Старасвецкая Беларусь
Галерэі
Уваход
Зараз на сайце
Цяпер 611 госцяў анлайнCountries
| 48.7% |  | UNITED STATES |
| 25.7% |  | CHINA |
| 5.5% |  | SERBIA AND MONTENEGRO |
| 5% |  | RUSSIAN FEDERATION |
| 4% |  | NEW ZEALAND |
| 2.8% |  | CANADA |
| 2.6% |  | GERMANY |
| ЧАРНАСВІТЫ (МЕЛАНХЛЕНЫ) |
|
Меланхлены
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Меланхлены (грэч. Μελαγχλαινοι)/Чарнасвіты - старажытны народ, які жыў ва Ўсходняй Еўропе ў I тыс. да н.э.
Лакалізацыя
Герадот змяшчае меланхленаў да поўначы ад скіфаў, да ўсходу ад андрафагаў і да захаду ад будзінаў. Тальгрэн злучае меланхленаў з рэгіёнам Варонежа. Ёсць таксама звесткі, што меланхлены жылі на тэрыторыі Харкаўскай вобласці. У раёне горада Пясочын цяпер ідуць раскопкі курганоў, арыентыровачна ідэнтыфікаванымі як курганы меланхленаў. Па новых звестках меланхлены падняліся ад Дона ў часы вайны скіфаў і персаў і аселі ў раёне сучаснай Тульскай вобласці. Апошнія згадванні пра чарнасвітаў ёсць у спісе служылых людзей крэпасці Дзядзілаў.
Назва
Зваліся так таму, што насілі чорныя адзенні (чорнаадзетыя; грэч. Μελαγχλαινοι) ці па па-славянску - "чарнарызцы", ананім працягваецца - да прыкладу - і латыш. melns - чорны. Па Герадоту яны насілі кароткія чорныя плашчы, што ў нейкі час, увайшлі ў моду ў старажытных грэкаў. Адтуль меркавана і саманазоў - "чарнасвіты", што - магчыма - працягнулася ў рускім дваранскім родзе, выхадцаў з меланхленаў, Чернасвітавых. Аналагам антычных меланхленаў былі сярэднявечныя славяне смолінцы, смолінгі.
Побыт
Па Герадоту, меланхлены былі да такой ступені дзікі, што нават елі чалавечае мяса. Не прыналежачы да скіфскага племя, меланхлены былі вельмі падобныя на скіфаў па ладзе жыцця і характару, г.зн. былі качэўнікамі.
На старажытнай карце ў самым верху паказана рака Танаіс, справа ад яе зямлі меланхленаў.
Гісторыя
Меланхлены мелі ўласных "цароў" і прымалі ў адказных выпадках самастойныя рашэнні, якія маглі не супадаць з пажаданнямі скіфаў. Цары меланхленоаў удзельнічалі ў радзе цароў Вялікай Скіфіі каля 512 г. да н. э. пры выпрацоўцы агульнай стратэгіі барацьбы з войскам Дарыя I. Меланхлены нараўне з іншымі народамі адмовіліся падтрымаць скіфаў. Пасля канфлікту са скіфамі, меркавана, яны сышлі паўночней, да ракі Ака.
