Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Gutasaga

Гутасага,  Сага пра гутаў,  Гісторыя Готланда

Гутасага - кодэкс дамоў выспы Готланд і Швецыі, які ўключае ў сябе нарыс па гісторыі выспы пачынаючы  з легенды яго заснавання  ў дахрысціянскую эпоху, помнік скандынаўскаму праву.

Сага была напісана ў XIII веку і захавалася ў адзіным рукапісным асобніку. Уваходзіць у складанку Codex Holm. B 64, датавана прыблізна 1350 г., захоўваецца  ў Каралеўскай бібліятэцы Швецыі ў Стакгольме, разам з Гуталагам, зборам законаў Готланда.

Тэкст напісаны на старажытнагутнійскім дыялекце старажытнаісландскай мовы.

"Гутасага" ўтрымоўвае апісанне некалькіх дамоў Готланда са Швецыяй, у якіх сцвярджаецца іх узаемавыгоднасць. У тэксце адзначаны правы і абавязкі швецкага караля, ярла і біскупа ў адносінах да Готланда. Таму гэты твор варта разглядаць не толькі як гістарычную працу, але і як патрыятычны твор. А  апісанне працэсу хрысціянізацыі выспы відавочна сведчыць і пра хрысціянскую накіраванасць апавядання.

Пра структуру

Першапачаткова тэкст сагі не быў азагалоўлены і проста ўваходзіў у "Гуталаг". Толькі пры першым выданні "Гуталага" ў 1852 годзе, швецкі навуковец  Карл Юхан Шлютэр даў сазе назву - "Гісторыя Готланда" (Historia Gotlandiae). Пазней, ужо ў 1859 годзе, іншы швецкі даследнік Карл Сэве азагаловіў тэкст "Сага пра гутаў" (Gutasaga) і менавіта гэта назва стала агульнапрынятай  у навуцы.

Тэкст сагі не меў унутранае дзяленне. Шлютэр падзяліў яго на 6 частак, зыходзячы з іх утрымання.

Пра гутараў.

Гутараў  часта  адносяць да готаў. Так этнонім гутар для вызначэння насельніцтва Готланда і этнонім гот ва ўсходнім і заходнім дыялектах старажытнаісландскай  мовы гучыць аднолькава: ва ўсходнім - гутар; у заходнім - готар. Гэты этнонім ставіцца толькі к готам і гутам сярод усіх германскіх плямёнаў. Гэта магло з'яўляцца чыннікам чаму гутары не вылучаліся як асобная група аж да "De origine actibusque Getarum" Ярдана. У Пталямея ёсць згадванні пра гутаях, якія засялялі поўдзень выспы Скандыя.

Выклад фактаў

З падставы да перасялення ў паўднёвую Еўропу Сага пачынаецца з Ць’ельвара (інш.гут. Þjelvar) - першага чалавека, які ўступіў на выспу, і яго сына Хафці, у якога было тры сына - Грайпр, Гуці  і Гунфь’яун, родапачынальнікі гутар. Імя  Гуці  з’яўляецца эпанімам Готланда. Сыны Хафці  падзялілі Готланд на тры трыдзьунга (þriþiung).

Далей сага апавядае пра перасяленне з выспы траціны насельніцтва па прычыне перанасельніцтва, на што ёсць мноства тэорый.

“праз доўгі час, нашчадкі гэтых траіх так размножыліся, што зямлі перастала хапаць на ўсіх. Тады яны цягнулі жрэбій, і кожны трэці быў абраны для зыходу, і яны маглі ўзяць з сабой  усё, што ім прыналежала, акрамя зямлі. … яны пайшлі ўгару па Дзвіне, праз …. Яны сышлі так далёка, што дасягнулі земляў грэкаў. … яны пасяліліся там, і дагэтуль  жывуць там, і дагэтуль у іх мове ёсць штосьці з нашага”.

Адны навукоўцы суадносяць гэтыя звесткі з міграцыяй готаў, якім прыйшлося сысці ў "землі грэкаў" падчас Вялікага перасялення народаў. Гэта ўзгадняецца з першым згадваннем готаў  ў аўтарытэтных крыніцах: Еўсевій Кесарыйскі  паведамляе, што яны спустошылі "Македонію, Грэцыю, Понт і Азію" ў 263 годзе. Тады эміграцыя, хутчэй за ўсё, адбывалася ў I веку нашай эры і ў наступныя два стагоддзі перасяленцы ўсё больш адрываліся ад радзімы, каментар пра тое, што ў мове эмігрантаў "усё яшчэ ёсць штосьці", дазваляе зрабіць выснову пра падзел дыялектаў. Аповяды пра адбываўшае  павінны былі перадавацца вуснова на працягу амаль тысячагоддзя, перш  чым быў запісаны тэкст.

