Старасвецкая Беларусь
Галерэі
Уваход
Зараз на сайце
Цяпер 227 госцяў анлайнCountries
| 48.4% |  | UNITED STATES |
| 26.7% |  | CHINA |
| 5.6% |  | SERBIA AND MONTENEGRO |
| 4.9% |  | RUSSIAN FEDERATION |
| 2.9% |  | CANADA |
| 2.8% |  | NEW ZEALAND |
| 2.7% |  | GERMANY |
| ЯСЫ |
|
- Аланы - іранамоўныя плямёны сармацкага паходжання. З I ст. жылі ў Прыазоў’і і Перадкаўказзі. Частка ясаў удзельнічала ў Вялікім перасяленні народаў Каўказа. Ясы - продкі асяцінаў. Крыніца: http://mirslovarei.com/content_his/JASY-10234.html
Ясы - адно з аланскіх плямёнаў, якое прыйшло на тэрыторыю Вугоршчыны ў XIII веку. Яны рассяліліся на раўніне да ўсходу ад Дуная. Гэта вобласць атрымала назву Ясшаг (венг. Jászság) і на працягу некалькіх стагоддзяў карысталася адмысловымі прывілеямі.
Кантакты аланаў з вугорцамі маюць даўнюю гісторыю. Пасля таго, як продкі вугорцаў у VI ст. пачалі прасоўвацца з Урала на захад, яны на доўгі час аселі ў стэпах Паўднёвай Расіі і на Паўночным Каўказе і апынуліся блізкімі суседзямі аланаў. Сацыяльныя і этнакультурныя сувязі аланаў і вугорцаў знайшлі адлюстраванне, у прыватнасці, у вугорскім фальклоры. Як паведамляе В. І. Абаеў, "паводле падання пра паходжанне вугорскага народа, родапачынальнікамі вугорцаў былі два брата - Хунор і Магор, Яны жаніліся на дзвюх дочках аланскага князя Рулі, і ад гэтага шлюбу і адбыўся вугорскі народ".
У IX ст. вугорцы пакінулі паўднёварускія стэпы, прасунуліся далей на захад і аселі на тэрыторыі сучаснай Вугоршчыны. Алана-вугорскія ўзаемаадносіны аднавіліся пасля таго, як у XIII ст. манголы разбілі аланаў і іх саюзнікаў куманаў, і частка іх перасялілася на захад. Каля 1239 г. вугорскі кароль Бела IV дазволіў куманам і аланам пасяліцца ў Цэнтральнай Вугоршчыне. Аланы (па-вугорску ясы) пасяліліся ў раёне, які атрымаў назву Ясшаг, адміністрацыйным цэнтрам якога пасля стаў г. Ясберэнь. Назва горада Яссы на рацэ Прут таксама злучаецца з ясамі-аланамі. Зафіксавана і тое, што ў 1323 г. кароль Карл Роберт дазволіў ясам ваяваць пад сваімі сцягамі.
У дзвюх крыніцах сярэдзіны XVI ст. гаворыцца пра тое, што ў гэты перыяд ясы яшчэ захоўвалі сваю мову, але ўжо да 1693 г. паведамляецца, што яны ўжо перайшлі на вугорскую. Ясам былі прадстаўлены прывілеі, якімі яны карысталіся да 1848 г., а аўтаномныя правы вобласці Ясшаг былі адменены толькі ў 1876 г. У Вугоршчыне вядомы сем мясцовасцяў пад назвай Eszlar (Oszlar), звязваемыя з Aslar 'асы', гэта значыць назвай аланаў - as і цюркскім паказчыкам множнасці -lar. Крыніца: http://kraevedenie.net/forum/viewtopic.php?f=12&t=984&p=8640
Ясшаг
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Ясшаг
Становішча Ясшага на карце Вугоршчыны
Царква ў горадзе Ясберэнь
Ясшаг (Языгія; венг. Jászság) - гістарычная вобласць у цэнтральнай частцы Сярэднедунайскай раўніны, у міжрэчча Цісы і Задзьвы. Назву вобласць атрымала ад ясаў, народа аланско-асяцінскага паходжання, які пасяліўся тут напачатку XIII стагоддзя, а пазней асіміляванага вугорцамі. У наш час тэрыторыя Ясшага ўваходзіць у склад медз’е Яс-Надзькун-Сальнок Вугорскай рэспублікі.