Этнічная прыналежнасць
Этнічная прыналежнасць меланхленаў дыскусійная. Раней навукоўцы адносілі іх да продкаў славян. Але археалагічныя раскопкі курганоў меланхленаў паказалі іх блізкае сваяцтва ў ладзе жыцця і генатыпу да іранскіх народаў. Практычна ў кожнай магіле знаходзяць скіфскі меч - аккінак, што кажа пра вайсковую скіраванасць роду чарнасвітаў. Даследнікі лічаць, што чарнасвіты былі больш аселымі з плямёнаў і першымі перайшлі да земляробства. Гэту версію пацвярджаюць раскопкі пясочынскіх курганоў. Па апісанні Герадота, да поўначы ад земляў, занятых скіфамі, "дзе сыплецца з неба белы пух", жылі меланхлены (греч. Μελαγχλαινοι - "чорнаадзетыя") ці па па-славянску - "чарнарызцы", "чарнасвіты" (якія носяць чорныя плашчы). Засялялі ў 1-м тысячагоддзі да н. э. раён па верхняй плыні ракі Дон (р. Танаіс (грэч.) у Скіфііі ці Сін (сармацк.) ці Ванаквісль). Цяпер гэта Варонежская вобласць, Сярэдні Дон, зона рассялення славянскага племені паўночнікаў, чыім родапачынальнікам лічыўся князь Чорны. Некаторыя аўтары ўзводзяць да дадзенай назвы тапанімы, якія адсылаюць да чорнага колеру: Чарнігаў, Варонеж, Смаленск і шэраг падобных. Магчымыя чарнасвіты / меланхлены ўліліся ў плямёны вяцічаў, што былі раскіданы па рацэ Ака. З чарнасвітаў каля 100 г. н. э. былі Калістрат і Гіерасант (к. 50 - 120 гг.) - скіфскія філосафы, з якімі вёў на роўных гутаркі ў нізоўяў Буга і Дняпра Дзіон Хрысостам (Залатавуст Першы), які нарадзіўся ў горадзе Пруса (Віфінія), у акругу якога не раз прыходзілі скіфы і затым накіроўваліся славяне. У сучасных традыцыях меланхленаў лічаць або балтамі юхнаўскай культуры, або кіммерыйцамі. Нататкі Пры напісанні гэтага артыкула выкарыстоўваўся матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Ефрона (1890-1907). Па Герадоту, меланхлены былі да такой ступені дзікі, што нават елі чалавечае мяса. Такога сцвярджэння ў Герадота няма. Праверце. Спасылкі " Сайт пра генеалогію Чарнасвітавых - chernosvitov.ru
ПЛЯМЁНЫ ЕЎРАПЕЙСКАЙ САРМАЦІІ II ст. н. э. [1]
А. Д. Удальцоў (Пытанні Этнагенезу, No 1, 1946, стар. 41-50) "Геаграфія" Пталямея дае багаты матэрыял для вывучэння этнічнага складу Ўсходняй Еўропы ў першай палове II ст. н. э. Абапіраючыся, асабліва на працу (не дайшоўшага да нас) свайго папярэдніка, Марына Цірскага, а таксама на шэраг іншых антычных пісьменнікаў, як больш ранніх (Герадот, Эратосфея і інш.), так і бліжэйшых яму па часе (Страбон, Пліній і інш.), Пталямей прыцягнуў таксама для сваёй працы матэрыял даведнікаў (ітынерарый), складзеных вандроўцамі і купцамі, што давалі звесткі пра розныя гандлёвыя шляхі, якія існавалі ў першыя стагоддзі нашай эры ва Ўсходняй Еўропе, пра імёны населеных месцаў, што служылі звычайнымі стаянкамі вандроўцаў, пра назвы плямёнаў, якія трапляліся на шляху, пра найгалоўныя сустраканыя ім рэкі і горы, часам са звесткамі пра адлегласці паміж рознымі геаграфічнымі пунктамі; таксама карыстаецца Пталямей, нябачнымі, і што былі ўжо ў той час рымскімі картамі эпохі ранняй імперыі. На падставе ўсяго гэтага матэрыялу і склаў Пталямей сваё апісанне вядомага тады свету, у тым ліку і Ўсходняй Еўропы (гл. карту I).
