Остготы (астраготы, лат. Ostrogothi), ці грэйтунгі (Greutungi) складалі ўсходнюю галіну гоцкага племяннога аб'яднання, распаўшага да сярэдзіны III стагоддзя  на дзве племянныя групы: вестготаў і остготаў.

З сярэдзіны III ст. па вызваленне з-пад улады гунаў

У III-IV стст. арэал пражывання остготаў ад арэала вестготаў адлучала Днепра-Днестроўскае міжрэчча; остготы тады жылі ў Крыму і стэпах Прыазоў’я паміж Дняпром і Донам.

Археалагічнымі даследаваннямі ўсталявана, што напачатку IV ст. асобныя групы носьбітаў чарняхоўскай культуры з выразнай вельбарской традыцыяй пачалі прасоўвацца на поўнач ад ракі Стугны, выцясняючы насельніцтва кіеўскай культуры; па меркаванню Р.В. Церпілоўскага, паказаная  сітуацыя найболей сапраўдна апісана  Ярданам у вайне  остготаў з венетамі.

Заснавальнікам остготцкай магутнасці лічыцца Германарых, які адбываўся з роду Амалаў  і што кіраваў  усімі готамі. Суседзі паважалі Германарыха за адвагу; у народных паданнях ён займае бачнае месца. Быўшы конунгам племя остготаў, Германарых аб’яднаў пад сваёй уладай таксама іншыя германскія плямёны  Прычарнамор'я (за выключэннем вестготаў) і некаторыя суседнія сармата-аланскія плямёны.

Каля 370 г. у нізоўяў  Дона з'явіліся гуны і кінуліся на багатыя валадарствы остготаў. Германарых адважна павёў войскі супраць гунаў, але быў пабіты. Пасля забойства Германарыха ў 375 г. двума прадстаўнікамі племені расаманаў  яго пераемнік Віцімір-Вінітарый ("Віцімір, пераможца венедаў") напаў на краіну падуладных гунам антаў  і загадаў раскрыжаваць іх правадыра Боза, яго сыноў і 70 старэйшын; неўзабаве пасля гэтага Віцімір адчайна ваяваў з гунамі, але таксама быў пабіты і паў  на поле бітвы (376). Вайскаводы Алатэй і Сафрах адступілі з ацалелымі остготамі і маленькім сынам Віціміра да Днястра, пад абарону  лагера вестготаў; астатнія остготы скарыліся гунам, якія пакінулі іх жыць на ранейшых месцах.

Шматлікія остготцкія  вайскаводы і нават нашчадкі Амалаў сустракаюцца потым сярод вайскаводаў Атылы, які здзяйсняў свае паходы разам з остготамі. Пры Хвядосе частка остготаў была паселена ў Лідзіі і Фрыгіі. Пасля смерці Атылы яго дзяржава распалася, і остготы пасяляліся ў Паноніі, паўстаўшы супраць гунаў пад правадырствам трох братоў з роду Амалаў, Валаміра, Тэадэміра і Відзіміра I. У 454 г. у Паноніі, пры рацэ Недао адбылася рашучая бітва, у выніку якой гунскае валадарства ў Еўропе было канчаткова падарвана.

Каралеўства остготаў

Остготы часта нападалі на Ілірыю, патрабуючы выплаты даніны, а затым уключылі Ілірыю і Далмацію разам з Італіяй у склад сваёй дзяржавы,  атрымаўшую назву  Каралеўства остготаў. Яны склалі звяз з Гейзерыхам для нападу на Ўсходнюю Рымскую імперыю. У 454 г. каханая наложніца Тэадэміра, Эрэліва (Еўсевія ці  Еліена), нарадзіла сына Тэадарыха, пасля празванага Вялікім. У дзяцінстве ён быў адпраўлены закладнікам у Канстанцінопаль, дзе атрымаў выхаванне і адукацыю. Вярнуўшыся да бацькі ва ўзросце 18 гадоў, ён успадкаваў яму каля 475 г., а ў 481 г. стаў адзіным каралём усіх остготаў. Са згоды імператара Зянона, Тэадарых адправіўся ў паход супраць Італіі, дзе валадарыў тады Одаакр.