Археалагічныя даследаванні паказваюць на значнае памяншэнне знаходак і змена тыпаў старажытнасцяў на Готландзе ў канцы V стагоддзя - першай палове VI стагоддзя, што кажа пра значнае памяншэнне ліку насельніцтва  выспы ў гэты перыяд. Адначасова ва Ўсходняй Прыбалтыцы і ў Паўночна-заходняй Русі археолагі канстатуюць готландскі  ўплыў на некаторыя тыпы старажытнасцяў.

У хроніцы сярэдзіны XVI стагоддзя  "Паходжанне, перасяленні, войны і асады кімўраў  і готаў", напісаныя  на латыні дацкім святаром Мікалаем Петрэйем, гаворыцца, што, на працягу стагоддзяў насельніцтва Готланда моцна павялічвалася. Тады адзін з нашчадкаў Ць’ельвара, кіраўнік  Готланда - Хангвар склікаў  ўсеагульную раду, якая пастанавіла  выслаць па жрэбію з краіны кожнага трэцяга мужчыну. Хангвар сабраў войска з 15 тысяч ваяроў і з флотам з "незлічоных караблёў" адплыў у Эстонію. Гэта адбылося ў 903 г. "пасля сусветнага патопу".

Згадванне Дзвіны цалкам узгодніцца з Вельбарскай культурай. Гістарычна склалася так, што готы прытрымваліся Віслы, але ў эпоху вікінгаў замест Віслы менавіта Дзвіна-Днепрскі  водны шлях стаў галоўным гандлёвым шляхам да грэкаў, таму нядзіўна, што ён замяніў Віслу і як традыцыйны шлях перасялення.

Магчыма міграцыя з выспы  здаралася неаднаразова.

Далей у частцы робіцца кароткае апісанне паганскіх культаў, якія практыкаваліся на выспе да хрысціянізацыі.

Уваходжанне ў склад Швецкага каралеўства

Другі кірунак  распавядае  пра ўваходжанне Готланда ў склад Швецыі. І хоць у сазе гаварыцца, што ў войнах са свеямі  гутары перамагалі, урэшце яны сталі адпраўляць пасольствы да свеяў  з прапановай мірнай дамовы. Як вынікае з далейшага тэксту сагі, пасольства было спалучана з высокай рызыкай для жыцця для амбасадараў, таму пасланы Авайр  Саламяная нага запатрабаваў заплаціць яму  3 вергельда за яго самога, яго сына і яго жонку. Авайр дамогся міру са свеямі. Тутака ж у тэксце згаданы сагі пра вядзьмарства і мудрасці Авайра, якія не дайшлі да нас.

Па дамове гуты сталі плаціць даніну Швецыі - шэсцьдзесят марак срэбра штогод (з іх 40 - конунгу Швецыі, і 20 - ярлу Швецыі). Была ўтворана агульная для свеяў  і гутаў  прастора з вольнай міграцыяй, гандлем і судовай абаронай. Падкрэслена права гутаў  патрабаваць ад конунга свеяў  абароны падчас іх знаходжання ў Швецыі і наадварот. Пры гэтым  выспа захавала самакіраванне ў выглядзе цінгаў  розных узроўняў. Гэта павінна было здарыцца да канца IX стагоддзя, калі Вульфстан з Хедзебі  даклаў, што выспа падпарадкоўваецца шведам.

У трэцяй частцы коратка згадаюць візіт Олафа Святога на выспу Готланд падчас яго выгнання з Нарвегіі і пачатак распаўсюду Олафам хрысціянства на выспе.

Хрысціянізацыя выспы

Ў чацвёртай частцы, на прыкладзе першых цэркваў на Готландзе, распавядаецца як распаўсюджвалася хрысціянства на выспе. Паводле сагі хрысціянства на выспе ўмацоўвалася купцамі. Новая рэлігія сустрэла супраціў мясцовага насельніцтва і першая царква была спалена (зараз гэта месца, даслоўна названае "спаленае месца", знаходзіцца ў сучасным двары Кульстэдзе ў прыходзе Валльс, заходней Румы). Пасля была ўзведзена яшчэ адна царква, якой атрымалася выстаяць. Тым не менш, сага кажа пра не гвалтоўнае прыняцце гутамі хрысціянства і жыва апісвае ўсе перыпетыі таго, як  пабудаваўшы  царкву  ўгаварыў народ не паліць яе.