Геаграфія
Ясшаг ляжыць у паўночна-заходняй частцы медз’е Яс-Надзькун-Сальнок. Прыкладны пляц вобласці - каля 1 100 кв. км. Ландшафт уяўляе сабою раўніну Альфельда, якую праразаюць некалькі рэк: Ціса на ўсходзе, Задзьва на захадзе і Тарна ў цэнтры. Клімат тут больш засушлівы, чым у іншых рэгіёнах Сярэднедунайскай раўніны, аднак спрыяльны для развіцця жывёлагадоўлі. Гістарычны цэнтр Ясшага - горад Ясберэнь. Сярод іншых населеных пунктаў вылучаюцца гарады Ясапаці і Ясараксаллаш.
Гісторыя
Ў 1239 г. вугорскі кароль Бела IV запрасіў для селішча на тэрыторыю цэнтральнай часткі Альфельда плямёны ясаў і полаўцаў на чале з ханам Кацянам. Гэтыя народы, качаваўшыя па стэпах Паўночнага Прычарнамор'я, патрывалі шэраг параз ад надыходзячых з усходу мангола-татараў і былі змушаны адступіць да Карпат. У Вугоршчыне да гэтага часу працэсы феадалізацыі прывялі да распаду традыцыйных сацыяльных адносін, рэзкаму ўзмацненню магнатаў і краху сістэмы апалчэнняў. Кароль быў змушаны шукаць новыя спосабы ўмацавання дзяржавы і сваёй улады і фармаваць новыя ўзброеныя сілы. Ва ўмовах росту мангольскай небяспекі Бела IV вырашыў прыцягнуць на свой бок стэпавыя народы і стварыць на іх аснове новае войска, здольнае стрымаць манголаў і ўмацаваць уладу караля. Полаўцам і ясам была прадстаўлена зямля ў цэнтральнай частцы Вугорскага каралеўства. Паколькі колькасць полаўцаў у шмат разоў пераўзыходзіла колькасць ясаў, а полаўцы відаць займалі панавальныя пазіцыі сярод новых пасяленцаў, ясаў сучаснікі часцяком не разглядалі як асобны народ: упершыню назва "ясы" (лат. jazon) сустракаецца ў грамаце Карла Роберта ў 1323 г., якая замацавала аўтаномію Ясшага наўзамен ваеннай службы яго насельніцтва. Ясам была прадстаўлена тэрыторыя паміж рэкамі Задзьва і Тарна, ім было дазволена захаваць свой радавы грамадскі лад і карыстацца ўласным правам. Тэрыторыя Ясшага была выключана з агульнавенгерскай камітацкай структуры і карысталася адмысловым прывілеяваным статутам. Наўзамен ясы абавязваліся аказваць вугорскім каралям ваенную падтрымку ў выпадку войн. Мангольскае ўварванне 1242 г., аднак, не атрымалася спыніць і землі Ясшага былі спустошаны. Роля полаўцаў і ясаў у Вугорскай дзяржаве рэзка ўзмацнілася ў перыяд кіравання Ласло IV, аднак пад уплывам магнатаў і каталіцкай царквы ў 1280-х гг. уплыў качэўнікаў на каралеўскую ўладу быў ліквідаваны, ясы і полаўцы былі падвергнуты гвалтоўнай хрысціянізацыі. Тым не менш Ясшаг захаваў свае прывілеі і адмысловы статут, што перыядычна пацвярджалася каралямі Вугоршчыны на працягу наступных стагоддзяў. Ясшаг стаў важным цэнтрам жывёлагадоўлі, а таксама рамёстваў: на тэрыторыі сваёй вобласці ясы заснавалі цэлы шэраг рамесленна-гандлёвых мястэчкаў. Паступова ясы ўсё больш уцягваліся ў вугорскае грамадства, прымаючы вугорскую мову і вугорскую грамадскую сістэму. Уласныя традыцыі, аднак, захоўваліся, а ясская мова, роднасная асяцінскай, працягвала выкарыстоўвацца да XVI стагоддзя. Захоўваўся таксама і традыцыйны падзел ясскага грамадства на роды, якія групуюцца вакол правадыра-"капітана", чыя рэзідэнцыя знаходзілася ў Ясберэне. Турэцкія заваёвы XVI стагоддзя