Карта Еўрапейскай Сармаціі Пталямея (па Кулакоўскаму) …….Нарэшце, стурны () відавочна злучаюцца з ракою Стыр’ю. Мы і тут (у § 10), такім чынам, маем два перамяшаных паралельных шэрагі плямёнаў, якія ідуць з поўначы на поўдзень; шэраг вельты-стурны і шэраг карбоны-барускі (уздоўж Дняпра). Астатнія плямёны § 10 мясцуюцца Пталямеем на яго карце па іх становішчы паміж асноўнымі яго плямёнамі (дакладней, народнасцямі): венедамі (па ўсім Венедскаму заліву), бастарнамі (вышэй Дакіі) і пеўкінамі (у дэльце Дуная), раксаланамі і языгамі (па ўсім беразе Мэаціды - Азоўскага мора), амаксобіямі (сарматы Задонь’я) і аланамі-скіфамі (у прычарнаморскіх стэпах, паміж Дунаем і Дняпром)…. …..Першым чынам адзначым, што Пталямей, акрамя сучасных этнаграфічных дадзеных, выкарыстоўвае таксама відавочна састарэлыя звесткі пра найстаражытныя плямёны, запазычаныя са старажытных аўтараў (Герадот і інш.); такія - гелоны, гіппадоды, меланхлены,….. Юхнаўская культура Юхнаўская культура - археалагічная культура жалезнага стагоддзя V ст. да н.э. - VII ст. н.э. Носьбіты культуры казалі на мовах балцкай групы. Была распаўсюджана на тэрыторыях Чарнігаўскай вобласці Ўкраіны, Бранскай, Курскай і Арлоўскай абласцей Расіі. Упершыню помнікі гэтай археалагічнай культуры ўвёў у навуковы зварот Д.Я. Самаквасаў, які раскапаў два гарадзішчы каля вёскі Юхнава. Сувязі дадзенай культуры прасочваюцца з рэгіёнам Смаленска і Акі. Юхнаўцы часта атаясамляюцца з герадотавымі будзінамі. Напачатку н.э. юхнаўцы выпрабавалі паўднёвы ўплыў зарубінецкай культуры. Затым яны, мабыць склалі мясцовы даславянскі (балцкі) субстрат для прышлых радзімічаў. Матэрыяльная культура Гарадзішчы гэтай культуры былі добра ўмацаваны (магутнымі валамі, плетневымі платамі і глыбокімі равамі) і размешчаны на непрыступных уцёсах па берагах рэк. Артэфакты дадзенай культуры прадстаўлены керамікай, глінабітнымі печамі, дэталямі верацяна, жалезнымі шыламі, касцянымі іголкамі і бронзавымі ўпрыгожваннямі. Духоўная культура Верагодна, курганоў юхнаўцы не ўзводзілі. Вядомы юхнаўскія паганскія капальні (Дабравешчанская гара), дзе ўшаноўвалі жаночым ідалам. Святой жывёлай лічыўся мядзведзь. Гіпотэзы паходжання Х.А. Маора лічыць юхнаўцаў выхадцамі з Прыбалтыкі. Нататкі Спасылкі Літаратура
AДАМ БРЭМЕНСКІ
ДЗЕІ АРХІБІСКУПАЎ ГАМБУРГСКАЙ ЦАРКВЫ GESTA HAMMABURGENSIS ECCLESIAE PONTIFICUM КНІГА IV
АПІСАННЕ ПАЎНОЧНЫХ ВЫСПАЎ
…16. Шматлікія выспы гэтага заліва, усімі імі валодаюць даны і свеоны, і толькі некаторыя прыналежаць склавам. Першы з гэтых выспаў - Вендзіла, што ляжыць напачатку мора, другі - Морсе, трэці - Туд - ён недалёка ляжыць ад папярэдняга, чацвёрты - Самсе, што насупраць гарады Архусы, пяты - Фюн, шосты - Зеланд, сёмы-той, што побач з Зеландам, пра яго мы казалі вышэй: восьмы клічацца Хольм, ён суседнічае са Сконіяй і Готыяй і ўяўляе сабою вельмі часта наведвальную дацкую гавань, дзякуючы тамy што забяспечаны надзейнай бухтай для судоў, якія, звычайна, адпраўляюцца ў Грэцыю і да варвараў. Акрамя таго, да паўднёвага ўсходу ад Фюна размешчаны яшчэ сем выспаў, якія, як мы ўжо казалі, маюць шмат пладоў. Гэта Лойланд, Імбра, Хальстра, Лаланд, Лангланд і іншыя найблізкія выспы. Лаланд размешчана бліжэй да меж склаваў. Гэтыя пятнаццаць выспаў прыналежаць каралеўству данаў. Усе яны ўпрыгожаны святлом хрысціянства. Далей за імі ляжаць і іншыя выспы, апошнія падпарадкоўваюцца ўладзе свеонаў. Самай-вялікай з іх, мабыць, з'яўляецца Курланд . Яе велічыня складае восем дзён шляху. Там жыве племя, якога ўсе пазбягаюць, з-за таго што жыхарам гэтага краю ўласціва празмернае шанаванне ідалаў. [На Курландзе] шмат золата і цудоўныя коні. Усё там кішыць прадракальнікамі, аўгурамі і чарнарызцамі, [якія нават ходзяць у манаскім уборы]. З усяго света з'язджаюцца туды за вяшчунствамі, а асабліва часта з Іспаніі і Грэцыі. Мы мяркуем, што менавіта гэтая выспа ў "Жыцці святога Ансгарыя" названа Куры, якія плацілі ў тыя часы даніну свеонам. Цяпер - дзякуючы старанням аднаго гандляра, якога пасродкам шматлікіх дарункаў занадзіў туды кароль данаў, - на гэтай выспе пабудавана адна царква. Гэту гісторыю, цешачыся пра Бога, распавёў мне сам кароль. ….
Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з чарнасвітамі (меланхленамі)
в. Чарняты >Менская вобласць > Мядзел>Мядзелскі в. Чарневічы > Менская вобласць > Валожын >Багданаўскі в. Чарнаосава>Менская вобласць > Крупкі >Ухвальскі в. Чарняты >Менская вобласць > Мядзел >Латвінскі в. Чарнікоўшчына >Менская вобласць > Смалявічы >Забалоцкі в. Чэрнева >Менская вобласць > Маладзечна >Халхлоўскі в. Чарнеўшчына >Менская вобласць > Маладзечна >Халхлоўскі в. Новае Чарнева >Менская вобласць > Лагойск >Гайненскі в. Старое Чарнева>Менская вобласць > Лагойск >Гайненскі в. Чарневічы >Менская вобласць > Барысаў >Чарневіцкі в. Чарнеўка >Менская вобласць > Барысаў >Аздзяцічскі в. Чарнова> Менская вобласць > Смілавічы >Руднянскі в. Чарнова>Менская вобласць > Чэрвень >Руднянскі в. Чарняўшчына>Менская вобласць > Менск >Петрышкоўскі в. Чарнаградзь>Менская вобласць > Чэрвень >Валевацкі в. Зачэрная >Менская вобласць > Вілейка >Хаценчыцкі в. Чарнікоўшчына>Менская вобласць > Койданава > Фаніпольскі
в. Чарнуха>Гарадзенская вобласць > Гародня > Гожскі в. Чарнушкі>Гарадзенская вобласць > Гародня > Гожскі в. Чарнякі>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Ражанкаўскі в. Чарняўка>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Мажэйкаўскі в. Чарнуха>Гарадзенская вобласць > Гародня >Парэцкі в. Чарняўка>Гарадзенская вобласць > Шчучын >Астрынскі в. Чарленка > Гарадзенская вобласць > Масты > Курыловіцкі в. Чарлена > Гарадзенская вобласць > Масты > Харціцкі в. Чарневічы>Гарадзенская вобласць > Іўе > Лелюкінскі х. Чарняты >Гарадзенская вобласць > Смаргонь >Жодзішкаўскі в. Чарнелі >Гарадзенская вобласць > Іўе > Юрацішкаўскі в. Падчарнейкі> Гарадзенская вобласць > Свіслач >Ханевіцкі в. Чарнушка >Гарадзенская вобласць > Ашмяны >Барунскі в. Чарнішкі>Гарадзенская вобласць > Астравец >Варнянскі
в. Чарнагосцце >Віцебская вобласць > Бешанковічы > Соржыцкі в. Чарназем'е > Віцебская вобласць > Браслаў > Дрысвятскі в. Чарнаручча>Віцебская вобласць > Талочын > Валасоўскі в. Чарняўскія > Віцебская вобласць > Полацак >Стайкоўскі в. Чарнавокі >Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Чапаеўскі в. Чэрня>Віцебская вобласць > Докшыцы >Беразкоўскі в. Чарняўшчына>Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Кахановіцкі в. Чарняўшчына> Віцебская вобласць > Браслаў > Друйскі х. Чарнілава> Віцебская вобласць > Міёры > Павяцкі в. Чарняўцы > Віцебская вобласць > Міёры > Павяцкі в. Чарневічы> Віцебская вобласць > Глыбокае > Празарокскі в. Чорнае > Віцебская вобласць > Паставы > Варапаеўскі в. Чарняты > Віцебская вобласць > Паставы > Камайскі в. Чарнаручча >Віцебская вобласць > Лепель > Лепельскі в. Чэрнява > Віцебская вобласць > Браслаў > Друеўскі в. Чарняўшчына > Віцебская вобласць > Браслаў > Друеўскі в. Чарнішкі > Віцебская вобласць > Браслаў > Плюскі в. Чарнічонкі>Віцебская вобласць > Ушачы > Ушацкі в. Чарствяды>Віцебская вобласць > Ушачы > Веркудскі в. Чорнае>Віцебская вобласць > Полацак >Панізоўскі в. Чарнецкае >Віцебская вобласць > Шуміліна >Светласельскі в. Чарнышы>Віцебская вобласць > Ліёзна >Крынкаўскі в. Чарствяды >Віцебская вобласць > Ушачы > Сарочынскі в. Чарняўскія >Віцебская вобласць > Полацак >Клюкаўскі в. Чорныя>Віцебская вобласць > Гарадок >Межанскі в. Чарнецкае >Віцебская вобласць > Шуміліна>Дабейскі