У пятай частцы расказана пра тое як Готланд стаў падпарадкоўвацца лінчэпінгскаму біскупу і пра парадак і час  наведвання  біскупам выспы, умовах і памеры спаганяемай ім платы, парадку дазволу ім спрэчак і звароты да яго.

У шостай частцы падрабязна апісваецца права конунга Швецыі і гутаў  у закліку на ледунг. Тут апісваецца калі конунг можа гэта патрабаваць і калі гэтаму патрабаванню гуты могуць без пакарана не падпарадкоўвацца. Пры гэтым удакладняецца, што свеі  могуць патрабаваць удзелу гутаў  у ледунге толькі супраць язычнікаў, але не хрысціян.

Гэтак  жа ў апошняй частцы апісваюцца некаторыя працэсуальныя моманты ўзаемаадносін Готланда і Швецыі. Такія, напрыклад, як права на збор, парадак аддачы загадаў. Удакладняецца парадак збору і перадачы даніны свеям:

“Можа адбыцца такая несправядлівасць, што каранаваны конунг будзе сілай выгнаны са сваёй дзяржавы. Тады гуты не павінны плаціць даніну, але [павінны] утрымліваць яго на працягу трох гадоў. І яны павінны, аднак, збіраць даніну  штогод і захоўваць яе, але хай аддадуць яе тады, калі пройдзе тры гады, таму, хто ў той час будзе кіраваць у Швецыі”.

Ў сазе ёсць згадванні тапанімаў Руцаланд (ryza land)….

Нататкі

1.     В. Nerman. Die Vöíkerwanderungszeit Gotlands. Stockholm, 1935

АРХЕАЛОГІЯ.

У Швецыі выявілі сляды старажытных беларусаў

Археолагі выявілі сляды пражывання старажытных продкаў сучасных беларусаў на швецкай выспе Готланд у Балтыйскім моры. У прыватнасці, падчас сумеснай экспедыцыі беларускія і швецкія навукоўцы выявілі элементы культурных традыцый продкаў беларусаў у помніках матэрыяльнай і духоўнай культуры сучаснай Швецыі.

"Гэтае даследаванне кажа пра існаванне працэсу ўзаемаабагашчэння культур вікінгаў і старажытных жыхароў Беларусі", - сказала ў інтэрв'ю БЕЛАПАН кіраўнік археалагічнага цэнтра Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Вольга Ляўко.

Каментар Г.І. Арцёменка: Сп. Ляўко вельмі добры археолаг, але ва ўладзе устаяўшыхся думак аб нашай прынадлежнасці да славян. Археалагічныя даследванні паказваюць, што готландцы і беларусы адно і тое ж.

Адкуль ўзяліся продкі беларусаў на швецкай выспе Готланд?

СВІДЭРЦЫ.

Крыніца: Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Свідэрцы – гэта ёсць носьбіты свідэрскай культуры, магчыма, племя.

Свідэрская культура - археалагічная культура фінальнага палеаліту на тэрыторыі Цэнтральнай і Ўсходняй Еўропы. Ядром свідэрскай культуры лічыцца тэрыторыя Польшчы, Літвы і Беларусі. Аднак яе элементы прасочваюцца на сумежных тэрыторыях Расіі (Пскоўская вобласць  і Ўкраіны аж да Крыму. Названа па стаянцы Свідры-Вельке каля Варшавы (Swidry Wielkie). Прадстаўлена стаянкамі тундравых паляўнічых на паўночнага аленя, якія выкарыстоўвалі стрэлы з крэмневымі наканечнікамі. На аснове свідэрскай культуры сфармавалася бутаўская і кундская культуры. Знікненне свідэрскай культуры злучана з кліматычнымі зменамі пачатку галацэну.

….Арэал свідерскоай культуры распасціраецца ад даліны Віслы на захадзе да даліны Нёмана - на ўсходзе, ад басейна Прыпяці - на поўдні, да паўднёвага ўзбярэжжа Балтыйскага мора - на поўначы.