Узімку 488 г. готы рушылі  з Панонскіх раўнін у Нову, сталіцу каралеўства Тэадарыха, і рушылі, у ліку да 250 тыс., на Італію. Дзякуючы моцнай Равенне, Одаакр некалькі гадоў абараняўся, але ў 493 г. з ім была складзена  мірная дамова, па якой Тэадарых і ён разам павінны былі кіраваць Італіяй. Праз некалькі часу Тэадарых забіў Одаакра і застаўся адзіным уладаром Італіі, а таксама Норыка, Рэцыі, Ціроля. Марай Тэадарыха было аб’яднаць остготаў і рымлян у адзін народ, аб'яднаць рымскі элемент з германскім, насадзіць рымскую культуру сярод германцаў і падпарадкаваць варвараў.

Але Тэадарых не быў імператарам: ён быў намеснікам імператара Ўсходняй Рымскай імперыі (dominus rerum) і гоцкім каралём. Яго адносіны з імперыяй былі фальшывыя, бо яму неабходна было жыць у міру з ёю, але ў той жа час ён жадаў быць незалежным кіраўніком. Вонкавая палітыка Тэадарыха мела мірны характар; ён быў старэйшым паміж усімі каралямі варвараў. Ён глядзеў на сябе і остготаў, як на пасрэднікаў паміж антычным светам і варварскім. Сямейства Тэадарыха атрымала рымскую адукацыю. Быўшы арыанінам, ён адрозніваўся верацерпнасцю, але рэлігійны антаганізм готаў-арыан і каталікоў-рымлян быў галоўнай перашкодай поспеху яго памкненняў. Пры двары Тэадарыха жылі Сіммах, Баэцій, Касіадор, Ярдан.

Рэлігійныя звады служылі нагодай да сутыкненняў каралеўства остготаў з Усходняй Рымскай імперыяй; гэта разлютавала Тэадарыха, і пад канец жыцця ён стаў пераследваць рымскіх сенатараў і каталікоў. У 526 г. Тэадарых памёр, і з гэтага часу пачынаецца хуткі заняпад остготцкага каралеўства, якое пры Тэадарыху  дасягнула вышэйшай ступені росквіту.

Спачатку кіравала дачка Тэадарыха Амаласунта (526-534) як апякунка свайго малалетняга сына Аталарыха. Разумная і адукаваная, яна не карысталася любоў’ю  готаў, таму што заступалася за  рымлян. Яна вярнула дзецям Баэція і Сіммаха канфіскаваныя маёнткі іх бацькоў, кіравалася ў сваёй дзейнасці парадамі Касіадора, а свайго сына Аталарыха прымушала займацца навукамі.

Падзенне каралеўства

Ўварванне Велізарыя

Пасля смерці Аталарыха (у кастрычніку 534 г.) Амаласунта спрабавала вярнуць сабе каралеўскую ўладу шляхам замужжа, прапанаваўшы свайму стрыечнаму брату Тэадахаду стаць яе мужам, але кіраванне каралеўствам перадаць вылучна ёй. Яна прымусіла Тэадахада паклясціся, што ён будзе задавольвацца толькі імем караля; аднак Тэадахад, ледзь стаўшы ў лістападзе 534 г. суправіцелем сваёй жонкі, у канцы таго ж года  пры дапамозе антырымскай арыана-гоцкай партыі  зрынуў Амаласунту  і выслаў на выспу  возера Бальсена, дзе яна ўвесну 535 г. была забіта.

Юстыніян, які яшчэ пры жыцці Амаласунты быў у зносінах з остготамі, думаючы далучыць Італію да сваёй імперыі, у 535 г. узяў на сябе ролю мсціўца за Амаласунту (якая, дарэчы, карысталася сімпатыямі рымскага насельніцтва Італіі) і абвясціў остготам вайну, якая цягнулася амаль 20 гадоў і што скончылася падзеннем Остготцкага каралеўства. Ужо напачатку гэтай вайны (535-536) да імперыі былі далучаны Далмація, Сіцылія, Сардзінія і Корсіка. У 536 г. Велізарый, вайскавод Юстыніяна, узяў Неапаль, скарыў Кампанію, а за ёю - і ўсю Паўднёвую Італію.

Бачачы, што Тэадахад не ў сілах абараніць сваё каралеўства, частка войска остготаў у лістападзе 536 г. новым каралём абвясціла Віцігеса - незнатнага, але адважнага ваяра; Тэадахад неўзабаве быў забіты падасланым ад Віцігеса ваяром.