в. Чарнін >Гомельская вобласць > Светлагорск >Мікалаеўскі в. Чарняўка>Гомельская вобласць > Кастрычніцкі > Любанскі в. Чарнейкі>Гомельская вобласць > Рэчыца > Камсамольскі в. Чорнае>Гомельская вобласць > Рэчыца > Белабалоцкі в. Чэрнічы>Гомельская вобласць > Жыткавічы > Азеранскі п. Чарняцін>Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва >Глазоўскі п. Чарняцін>Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва > Шыракоўскі в. Чарнаўшчына>Гомельская вобласць > Калінкавічы >Беразоўскі в. Чарноцкае>Гомельская вобласць > Петрыкаў > Петрыкаўскі в. Чэрняў>Гомельская вобласць > Брагін >Астраглядоўскі
в. Чарнеевічы>Брэсцкая вобласць > Драгічын > Хомскі в. Чарняны>Брэсцкая вобласць > Маларыта > Чарнянскі в. Чарнаўчыцы> Брэсцкая вобласць > Брэст > Чарнаўчыцкі в. Чарнакі> Брэсцкая вобласць > Брэст > Чарнаўчыцкі в. Чэрні > Брэсцкая вобласць > Брэст > Чарнінскі в. Чарніхава>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Вольнаўскі в. Верхняе Чарніхава>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Вольнаўскі в. Ніжняе Чарніхава>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Вольнаўскі в. Чарневічы>Брэсцкая вобласць > Баранавічы >Пачапаўскі в. Чарнова-1>Брэсцкая вобласць > Пінск >Лемешавіцкі в. Чарнова-2>Брэсцкая вобласць > Пінск >Лемешавіцкі в. Чарнеевічы>Брэсцкая вобласць > Пінск >Малатковіцкі в. Чарнакі >Брэсцкая вобласць > Камянец > Навіцкавіцкі в. Чэрнева>Брэсцкая вобласць > Камянец > Расненскі в. Чарнякова> Брэсцкая вобласць > Бяроза > Баркоўскі
в. Новая Чэрнеўка>Магілёўская вобласць > Дрыбін >Чарняўскі в. Чэрнеўка>Магілёўская вобласць > Дрыбін >Чарняўскі в. Вялікае Чорнае>Магілёўская вобласць > Шклоў > Рыжкавіцкі в. Чарназемаўка> Магілёўская вобласць > Магілёў > Дашкоўскі снп Чарназемаўка> Магілёўская вобласць > Магілёў > Дашкоўскі в. Чарняўка >Магілёўская вобласць > Хоцімск > Чарняўскі в. Чарнавусы>Магілёўская вобласць > Мсціслаў > Ракшынскі в. Чарнаўцы>Магілёўская вобласць > Чавусы > Благавіцкі в. Чарнілава>Магілёўская вобласць > Мсціслаў > Лютнянскі п. Чарнышын > Магілёўская вобласць > Верамейскі в. Чорнагразь>Магілёўская вобласць > Быхаў > Чарнаборскі в. Чарнякоўка>Магілёўская вобласць > Слаўгарад > Свенскі Прозвішчы: Чарнарудзкі, Чарнаўскі, Чарнеўскі, Чарнецкі, Чарнілоўскі, Чарніхоўскі, Чарноцкі – герб Ліс, Чарнушэвіч, Чарнышэвіч, Чарняўскі – герб Ястржэмбец, Чарпеўскі – старажытныя беларускія шляхецкія роды. Чорны, Чарнавусаў, Чаргінец. Са спісу войска ВКЛ 1528 года: Черневич Матей, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 67 Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з чарнасвітамі (меланхленамі) Чарнігаў — Украіна
Мікалай Радзівіл «Чорны»Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Партрэт Мікалая Радзівіла Чорнага Мікалай Крыштаф Радзівіл, таксама вядомы як Мікалай Радзівіл «Чорны» (4 лютага 1515 — 29 траўня 1565) — палітычны, культурны і рэлігійны дзеяч Вялікага княства Літоўскага. Вялікалітоўскі канцлер, ваявода віленскі, зьяўляецца заснавальнікам нясьвіскай лініі роду Радзівілаў. Бацька Мікалая Крыштофа Радзівіла Сіроткі. Мікалай Радзівіл Чорны быў прадстаўніком адраджэнскага этапу гуманістычнага руху на Літве, мецэнацкая дзейнасьць якога адыграла значную ролю ў разьвіцьці на Беларусі рэнэсансавае музычнае культуры. БіяграфіяДзяцінстваНарадзіўся