Ён падзяляецца на тры лакальных рэгіёна: Віслянскі - заходні, Нёманскі - усходні, Прыпяцкі -паўднёвы. Віслянскі  і Нёманскі рэгіёны на поўначы абмяжоўваюцца паўднёвым узбярэжжам Балтыйскага мора. Палессе на поўдні злучае гэтыя два рэгіёна і ўяўляе нізіну ў басейне Прыпяці, Сярэдняга Дняпра, і Дзясны на поўдні Беларусі і поўначы Ўкраіны "пляцам каля 270 тыс. кв. км. (КГЭ, т. III, с. 258).

Свідэрская культура

Крыніца: Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Свідэрская культура – мезалітычная  постледніковая ўсходнееўрапейская археалагічная культура 10-7 тыс. да н.э. Ядром свідэрскай культуры лічыцца тэрыторыя Польшчы, Літвы і Беларусі. Аднак яе элементы прасочваюцца на сумежных тэрыторыях Расіі (Пскоўская вобласць) і Ўкраіны аж да Крыму. Названа па стаянцы Свідры-Вельке каля Варшавы (Swidry Wielkie). Прадстаўлена стаянкамі тундравых паляўнічых на паўночнага аленя, якія выкарыстоўвалі стрэлы з крэмневымі наканечнікамі. На аснове свідэрскай культуры сфармавалася бутаўская і кундская культуры. Знікненне свідэрскай культуры злучана з утварэннем  ва Ўсходняй Еўропе лясных масіваў.

Нататкі

1. Мезаліт у Паўночнай Еўропе

2. Творы першабытнага мастацтва

3. Пра старажытныя культуры на пскоўскай зямлі

4. Мезаліт у Крыму (агульная характарыстыка)

5. Прысвячэнні і эпіграмы А.Н. Сарокіна. У гонар Л.В. Кальцова

6. Мезалітычныя культуры Сярэдняга Паволжа

Кундская культура

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Прылады кундскай культуры

Кундская культура - мезалітычная культура (8000-5000 гг. да н.э.), распаўсюджаная на тэрыторыі ўсходняй Прыбалтыкі ад Польшчы да Ленінградскай вобласці і паўднёвай Фінляндыі. Развілася на базе свідэрскай культуры і пазней эвалюцыянавала ў нарўскую культуру. Пуліскае селішча Кундскай культуры лічыцца следам найстаражытнага знаходжання чалавека на тэрыторыі Эстоніі.

Лёс свідэрцаў, пакінутых у Еўропе.

Постсвідэрскія помнікі эпохі мезаліту ва Ўсходняй Еўропе (нёманская, культура Кунда, з магільнікам Пулі  у Эстоніі,  датуюцца з 7 600 г. да н. э.

Невыпадкова даследнікі кажуць, што можна вырашыць з дастатковай дакладнасцю пытанне "генэза неалітычных культур".  Н.Н. Турына (1989, с. 54) пераканаўча  даказвае "пераемнасць неаліту" (нарўскай культуры - В. С.) ад пост-свідэрскай культуры мезалітычнай эпохі Кунда, а пост-свідэрскія  помнікі  Беларусі, па іх меркаванню, з'явіліся асновай фармавання адмысловай верхнедняпроўскай неалітычнай культуры. Сувязь з пост-свідэрскімі помнікамі неалітычных помнікаў вярхоўяў Дзвіны служаць падставай для ўсталявання паходжання неаліту гэтага рэгіёна (Мезаліт СССР, з. 67). Пост-свідэрскія традыцыі "рэзка дамінуюць у традыцыях верхняволжскай культуры" (Мезаліт СССР, 1989, з. 86).

(Г.І.:  з  пададзена матэрыялу бачна, што першымі на гэтыя землі прыйшлі свідэрцы -  продкі беларусаў, таму няма нічога дзіўнага, што там знойдзены сляды пражывання старажытных продкаў сучасных беларусаў).

Культура баявых сякер

Прыблізнае распаўсюджванне Культуры баявых сякер і суседніх культур у III тысячагоддзі да н.э.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка

Позняя баевая сякера з Готланда, Швецыя

Культура баявых сякер (таксама культура шнуравай керамікі або культура адзінкавых магілаў) - велізарны археалагічны пласт у Еўропе, які бярэ пачатак у познім неаліце, дасягнуўшы свайго росквіту ў меднае  стагоддзе і які скончыўся ў раннім бронзавым стагоддзі. У розных абласцях працягваўся з 3200 да н.э./2900 да н.э. да 2300 да н.э./1800 да н.э.. Плямёны культуры баявых сякер часта лічацца першымі індаеўрапейцамі на тэрыторыі Сярэдняй Еўропы.