прывялі да запусцення земляў цэнтральнага Альфельда і эміграцыі вугорскага насельніцтва. Ясшаг таксама патрапіў пад уладу Асманскай імперыі. Мясцовае насельніцтва, якое спецыялізавася на жывёлагадоўлі, скарысталася безлюдным рэгіёнам і паступова рассялілася на прылеглыя тэрыторыі да Цісы і Сальнока. Пасля вызвалення Вугоршчыны і ўсталявання ўлады Габсбургаў Ясшаг, намінальна захоўваючы адмысловы статут, усё больш уключаўся ў адзіную сістэму ўлады ў Вугорскім каралеўстве. Вугорская мова цалкам выцесніў мясцовае прыслоўе, саслоўная сістэма была распаўсюджана на нашчадкаў ясаў. Тым не менш Ясшаг захоўваў рэшткі самабытнасці да 1876 г., калі яго тэрыторыя была ўлучана ў склад камітата Яс-Надзькун-Сальнок. Другая назва вобласці Ясшаг - Языгія - паўстала яшчэ ў сярэднія вякі з прычыны атаяснення ясаў з антычнымі языгамі, народам сармацкага паходжання, які руйнаваў тэрыторыі Рымскай імперыі ў першых стагоддзях нашай эры. У рускіх летапісах, што цікава, атаясамлялі ясаў і языгаў, з-за чаго звалі Ясшаг Языгіяй. Спасылкі Літаратура
Крыніца - "http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%81%D1%88%D0%B0%D0%B3"
Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з ясамі
в. Ясковічы>Менская вобласць > Салігорск >Ясковіцкі в. Ясюцевічы>Менская вобласць > Койданава >Дзяржынскі в. Яснаўка>Менская вобласць > Мар’іна Горка > Перажырскі в. Яськоўка >Менская вобласць > Вілейка >Далгінаўскі в. Яськовічы>Менская вобласць > Менск >Крупіцкі в. Ясьманаўцы >Менская вобласць > Вілейка >Вязынскі в. Ясьманы > Менская вобласць > Валожын >Сугвоздаўскі в. Ясьманаўцы > Менская вобласць > Валожын >Яршэвіцкі в. Яськовічы> Менская вобласць > Нясвіж >Ліпскі
в. Яськаўшчына>Магілёўская вобласць > Дрыбін >Чарнеўскі в. Ясьманава>Магілёўская вобласць > Мсціслаў >Лютнянскі в. Яськоўка>Магілёўская вобласць > Дрыбін >Цемналескі
в. Ясевічы > Віцебская вобласць > Глыбокае > Галубіцкі в. Ясюкі > Віцебская вобласць > Паставы > Варапаеўскі в. Ясева > Віцебская вобласць > Паставы > Шыркоўскі в. Яськовічы> Віцебская вобласць > Паставы > Шыркоўскі х. Новыя Ясневічы> Віцебская вобласць > Паставы > Дунілавіцкі
в. Яславічы >Гарадзенская вобласць > Іўе > Марынскі в. Ясколды >Гарадзенская вобласць > Вялікая Бераставіца >Пагранічны в. Яськоўцы> Гарадзенская вобласць > Ліда > Дубровенскі в. Яселевічы>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Орлеўскі в. Яскевічы>Гарадзенская вобласць > Гародня >Індурскі в. Яскевічы>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Васілішкаўскі в. Яскевічы>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Бакштоўскі в. Яськовічы > Гарадзенская вобласць > Іўе > Лелюкінскі
в. Яськоўцы > Брэсцкая вобласць > Пружаны >Варанілавіцкі
п. Яслішча> Гомельская вобласць > Буда-Кашалёвоа>Чабатовіцкі п. Яслішча>Гомельская вобласць > Чачэрск > Чабатовіцкі в. Ясменцы>Гомельская вобласць > Брагін >Брагінскі п. Яскіня > Гомельская вобласць > Рагачоў > Пабалоўскі п. Ясмень > Гомельская вобласць > Буда-Кашалёвоа>Старабудскі