ў Нясьвіжы. Яго бацька Ян Мікалай быў троцкім кашталянам, маці Ганна — з роду Кішкаў. Адукацыю ён, верагодна, атрымаў толькі хатнюю. Юнацтва правёў пры каралеўскім двары ў Кракаве, дзе адбылося яго сяброўскае збліжэньне з будучым вялікім князем літоўскім і каралём польскім Жыгімонтам II Аўгустам. Рэнэсансавая атмасфэра каралеўскага двара адбілася на яго густах і звычках. Дыпляматычная кар’ераІмклівае ўзьнясеньне па службе Міколы Радзівіла пачалося пасьля 1544 году, калі на Берасьцейскім вальным сойме быў прыняты акт, паводле якога Жыгімонт I Стары перадаваў поўную ўладу ў Вялікім княстве Літоўскім свайму сыну Жыгімонту ІІ Аўгусту. У гэты час Радзівіл атрымаў уплывовую пасаду земскага маршалка, якая давала магчымасьць часта бываць пры велікакняскім двары. Ён удзельнічаў у пасольскіх місіях у іншыя дзяржавы. У 1574 годзе ў час падарожжа ў Аўґсбурґу атрымаў ад імпэратара Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі Карла V права на княскі тытул для сябе і асобных прадстаўнікоў свайго роду. З гэтага часу ён стаў называцца князем «на Алыцэ і Нясьвіжы». У 1549 годзе Радзівіл удзельнічаў у ваенных дзеяньнях супраць татараў на Валыні. У 1550 годзе атрымаў пасаду канцлера Вялікага княства Літоўскага. Уплыў Мікалая Радзівіла Чорнага на палітыку велікакняжацкага ўраду быў такі значны, што ў 1551 годзе атрымаў права на захоўваньне найважнейшых дзяржаўных актаў у сваім архіве. Асаблівую ўвагу ён зьвяртаў на дакумэнты, якія пацьвярджалі даўнія дзяржаўныя прывілеі Вялікага княства Літоўскага. У 1553 годзе Мікалай Радзівіл Чорны выяжджаў з дыпляматычнай місіяй да Габсбурґаў, каб прадухіліць магчымы габсбурска-маскоўскі хаўрус, які мог ускладніць становішча на ўсходніх межах Вялікага княства Літоўскага. Галоўнай сфэрай дыпляматычнай дзейнасьці Радзівіла былі адносіны зь Лівоніяй, вынікам чаго стала ў 1561 годзе інкарпарацыя Польшчай і Вялікім княствам Літоўскім большай яе часткі і ліквідацыя там Ордэна мечаносцаў. Радзівіл ажыцьцяўляў і адміністрацыйную ўладу ў Лівоніі. У 1555—1556 гадах ён удзельнічаў у падрыхтоўцы і зьдзяйсьненьні аграрнай («валочнай») рэформы ў гаспадарскіх уладаньнях Вялікага княства Літоўскага. Радзівіл быў шчырым прыхільнікам незалежнасьці Вялікага княства Літоўскага ад Польшчы. На соймах, якія абмяркоўвалі праекты уніі дзьвюх дзяржаваў, ён выступаў за сувэрэнітэт Вялікага княства ў складзе Рэчы Паспалітай. Яго «сэпаратызм» — прычына каралеўскай няміласьці. Пазыцыя Радзівіла, якую падтрымлівалі многія магнаты, улічвалася нават пры заключэньні (ужо пасьля яго сьмерці) Люблінскай уніі 1569 году. Рэліґійная дзейнасьцьЗь імем Мікалая Радзівіла «Чорнага» зьвязаныя распаўсюд і прапаганда рэфармацыйных ідэяў, арганізацыя рэфармацыйнай царквы ў Вялікім княстве. Палітычны ўплыў і аўтарытэт Радзівіла, які першым з магнатаў прыняў пратэстанцкае веравызнаньне ў пачатку 1550-х гадоў, абумовілі пераход значнай часткі шляхты ў пратэстантызм. Спачатку ён схіляўся да лютэранства, але зь сярэдзіны 1550-х гадоў прыняў кальвінізм, які атрымаў найбольшае пашырэньне ў Вялікім княстве. Радзівіл падтрымліваў сувязі з прадстаўнікамі асноўных пратэстанцкіх плыняў (лютэранамі, кальвіністамі, антытрынітарыямі), стаў галоўным пратэктарам Рэфармацыі. Валодаючы вялізнымі маёнткамі на Беларусі, у