Ладз’епадобная каменная баявая сякера з Нярке

Тэрыторыя

Ахапоплівае вялікую частку кантынентальнай Еўропы, за выключэннем краін міжземнаморскага рэгіёна, дзе насялялі сінакаўказцы (ад іх засталіся баскі), і поўначы Скандынавіі, дзе насялялі продкі лапландцаў.

Назоў

Назоў "баявых сякер" паўстаў дзякуючы звычаю гэтых людзей класці ў мужчынскія магілы каменнаую баявую сякеру (якая была неэфектыўная ў якасці зброі і пазначала сацыяльны статут). Іншыя назовы, "шнуравай керамікі" і "адзінкавых магілаў" заснаваны на характэрным спосабе арнаментацыі  керамікі і пахавальным абрадзе.

Паходжанне і развіццё

Паводле распаўсюджвання па кантыненце відавочна прасочваецца зліццё больш ранніх археалагічных культур у рознай ступені з элементамі культур усходу і поўдні. Культура ўяўляла сабой не адзінае цэлае, а хутчэй пранікненне тэхналагічных і культурных новаўвядзенняў. Той факт, што Культура шаравідных амфар займае большую частка вобласці Культуры шнуравай керамікі, пацвярджае гэта. Розныя народы, якія жывуць побач сябар з сябрам, пакідаюць пасля сябе археалагічныя помнікі.

Вакол Балтыйскага мора і далей на захад у прыбярэжных раёнах Скандынавіі відавочны  ўплыў прыморскага гаспадарча-культурнага тыпу, дзе мора з'яўлялася аб'яднаўчым элементам - гэтак жа, як Эгейскае мора аб'ядноўвала грэкаў.

На захадзе ўключае ў сябе ўсе вобласці больш ранняй культуры варонкападобных кубкаў і, відавочна, з'яўляецца яе спадчыннікам (не абавязкова адзіным). На тэрыторыі сучасных Балтыйскіх краін і Калінінградскай вобласці культура шнуравай керамікі, мабыць, стала культурай прышэльцаў, якая змяніла паўднёва-заходнюю частку нарўской культуры. У іншых месцах, аднак, асабліва ва ўсходніх абласцях, была цалкам новай, не звязанай ні з якой з больш ранніх культур.

Гаспадарка

Характэрны вельмі маленькія селішчы і земляробства, падобнае з культурай варонкападобных  кубкаў, а таксама ўтрыманне хатняга быдла. Большасць, аднак, відаць, вяло качавую або паўкачавую выяву жыцця. Выкарыстоўваўся колавы транспарт (меркавана з валамі ў якасці цяглавай сілы). Коні, магчыма прыручаныя, былі прадстаўлены тарпанам . Асноўнай хатняй жывёлай была свіння, ежа  якая з'яўляецца характэрнай рысай кельцкай, ангельскай і ўкраінскай кухняў.

Магілы

Пахаванні рабіліся глыбінёй каля метра, без якіх-небудзь вонкавых прыкмет, у скручаным становішчы; мужчыны ляжалі на правым боку, жанчыны на левым, і тыя і іншыя тварам на поўдзень. Магілы часта размешчаны ў шэраг. Шматлікія адзначаны невялікім насыпам. Магілы мужчын звычайна ўтрымоўваюць каменную баявую сякеру.

Існаваўшая прыкладна ў той жа час культура кубкаў мела падобныя пахавальныя традыцыі, і разам гэтыя дзве культуры займалі вялікую частку Заходняй і Цэнтральнай Еўропы. Быўшы відавочна роднасным культуры шнуравай керамікі, народ званападобных кубкаў уяўляе сабой адну з загадак дагістарычнай Еўропы.

Антрапалагічны тып

Прадстаўнікоў культуры баявых сякер часам вылучаюць у асобны антрапалагічны тып кардзідаў, як лакальны, але адмежаваўшыйся варыянт міжземнаморскай расы за кошт метысацыі з мясцовымі палеаеўрапеоідамі.

Гіпотэзы аб пратакультуры

Народ культуры шнуравай керамікі часцей за ўсё разглядаецца ў якасці продка пратабалтаславян на ўсходзе і пратагерманцаў, пратакельтаў і пратаіталь’янцаў на захадзе.