Віцігес жаніўся на дачцы Амаласунты і пачаў рыхтавацца да вайны. Сабраўшы каля 150000 войска  і звярнуўшыся за дапамогай да франкаў, якім абяцаў саступіць Праванс, ён стаў абложваць Рым (537-538). Мастацтва і вераломства Велізарыя прымусілі остготаў, пасля года аблогі, адступіць і паспешна выдаліцца ў Равенну; Велізарый авалодаў амаль усёй Сярэдняй Італіяй, узяў, пры дапамозе хітрасці, Равенну (снежань 539 г.) і напачатку 540 г. вярнуўся ў Канстанцінопаль, прывядучы з сабой палоннага Віцігеса. Апошні звярнуўся ў праваслаўе і атрымаў багатыя маёнткі ў Малой Азіі, а таксама сан сенатара і тытул патрыцыя.

Контрнаступленне

Аднак, остготы не спынілі барацьбы. Яны абралі каралём Ільдэбальда (540-541), адважнага вайскавода, пляменніка вестготцкага  караля Тэўдэса. Ён удала ваяваў з дробнымі атрадамі ворагаў, але быў забіты. У 541 г. каралём быў абраны Эрарых, які праз 5 месяцаў быў забіты за зносіны з Юстыніянам. Пасля яго смерці остготы абралі каралём Тацілу, сына брата Ільдэбальда. Таціла, сцягнуўшы да сябе раскіданыя атрады остготаў, перайшоў Апеніны, узяў Беневент, Кумы і Неапаль і заняў усю Паўднёвую Італію, а ў 546 г. уступіў у Рым.

Уварванне Нарзеса, згуба каралеўства

Юстыніян другасна паслаў Велізарыя ў Італію, але ў яго не было дастатковай колькасці ваенных запасаў і ў 549 г. ён павінен быў выдаліцца з Італіі. Остготы завалодалі Сіцыліяй і Корсікай, разрабавалі Карціру і берагі Эпіра. Юстыніян, аднак, не пагадзіўся на мір, які яму прапанаваў Таціла, і  рыхтаваўся да вялікай вайны. Пазнаўшы пра гэта, прыморскія гарады Анкона, Кратоне і Центумпеллы, яшчэ не ўзятыя остготамі, сталі ўзмоцнена рыхтавацца да абароны, але каля Анконы быў пабіты гоцкі флот. Новы галоўнакамандуючы ўсходне-рымскіх войскаў у Італіі Нарзес рушыў да Равенны. Рашучая бітва адбылася ў ліпені 552 г. пры Тагінах (у Этрурыі); остготы былі пабіты, а сам Таціла памёр ад смяротнай раны.

Сабраўшыся ў Павіі, войскі остготаў абралі каралём Тэйю, адважнага вайскавода Тацілы. Гэта быў апошні кароль остготаў. З невялікімі рэшткамі остготаў Тэйя адправіўся з Павіі  на дапамогу да абложанага яго брата Алагерна. На беразе раўчука Сарна, які ўпадае ў Неапалітанскі заліў, ён сустрэўся з Нарзесам. Голад прымусіў остготаў уступіць у адчайны бой, які працягваўся тры дня; Тэйя быў забіты, частка остготаў адправілася ў Павію, іншыя разбрыліся па Італіі. Брат Тэйі, Алагерн, доўга абараняў Кумы, дзе знаходзілася каралеўская казна. Остготы яшчэ спадзяваліся вярнуць сабе Італію пры дапамозе франкаў і алеманаў, але ў 554 г. былі пабіты Нарзесам на беразе Вальтурны, у Казіліна. Ацалелы атрад остготаў у колькасці 7000 (?) ваяроў засеў у горнай крэпасці Кампсе, добра забяспечанай харчам; праз некалькі месяцаў, аднак, і гэты атрад здаўся Нарзесу. Пасля дваццацігадовай барацьбы каралеўства остготаў пала.

Спасылкі і нататкі Літаратура

1.     Р.В. Терпиловский, Киевская и черняховская культуры. Проблема контактов // Stratum Plus. Время великих миграций, №4, 2000.

Літаратура

• Manso, «Geschichte des Ostgothischen Reiches in Italien» (Бреславль, 1824);
• Deltuf, «Th éodoric, roi des Ostrogolhe s et d’Italie» (П., 1869);
• Dahn, «Die K önige der Germanen»; Wietersheim, «Geschiche der Völkerwanderung» (1880);
• «Urgeschichte der germanischen und romanischen Völker» (в сборнике Онкена);
• Кудрявцев, «Судьбы Италии»;
• Грановский, «Италия под владычеством остготов»;
• Виноградов, «Происхождение феодальных отношений в лангобардской Италии».