Летуве і Польшчы, ён заснаваў там пратэстанцкія цэрквы — зборы. У 1553 годзе першы на Беларусі рэфармацыйны збор Радзівіл залажыў у сваім замку ў Берасьці. Каля 1557 году пры яго ўдзеле арганізаваная галоўная рэфармацыйная абшчына Вялікага княства Літоўскага ў Вільні. Першы Віленскі збор разьмяшчаўся ў радзівілаўскім палацы на Лукішках. Некаторы час Мікола Радзівіл быў прыхільнікам стварэньня Народнага сабора — свайго роду дзяржаўнай царквы, якая б аб’ядноўвала ўсіх хрысьціян Вялікага княства Літоўскага і Польшчы і была б больш незалежнай ад Ватыкану. У апошнія гады свайго жыцьця Радзівіл падтрымліваў антытрынітарыяў, якія ў рэлігійна багаслоўскіх і сацыяльных пытаньнях займалі найбольш радыкальныя пазыцыі. У 1563 годзе ў падляскім мястэчку Морды, што належала яму, адбыўся сінод, дзе большасьць прысутных ухвалілі ідэі антытрынітарызму. Радзівіл выношваў пляны аб’яднаньня кальвінісцкай і антытрынітарскай плыняў. Культурніцкая дзейнасьць
Бард, які належыў Мікалаю Радзівілу Чорнаму Яго дзейнасьць адыграла вялікую ролю ў разьвіцьці мэцэнацтва ў розных сфэрах культуры Беларусі, найбольш у арганізацыі кнігадрукаваньня. Працяглае знаходжаньне за мяжой і знаёмства з заходнеэўрапейскай культурай спрыялі разуменьню ролі кнігадрукаваньня ў грамадзка-палітычным і культурным жыцьці. У 1553 годзе для прапаганды рэфармацыйных ідэяў Радзівіл заснаваў пры Берасьцейскім зборы першую на тэрыторыі Беларусі друкарню, у якой працавалі запрошаныя ім з Польшчы друкары Бэрнард Ваяводка, Станіслаў Мурмэліюс, паэт, перакладчык і кампазытар Ц. Базылік. Тут друкавалася ня толькі рэлігійная, але і сьвецкая літаратура. У 1563 годзе на сродкі Радзівіла выдадзены польскі пераклад поўнага зводу Бібліі, найбуйнейшага па аб’ёме і аднаго зь лепшых па мастацкіх і паліграфічных якасьцях рэнэсансавага выданьня. У гісторыю беларускага кнігавыданьня яна ўвайшла пад назвай «Берасьцейская, ці Радзівілаўская біблія». Зь імем Мікалая Радзівіла Чорнага звязанае таксама выданьне арыгінальнага публіцыстычнага твора — пасланьня папскаму нунцыю ў Польшчы Аляізіюшу Ліпаману, напісанага, верагодна, яго асабістым сакратаром, вядомым польскім лексыкографам Янам Манчыньскім, дзе зьмешчаныя рэзкія антыкаталіцкія і антыпапскія выпады. Пад апекай Радзівіла дзейнічала пратэстанцкая друкарня і ў Нясьвіжы, у арганізацыі якой бралі ўдзел вядомыя дзеячы Рэфармацыі — Сымон Будны, Мацей Кавячынскі, Ляўрэнці Крышкоўскі. Многія выданьні выходзілі з прысьвячэньнем знатнаму патрону. Некаторыя свае творы яму прысьвячаў Жан Кальвін. Шчодрасьцямі радзівілаўскага двара карысталіся такія відныя тэолягі, як С. Будны, Марцін Чаховіц, паэты Андрэй Тшэцэскі, кампазытары Кіпрыян Базылік, Вацлаў з Шамотул і іншыя. Жонка Мікалая Радзівіла Альжбэта была дачкой аднаго з буйнейшых польскіх мэцэнатаў — кароннага гетмана Крыштафа Шыдлавецкага. Памёр Мікалай Радзівіл «Чорны» ад пакутлівай хваробы і пахаваны разам з жонкай пры Віленскім зборы. У 1647 годзе астанкі Радзівіла і яго жонкі ўрачыста перанесены зь Вільні ў Дубінкі. Пасьля сьмерці ўсе яго дзеці пад уплывам палітычных абставін перайшлі ў каталіцтва. Дзейнасьць Радзівілы як вялікага рэфарматара кардынальна паўплывала на царкоўна-рэлігійнае і культурнае жыцьцё Вялікага княства Літоўскага. Вонкавыя спасылкіІбн-Русце пра русаў.