Культура шнуравай керамікі ў тэрмінах тэорыі Гімбутас можа разглядацца як "курганная" культура, узнікшая ў Еўропе ў эпоху неаліту (у Расеі культуры шнуравай керамікі адносяць да энеаліту або ранняму мосенжу). Пачатак гэтай "курганізацыі" або індаеўрапеізацыі прыкладна супадае з Культурай шарападобных амфар (каля 3400-2800 да н.э.) і Бадэнскай культурай (каля 3600-2800 да н.э.), працэс, апісаны Гімбутас як другая хваля "уварвання" курганнай культуры. Гл.таксама Гіпотэзу германскага субстрата. Падобна, што ў ранняй фазе існавала вялікая не індаеўрапейская агульнасць, частка якой Гімбутас пазначыла як Старая Еўропа. Пасля гэтая агульнасць магчыма станавілася больш індаеўрапейскай.

Падгрупы

Кераміка асноўнай групы распаўсюджана паўсюдна.

Культура шнуравай керамікі

Помнікі культуры шнуравай керамікі, якая паслужыла прататыпам для культуры баявых сякер, выяўлены ў Цэнтральнай Еўропе, у асноўным у Нямеччыне і Польшчы, і ўяўляюць сабой характэрную кераміку: вільготная гліна ўпрыгожвалася адбіткамі вяровак. Гэта ставіцца галоўнай выявай да пахаванняў, у магілах і мужчын і жанчын знаходзяць характэрна ўпрыгожаны посуд. Гэта былі ільняныя альбо пеньковыя вяроўкі.

Галандская культура шнуравай керамікі

Уяўляе сабой галіну культуры шнуравай керамікі, часам званую культурай кубкаў з патоўшчаным дном. Помнікі культуры выяўлены ў Нідэрландах і ў ніжняй плыні Рэйна на тэрыторыі Нямеччыны. Для дадзенай культуры характэрна форма пасудзін у якіх пашыраецца горла, S-вобразным профілем і плоскім патоўшчаным дном. Пасудзіны ўпрыгожваліся шнуравым арнаментам, адбіткамі зубчастай лапатачкі або насяканнямі (пры дапамозе рыбных костачак). Назіраецца таксама ўплыў на пазнейшую культуру звонападобных кубкаў.

Швецка-нарвежская культура баявых сякер

Швецка-нарвежская культура баявых сякер, або Культура ладзь’епадобных сякер, паўстала каля 2800 да н.э. і вядома па прыкладну 3000 магілаў ад Сконе да Уппланд і Трондзелаг. Час іх з'яўлення і распаўсюджвання па Скандынавіі названы Перыядам раздробненых чэрапаў, таму што да гэтага часу адносяцца знаходкі пахаванняў людзей з раздробненымі чэрапамі, прычым не толькі мужчын, але і шмат жанчын і дзяцей (Lindquist 1993:43). Наступ гэтай культуры быў гвалтоўным і хуткім, найболей верагодна, што яно адбылося ў выніку індаеўрапейскага ўварвання (асабліва пратагерманскага).

Па ўсёй Скандынавіі знойдзена каля 3000 баявых сякер, большай часткай у паўночнай Нарвегіі. Вядома меней 100 селішчаў і іх астаткі малаважны, бо размяшчаюцца на месцах, занятых фермамі і якія падвяргаліся інтэнсіўнаму ўзворванню. Вядомы селішчы за Палярным кругам..

Земляробства грунтавалася на тых жа прыёмах, што і Культура варонкападобных кубкаў, якая папярэднічала, але выкарыстанне металу змяніла грамадскую сістэму. Гэта адзначылася тым фактам, што для культуры трубчастага кубка былі ўласцівыя калектыўныя мегалітычныя  пахаванні і багатыя ахвярапрынашэнні, а для культуры баявых сякер характэрны адзінкавыя магілы і персанальныя ахвяры.

У 1993 г. у Турынге, Седзерманланд, былі зроблены раскопкі хаты смерці, што дало новыя факты. За цяжкімі драўлянымі сценамі былі знойдзеныя астаткі прыкладна дваццаці гліняных пасудзін, шэсць працоўных і адна баявая сякера, якія адносяцца да апошняга перыяду культуры. Акрамя таго, тутака ж былі знойдзеныя краміраваныя рэшткі як мінімум шасці чалавек. Гэта самы ранні з вядомых прыкладаў крэмацыі ў Скандынавіі, паказваўшы блізкія кантакты з Цэнтральнай Еўропай.