ОСТГОТЫ

ОСТГОТЫ (астраготы, грэйтунгі), усходняя галіна готаў, германскіх плямёнаў, якія засялялі ў 3 ст. паўночнае Прычарнамор'е. У 375 іх племянны звяз быў разгромлены гунамі, якія прыйшлі з Сярэдняй Азіі. Уліўшыся ў войска гунаў і змушаныя ўдзельнічаць у іх ваенных паходах, остготы здабылі самастойнасць толькі пасля смерці правадыра гунаў Атылы (у 453) і рушыўшага  за ёй распаду гунскага звяза. Остготы аселі ў Паноніі  і ўвайшлі ў склад Рымскай імперыі на правах федэратаў, але па меры ўзмацнення сталі выходзіць з-пад кантролю Рыма і здзяйснялі набегі на землі Ўсходняй Рымскай імперыі. Імператару Зянону Ісаўру атрымалася адвесці пагрозу, і остготы на чале з правадыром Тэадарыхам рушылі ў Італію супраць Одаакра, камандзіра германскіх наймітаў, які зрынуў імператара Заходняй Рымскай імперыі і ўзурпаваў уладу ў Італіі. У 488 остготы разграмілі войскі Одаакра і забілі яго самога, а да 493 авалодалі ўсёй Італіяй.

Остготцкае каралеўства са сталіцай у Равенне праіснавала да сярэдзіны 6 ст. У яго склад уваходзілі Італія, Сіцылія, Перадальпійскія вобласці, Далмація, а з 510 Праванс. Тэадарых захаваў рымскія законы, падаткі, адміністрацыйную сістэму і іерархію ўлады. Фармальна Тэадарых заставаўся подданым канстанцінопальскага імператара, аднак фактычна панаваў у Італіі як незалежны кіраўнік. Аж да яго смерці ў 526 Італія атрымлівала асалоду ад міра  і дабрабыту. Остготцкае каралеўства было саслаблена бясконцымі звадамі спадчыннікаў Тэадарыха. У 536 візантыйскі імператар Юстыніян пад прычынай навядзення парадку паслаў у Італію войска пад камандаваннем Велісарыя. У 540 остготы былі заваяваны. Аднак спатрэбілася ўмяшанне яшчэ аднаго вайскавода Юстыніяна Нарзеса (у 551-553), каб канчаткова зламаць супраціў остготаў, на чале якіх стаяў спачатку кароль Таціла, а пасля яго смерці ў бітве пры Тыгіне - Тэйя.

ЛІТАРАТУРА

Прокопий Кесарийский. Война с готами. М., 1950
Удальцова З.В. Италия и Византия в VI в. М., 1959

Крыніца: http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/OSTGOTI.html

ОСТГОТЫ

Остготы, астраготы, грэйтунгі, германскае племя, усходняя галіна готаў. У 3 ст. аселі ў стэпах Паўночнага Прычарнамор'я, часткова ў Крыму (Крымская Готыя). Ва 2-й палове 4 ст. стварылі племянны звяз на чале з Эрманарыхам, які аб'ядноўваў, акрамя Остготаў, і інш. германскія, а таксама скіфа-сармацкія і славянскія плямёны. У 375 звяз быў разгромлены гунамі; асноўная маса Остготаў  рушыла на З., рассяліўшыся ў Паноніі. У 488 Остготы пад кіраўніцтвам правадыра Тэадарыха накіраваліся ў Італію, разбілі войскі Одаакра і ўтварылі сваё каралеўства (493) са сталіцай у Равенне. У яго склад (у перыяд найвялікага пашырэння) уваходзілі Італія, Сіцылія, перадальпійскія вобласці, Далмація, Праванс. Асноўная маса Остготаў  асела ў Паўночнай і Ўсходняй Італіі. На грамадскі лад Остготаў, якія знаходзіліся падчас заваёвы Італіі на стадыі раскладання супольна-радавога ладу, моцны ўплыў аказалі рэшткі рымскіх сацыяльных і дзяржаўна-прававых інстытутаў. Частка остготцкай шляхты збліжалася з рымска-італійскай шляхтай. Выразам кампрамісу паміж імі была палітыка ўрада Тэадарыха (кароль у 493-526), якая сустракала процідзеянне і часці Остготаў, і часці  італа-рымлян. Забойства Амаласунты, дачкі Тэадарыха (кіравала ў 526-534), якая арыентавалася на звяз з рымскай арыстакратыяй, паслужыла падставай для ўсходне-рымскага (візантыйскага) імператара Юстыніяна пачаць у 535 вайну з Остготамі.  На яе першым этапе візантыйскае войска на чале з вайскаводам Велісарыям нанесла Остготам паразу. Таціла, новы кароль Остготаў (кіраваў у 541-552), здолеў аб'яднаць усе варожыя Ўсходняй Рымскай імперыі сілы (у т. л. прыцягнуць рабоў і калонаў, якіх прымаў у сваё войска і вызваляў ад рабства) і атрымаў шэраг бліскучых перамог над візантыйскімі войскамі. Але ў 552 пры Тагіне Остготы былі пабіты візантыйскім вайскаводам Нарзесам. У 554 вялікая частка тэрыторыі каралеўства Остготаў  была заваявана Візантыяй; яно перастала існаваць.

