Рыме раскідваліся невядомымі людзьмі і рабілі вялікае ўражанне. Калі імператар атрымаў данясенне пра ход спраў у Італіі, ён вырашыўся паслаць сюды зноў таго вайскавода, які ўжо раней уславіў сябе ваеннымі поспехамі ў Італіі і які ў наш час, быўшы  выкліканы з Усходу, знаходзіўся не у спраў. Хоць Юстыніян не цалкам давяраў  Велісарыю, але становішча ў Італіі было ў вышэйшай ступені сур'ёзнае, то ён прызначыў яго зноў галоўнакамандуючым для вайны з готамі. У лістападзе ці снежні 544 г. Велізарый высадзіўся ў Равенне. Нешматлікім  пазней Таціле

атрымалася ўзяць Фермо, Асколі, Спалето, Ассізі, Клузій (суч. Кьюзі) і, верагодна, таксама Ауксім (суч. Осімо). Толькі  Перузія (суч. Перуджа) заставалася  рымскай. У выніку гэтых дзеянняў Тацілы, для візантыйцаў стала немагчымым падтрымліваць сувязь Рыма з Равеннай.

Барацьба за Рым

У снежні  545 г. Таціла ў першы раз аблажыў Рым, дзе знаходзілася для абароны велізарнага горада не больш 3000 ваяроў пад правадырствам Бесса. Велісарыю патрэбна было, у што б там ні стала, выратаваць абложаны горад, у якім хутка выявіўся недахоп харча.  З  крайнімі цяжкасцямі яму атрымалася сабраць невялікую дружыну  ў Далмаціі  і даставіць яе на караблях у Осцію, але яго адважны план прабрацца ў Рым па Тыбры і даставіць у горад харчы не атрымаўся з прычыны памылак падпарадкаваных яму правадыроў. Велісарый павінен быў аставіць Рым яго ўласнаму лёсу, а 17 снежня 546 г. Таціла ўвайшоў у Рым амаль без супраціву. Ісаўрскія  салдаты, ужо даўно не бачыўшыя  дараванняў, адчынілі браму готам. Хоць Таціла прапанаваў імператару прыступіць да перамоў пра мір, але ў Візантыі былі далёкія ад гэтай думкі, ставячыся да Тацілы, як да бунтара і патрабуючы безумоўнага падначалення. Таціла

не мог доўга заставацца ў Рыме, бо грэкі пачалі тым часам браць перавагу ў Паўднёвай Італіі; ён прыняў, было, рашэнне зрыць сцены горада Рыма і спустошыць яго, каб пазбавіць Велісарыя магчымасці знайсці ў ім абарону, але яго спыніла думка пра шаноўную старажытнасць горада і нацыянальным яго значэнні. Узяўшы з сабой у закладнікі некаторых сенатараў  і гарадскіх нобіляў, Таціла

пакінуў Рым амаль апусцелым, і адправіўся ў Паўднёвую Італію. Велісарый скарыстаўся гэтым і, заняўшы Рым (красавік 547 г.), паспяшаўся часткова  выправіць, часткова  аднавіць яго ўмацаванні. Каб умацаваць сваё становішча і заахвоціць Юстыніяна даць больш сродкаў на італьянскую вайну, ён паслаў яму ключы ад горада і вітаў з дасягнутым без вялікіх ахвяр важным поспехам.

Несумнеўна, што валоданне Рымам забяспечвала за  Велісарыем і далейшыя поспехі, але падазроны Юстыніян не даваў яму грошай і не пасылаў яму яго ўласнай, адданай  яму адважнай дружыны, якая заставалася ў Канстанцінопалі. Пры такіх акалічнасцях Велісарый заявіў жаданне вярнуцца ў сталіцу, і яму дадзены быў дазвол ізноў пакінуць Італію (восень 548 г.). Нягледзячы на значныя поспехі, якія былі дасягнуты Тацілай, па выдаленні  Велісарыя, на ўсім тэатры ваенных дзеянняў, усё ж варта сказаць, што зыход вайны відавочна схіляўся не ў карысць готаў. Хоць готы мелі нават флот, які ўлетку 549 г. перасек Адрыятыку і спустошыў Далмацію. Ім камандаваў Індульф, перабежчык з найблізкага асяроддзя Велісарыя.