Прозвішчы: Ясевіч, Ясенскі – герба Ястржембец, Ясiлоўскі, Ясінскі – герба Яніна, Ясінскі – герба Ястржэмбец, Ясінскі – герба Тапор, Яскальд, Ясклоўскі, Ясовіч – герба Любіч, Ясовіч – герба Даленга, Ястржэмбскі – герба Ястржэмбец, Ястржэмбскі – герба Даленга, Ястрэмбскі, Ясунскі – герба Суліма, Яськевіч, Ясюлевич, Ясянеўскі, Ясянецкі, Есіповіч, Есман, Есьман - (беларускія старажытныя шляхецкія роды) Удзельнікі пастаўння пад кіраўніцтвам К. Каліноўскага:
Ясевіч Антон, Ясевіч Віктар, Ясевіч Іосіф Нікадзімавіч, Ясевіч Нікадзім, Ясевіч Ануфрый, Ясевіч Цезарый Данілавіч, Ясельскі Б., Ясельскі Баніфацый, Ясенка Казімір, Ясенскі Юльян, Ясінскі Антон, Ясінскі Аркадзь, Ясінскі Гаўрыл, Ясінскі Іван Тадэушавіч, Ясінскі Ігнат, Ясінскі Мацвей, Ясінскі Юльян Адамавіч, Ясінскі Ян, Ясіньскі А., Ясклоўскі Антон; Яскульскі Ян Антонавіч, Яссноўскі Непамоцей, Яськевіч Сцяпан, Ясюкевіч Уладзіслаў, Ясюкевіч Яўген
Са спісу войска ВКЛ 1528 года:
Ясвидович Матей, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 67 "
ГЕРБ ЯСЕНЬЧЫК
Герб прыналежыў родам: Абуховіч, Абухоўскі, Анісовіч, Асавецкі, Багурскі, Бельскі, Бурскі, Варпяхоўскі, Вітоўскі, Жаброўскі, Ждан, Збароўскі, Зброжак, Камёнка, Карчэўскі, Клімовіч, Клучынскі, Клюкоўскі, Ключэўскі, Краеўскі, Красоўскі, Малькевіч, Міхалоўскі, Міхайлоўскі, Паўловіч, Рудзкі, Слухоцкі, Стоцкі, Сускі, Цабрынскі, Яблонскі, Ясінскі.
HERB JASIENCZYK
МІФАЛОГІЯ
ЯСОН
Ясон і Медэя Джон Уільям Уотэрхаус, 1890
Ясон ("лекар"), у грэцкай міфалогіі праўнук бога вятроў Эола, сын цара Іолка Эсона і Полімеды, герой, правадыр арганаўтаў. Калі Пелій зрынуў свайго брата Эсона з пасады, той, асцерагаючыся за жыццё сына, аддаў яго пад апеку мудрага кентаўра Хірона, які жыў у фесалійскіх лясах. Дэльфійскі аракул прадказаў Пелію, што яго загубіць чалавек у адной сандалі. Гэта тлумачыць спалох цара, калі ў горад вярнуўся пасталелы Ясон, які страціў па дарозе сандалю.
Пелій вырашыў пазбавіцца ад навісшай пагрозы і паабяцаў прызнаць Ясона спадчыннікам, калі той, рызыкуючы жыццём, здабудзе ў Калхідзе залатое руно. Ясон і яго каманда на караблі "Арго", выпрабаваўшы мноства прыгод, вярнуліся з цудоўным руном на радзіму.
Сваім поспехам - перамогай над цмокам і грознымі ваярамі, вырастаўшымі з яго зубоў, - яны шмат у чым былі абавязаны калхідскай царэўне Медэі, паколькі Эрот, па просьбе Афіны і Геры, якія заступаліся за Ясона, усяліў у сэрца дзяўчыны каханне да героя.
Па вяртанні ў Іолк арганаўты пазналі, што Пелій забіў бацьку Ясона і ўсіх яго сваякоў. Па адной з версій, Пелій гіне ад чар Медэі, чыё імя -азначае "каварная". Па другой - Ясон змірыўся з выгнаннем, гадоў дзесяць шчасліва жыў з Медэяй і ў іх нарадзілася трое дзяцей. Затым герой жаніўся на царэўне Глаўке; у адплату Медэя загубіла яе і забіла сваіх сыноў ад Ясона. Ішлі гады. Састарэлы герой валачыў свае дні, пакуль аднойчы не зайшоў на прычал, дзе стаяў знакаміты "Арго". Раптам гнілая ад часу мачта карабля надламалася і абрынулася на Ясона, які зваліўся як нежывы.
Ясон і Медэя Крыніца: http://godsbay.ru/antique/jason.html
ЯСМІННІК (ЯЗМІН).
Насіць у засцярогу на грудзі - усе хваробы выгаяцца, зможаш прабегчы без стомы шмат вёрст. Паляпшае характар чалавека.
ГАЛЕРЭЯ ВЫЯЎ ЯСМІННІК
Падрыхтавала Галіна Арцёменка |