Літ.:

Удальцова З. В., Италия и Византия в веке, М., 1959.

З. В. Удальцова. http://www.oval.ru/enc/51026.html

ГОТЫ

Готы - плямёны ўсходніх германцаў, жылі ў I ст. на паўднёвым узбярэжжы Балтыйскага мора і ў вобласці ніжняй плыні Віслы, куды прыйшлі са Скандынавіі. З канца II ст. сталі перасоўвацца на поўдзень і рассяліліся на тэрыторыі ад  Дона да Дуная. З III ст. падзяліліся на остготаў і вестготаў.

ГОТЫ

Готы - група германскіх плямёнаў, якія прыйшлі са Скандынавіі ва Ўсходнюю Еўропу прыкладна ў канцы 2 - пачатку 3 ст. н. э. і якія захапілі іх тэрыторыі аж да ўзбярэжжа  Чорнага мора на поўдні, нізоўяў Дона на ўсходзе і Дуная на захадзе. Готы падзяляліся на дзве асноўныя групы: усходнія, ці остготы (астраготы, грэйтунгі) і заходнія, ці вестготы (візіготы, тэрвінгі). Магутны струмень гунскага нашэсця знішчыў, частку  зрушыў готаў  ў паўднёварускіх стэпах. Невялікія гоцкія групы захаваліся да 12 ст. на ўзбярэжжы  Чорнага мора, на Таманскім паўвостраве і ў Крыму. Яны згадваюцца і ў "Слове пра полк Ігараў". Існуе здагадка, што і ў глухой лясной вобласці славянскага племя драўлян на працягу стагоддзяў захоўвалася гняздо гоцкіх князёў Амалаў.

ОСТГОТЫ

Остготы, астраготы, грэйтунгі - германскае племя, усходняя галіна готаў. З  III ст. рассяліліся па Дняпры. Пры каралю Эрманарыху ўтварылі шырокі племянны звяз і займалі тэрыторыю ад Балтыйскага да Чорнага мора. Былі разгромлены гунамі і часткова ўвайшлі ў гунскае племянное аб'яднанне, а часткова перамясціліся за Дунай, на рымскія тэрыторыі. Пасля распаду гунскага  звяза пасяліліся ў дунайскіх абласцях. Пры каралю Тэадарыху Вялікім (474-526) остготы заваявалі Італію і заснавалі Остготцкае каралеўства са сталіцай у Вероне. Былі разгромлены візантыйскім імператарам Юстыніянам I у сярэдзіне VI ст. Остготы найболей ярка выявілі сябе ў гістарычным працэсе захопам Італіі і стварэннем там сваіх каралеўстваў .

в. Грэйтунішкі> Віцебская вобласць > Браслаў > Опсаўскі

Спіс каралёў остготаў

Кароль остготаў - тытул кіраўніка германскага племя остготаў. У 489 - 553 гадах былі кіраўнікамі каралеўства остготаў.

"

Каралі остготаў

"     375 - 376 : Віцімір

"     376 - ?  : Відзірых

"     440 - 469 : Валамір

"     469 - 474 : Тэадэмір

"     469 - 474 : Відзімір I

"     474 - ?  : Відзімір II

Каралі остготцкага каралеўства

"     470 - 526 : Тэадарых Вялікі

"     526 - 534 : Аталарых

"     526 - 534 : Амаласунта

"     534 - 536 : Тэадахад

"     536 - 540 : Віцігес

"     540 - 541 : Ільдэбад

"     541 - 541 : Эрарых

"     541 - 552 : Таціла

"     552 - 552 : Тэйя

(Г.І.: матэрыял сабраны з розных афіцыйных крыніцаў. З гэтага матэрыяла ужо бачна, што беларусы не толькі славяне і балты, але і германцы.)

Падрыхтавала Галіна Арцёменка.