З  лета 549 па 16 студзеня 550 г. Таціла зноў аблажыў Рым. І ў другі раз горад паў з-за здрады ісаўрыйскіх салдат, якім не заплацілі дараванне. Пасля захопу горада Таціла спрабаваў аднавіць у  ім звычайнае гарадское жыццё: забяспечыў яго хлебам, стаў даваць уяўленні ў цырку, заклікаў у горад разбеглых сенатараў і гандлёвых людзей. У той жа час, маючы ў сваім распараджэнні досыць судоў, ён накіраваў у Паўднёвую Італію ваенныя атрады, і выцесніў грэкаў з Тарэнта і Рэгіума. У траўні 550 г. ён высадзіўся ў Сіцыліі і, прымусіўшы грэцкі гарнізон замкнуцца ў  Месіне, не сустрэўшы супраціву, прайшоў па ўсёй выспе. Сіцылію ён зрабіў апорным пунктам для нападу на Візантыю. Іншае гоцкае войска ўзяло на поўначы Рыміні, а імператарскія войскі трываюць пад Равеннай цяжкую паразу. Увесну 551 г. трыста гоцкіх караблёў спустошылі Корфу і Эпір.

Канчатковы этап вайны. Смерць Тацілы

Нарэшце, Юстыніяну надакучыла безнадзейна зацягнуўшаяся італьянская вайна. У  красавіку,  551 галоўнакамандуючым у Італію быў прызначаны еўнух Нарсес,  які дамогся ад імператара абяцання, што яму не будзе адмоўлена ў неабходных на вядзенне вайны сродках. Дыверсія готаў  ў Эпір прынесла ім мала карысці, а флот які блакаваў Анкону, быў знішчаны грэкамі. Сіцылія была страчана. Гэта прыслабіла мужнасць готаў, якія страцілі пры Анконе свае лепшыя сілы. Ізноў Таціла папрасіў міру, паказваючы на агульную небяспеку з боку франкаў, прапанаваў штогадовую даніну, ачышчэнне Далмаціі  і Сіцыліі  і дапамогу  імператару ва ўсіх яго войнах, але і гэтым разам атрымаў  адмову.

Каб папярэдзіць уварванне Нарсеса, Таціла захапіў Сардзінію з Корсікай і паслаў на поўнач гоцкі атрад пад начальствам Тэйі. У красавіку 552 г. Нарсес з 30 000 войскам рушыў праз Далмацію  і Істрыю ў Італію. Венецыя знаходзілася ў руках франкаў, якія адмовіліся прапусціць візантыйскае войска, бо Нарсес вёў з сабой іх "смяротных ворагаў" - 5500 лангабардаў. Акрамя таго, коміт Тэйя, які як кашталян Вероны быў таксама камандуючым вялікім гоцкім войскам, загадаў затапіць Пастуміеву дарогу і зрабіць усе шляхі непраходнымі. Але ні франкі, ні готы не паклапаціліся пра берагавую лінію, якая з-за шматлікіх балот і вусцяў рэк лічылася непраходнай.

Аднак Нарсес  марскім берагам, абыйшоў пазіцыі Тэйі  і 6 чэрвеня 552 г. увайшоў у Равенну. Адначасова готы страцілі свае пазіцыі і ў Паўднёвай Італіі. Ваенна-марскія сілы  Візантыі перамясцілі сталы гарнізон Фермапіл у Бруттый (суч. Калабрыя),  дзе готы атрымалі  ў бітве пры Кратоне зруйнавальную  паразу. Таціла сустрэўся з непрыяцелем у падэшвы Апенінскага хрыбта, пры мястэчку Гуальдо Тадзіно (Тагіне). У канцы чэрвеня - пачатку ліпеня 552 г. на пласкагор'і Буста Галлорум ("Магілы галаў") адбылася гістарычная бітва, якая паклала канец кіраванню Тацілы.