З прычыны ўварвання ў гэты рэгіён германцаў Эйнар Естмо падкрэслівае, што атлантычнае і паўночнаморскае ўзбярэжжа Скандынавіі, як і Прыбалтыкі, мелі ажыўлены марскі гандаль, што было абумоўленае шырэйшым геаграфічным распаўсюджваннем і бліжэйшым культурным адзінствам, чым былі ўнутрыкантынентальныя культуры. Ён паказвае на шырока раскінутыя знаходкі вялікай колькасці разьбяных вырабаў з каменя гэтай эпохі, на якіх намаляваны "тысячы" караблёў. Для культур мараходаў, падобных гэтай, мора - гэта дарога, а не перашкода.

Фінская культура баявых сякер

Фінская культура баявых сякер была першапачаткова культурай паляўнічых і збіральнікаў, і ў іх селішчах гэтага перыяду зроблена вельмі мала знаходак.

Сярэдні Днепр і культура Фацьянава-Баланава

Усходнім фарпостам культуры шнуравай керамікі была сярэднедняпроўская культура і фацьянава-баланаўская культура ў вярхоўях Волгі. Фацьянаўская культура, у сваю чаргу, дала пачатак абашаўскай культуры. Сярэднедняпроўская культура пакінула вельмі мала слядоў, аднак займала самы зручны шлях у Цэнтральную і Паўночную Еўропу з стэпаў. Размяшчалася яна, як відаць з назову, па плыні Дняпра і яго прытокаў прыкладна паміж Смаленскам і Кіевам. Сінхронна катакомбная  культура Паўночнага Прычарнамор'я.

Нататкі

1.     Экспансия кельтов в Европе

2.     Зарождение и распространение (европеидных) рас

Крыніцы

Спасылкі

• The transition from the Copper Age to the Early Bronze Age at the north-western edge of the Carpathian basin Volker Heyd & Francois Bertemes 2002
• Corded Ware Culture Sites in North-Eastern Estonia Aivar Kriiska
• Människa-Natur-Teknologi Nr.2 1985 Stenborrning

КУЛЬТУРА БАЯВЫХ СЯКЕР

Культура баявых сякер, агульны назоў групы позненеалітычных археалагічных культур, распаўсюджаных у лясной паласе Сярэдняй і Ўсходняй Еўропы (Сярэднедняпроўская культура, Фацьянаўская культура, культура ладз’епадобных, Злота культура і інш.) і, відаць, звязаных агульным паходжаннем. Для іх характэрны: каменныя паліраваныя сякеры, якія служылі галоўнай зброяй; кераміка (кубкі і амфары) з адбіткамі шнура (гл. Шнуравай керамікі культуры); аднолькавы пахавальны абрад (адзінкавыя пахаванні ў скручаным становішчы) і іншыя прыкметы. Плямёны культуры баявых сякер  займаліся жывёлагадоўляй і земляробствам. Ім былі вядомыя першыя ў Еўропе колавыя калёсы, запрагаўшыяся быкамі. Некаторыя навукоўцы звязваюць распаўсюджванне культуры баявых сякер  у 2-й палове 3-га тыс. да н. э. на шырокіх тэрыторыях Еўропы з рассяленнем найпозняй хвалі індаеўрапейцаў (славяна-балта-германскіх плямёнаў).

БАЯВЫХ СЯКЕР КУЛЬТУРЫ

БАЯВЫХ СЯКЕР КУЛЬТУРЫ - агульная назва археалагічных культур позняга неаліту - бронзавыя вякі (2-я палова. 3-га - 1-я палова. 2-га тыс. да н. э.) у лясной паласе Еўропы (гл. Сярэднядняпроўская культура, Фацьянаўская культура і інш.). Характэрны каменныя свідраваныя паліраваныя баявыя сякеры, шнуравая кераміка (іншая назва - шнуравай керамікі культуры), пахаванні ў скурчаным становішчы. Гаспадарка: жывёлагадоўля, земляробства.

Выявы малюнкаў можна убачыць тут:

http://bel-diaspora-de.livejournal.com/44541.html

http://bel-diaspora-de.livejournal.com/44686.html

http://galinaartemenko.livejournal.com/495104.html

http://new.nashaziamlia.org/2009/03/1980/