Нарсес паставіў паўмесяцам не меней 8000 лучнікаў, размясціўшы іх з улікам асаблівасцяў дрэнна аглядаемай мясцовасці. За ім стаяла візантыйская фаланга і саюзныя варвары, галоўным чынам лангабарды і эрулы. Вельмі невялікая конніца грэкаў (колькасцю 1500 чалавек) павінна была служыць тактычным рэзервам і пераследваць адыходзіўшага суперніка. Таціла ж, меючы меншую колькасць войска чым яго супернік, наадварот галоўную стаўку рабіў на сваю шматлікую конніцу, якая раптоўным нападам павінна была змяць пяхоту грэкаў. Але конны напад пры "Магілах галаў" захлынуўся пад градам стрэл імператарскіх лучнікаў, і гэта месца стала "магілай готаў". У бітве загінула 6000 готаў.

Смерць самога Тацілы  апісваюць два паведамленні. Паводле аднаго, ён яшчэ напачатку бою, ваюючы ў простым узбраенні, быў забіты стралой, паводле другога - загінуў падчас уцёкаў ад рук Асбада, правадыра гепідаў  Нарсеса.  Але няма  ніякіх сумневаў у тым,  што яго дружыннікі прывезлі смяротна параненага караля ў  Капры (суч. Капрара),  дзе ён памёр і быў пахаваны. Візантыйскія салдаты, пазнаўшы пра гэта, выявілі магілу і, пераканаўшыся, што там Таціла, ізноў яе закапалі.

Літаратура

Папярэднік Эрарых  кароль остготаў  - 541 - 552

Пераемнік - Тэйя

ТЭЙЯ (КАРОЛЬ ОСТГОТАЎ)

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Бітва пры "Малочнай гары"

Тэйя (? - 552) - кароль остготаў (ліпень - кастрычнік 552). Яго бацьку звалі Фрытыгерн. Тэйя быў вайскаводам Тацілы, кашталянам Вероны. Коміт Тэйя толькі ў самы апошні момант з 2000 вершнікаў прыйшоў на дапамогу свайму каралю ў бітве пры Буста Галарум.  Пасля  разгрому готаў  і смерці  Тацілы, Тэйя паспяшаўся ў каралеўскі  горад Тыцін (суч. Павія), дзе быў абраны каралём, завалодаў  скарбніцай і склаў звяз з франкамі.

Пры Тэйе готы пачалі апошнюю барацьбу з  Візантыяй, якая суправаджаецца ўсімі жахамі даўно прайгранай вайны - забойствам закладнікаў і рэпрэсіямі супраць мірных рымлян.

Тэйя накіраваўся ў Ніжнюю Італію, але пад націскам грэкаў быў змушаны адступіць у раён Неапалю. Затым рушыла ўслед здрада камандуючага гоцкім флотам і становішча Тэйі  стала безнадзейным. Пры "Малочнай гары", паўднёвей Сарно, якая ўпадае ў Неапалітанскі заліў ён сустрэўся з Нарзесам. Голад прымусіў остготаў уступіць у адчайны бой. Тры дня Тэйя мужна ваяваў з візантыйскім войскам і пасля геройскага супраціву паў з большай часткай  сваіх готаў. Пасля згубы свайго караля готы ваявалі датуль, пакуль Нарзес не гарантаваў ім вяртанне на іх уласную зямлю, калі яны дадуць абяцанне стаць дакладнымі  подданымі імператара.

Частка ацалелых остготаў адправілася ў Павію, іншыя разбрыліся па Італіі. Алагерн доўга абараняў Кумы, дзе знаходзілася каралеўская казна. Остготы думалі, пры дапамозе франкаў і алеманаў, вярнуць Італію, але былі пабіты Нарзесам на беразе Вальтурны, у Казіліна (554 г.). Заставаўся яшчэ атрад остготаў у 7000 ваяроў, які засеў у горнай крэпасці Кампсе, добра забяспечанай  харчамі. Праз некалькі месяцаў, аднак, і гэты атрад здаўся Нарзесу. Остготцкае каралеўства пала пасля геройскай дваццацігадовай барацьбы.

Папярэднік – Таціла  кароль остготаў - 552

Пераемнік – заваяваны Візантыяй

Літаратура

Крыніца –

«http://ru.wikipedia.org/wiki/»

Падрыхтавала Галіна Арцёменка