МІФАЛОГІЯ Мядзведзь А.В. Гуpa Мядзведзь - адзін з галоўных персанажаў у народных уяўленнях пра жывёл. МЯДЗВЕДЗЬ найболей блізкі ваўку, з якім яго аб'ядноўваюць падобныя дэманалагічныя і іншыя павер'і.
Паходжанне МЯДЗВЕДЗЯ злучаецца ў легендах з чалавекам. Чалавек быў звернуты Богам у МЯДЗВЕДЗЯ ў пакаранне за забойства бацькоў; за адмову вандроўцу ці манаху пераначаваць, за славалюбівае жаданне, каб усе людзі яго баяліся; за тое, што, быўшы млынаром, ён абманываў людзей, выкарыстоўваючы фальшывую мерку, ці за тое, што ў вывернутым футры кінуўся Хрысту пад ногі; накрыўшыся вывернутым кажухом, палохаў яго з-пад моста; з прагнасці атуліўся ад яго пад авечай шкурай; выйшаў да яго з рукамі, выпацканымі ў цесце; за тое, што мясіў хлеб нагамі і г. д. Мядзведзямі сталі схаваныя ад Бога ў лес дзеці Адама і Евы. Жаніх-млынар пакрыўдзіў госця на вяселлі і быў выкляты ім у МЯДЗВЕДЗЯ Сербскія цыгане тлумачаць з'яўленне на свет МЯДЗВЕДЗЯ нараджэннем яго ад дзяўчыны ў выніку бязгрэшнага зачацця. Лічаць, што калі зняць з МЯДЗВЕДЗЯ шкуру, то ён выглядае як чалавек: самец як мужчына, а мядзведзіца з грудзьмі, як у жанчыны. У яго людскія ступні і пальцы, ён мыецца, любіць сваіх дзяцей, цешыцца і гаруе, як чалавек, разумее чалавечую гаворку і сам часам кажа, а таксама посціцца ўвесь Калядны пост, г.зн. смокча лапу. . Як і людзі, ён неабыякавы да мёда і гарэлкі. Ён "думец" і нададзены розумам, але, як кажуць, "у мядзведзя думы шмат, ды прэч не йдзе".Доказ чалавечага паходжання МЯДЗВЕДЗЯ паляўнічыя бачаць у тым, што на МЯДЗВЕДЗЯ і на чалавека сабака брэша аднолькава, не так, як на іншых звяроў. Па чынніку такога паходжання МЯДЗВЕДЗЯМ не загадана есць чалавека, а чалавеку- мядзведзіну. Як і воўк, МЯДЗВЕДЗЬ можа задраць карову толькі з божага дазволу, а на чалавека нападае толькі па ўказанні Бога, у пакаранне за зроблены ім грэх. На жанчын ён нападае не затым, каб іх з'есці, а каб адвесці да сябе і жыць сумесна з імі. Вераць, што ад такога сужыцця чалавека з МЯДЗВЕДЗЕМ нараджаюцца на свет людзі, якія валодаюць волатаўскай сілай. Матыў гэты прадстаўлены не толькі ў павер'ях, але і ў казках.
Важакі з мядзведзямі ў Калузе
Лічыцца, што МЯДЗВЕДЗЬ блізка мае зносіны з нячыстай сілай, што лесуну ён родны брат ці падуладны яму як свайму гаспадару. Яго часам і завуць лесунам ці лясным чортам. Некаторыя лясныя духі маюць аблічча Мядзведзя. У той жа час чорт баіцца і ўцякае ад МЯДЗВЕДЗЯ; МЯДЗВЕДЗЬ можа адолець і выгнаць вадзяніка; зняць чары, калі яго правесці праз хату, на яку напушчана псута. Ён чуе ведзьму ў хаце. Яму ўласцівыя і функцыі ахоўніка скаціны. Напрыклад, МЯДЗВЕДЗЬ дапамагае выявіць закапаную ў хляве конскую галаву - чыннік псуты скаціны. Каб не дапусціць да скаціны "хвацкага дамавіка", у стайні вешалі мядзведжую галаву, а калі дамавік сваволіў, у хлеў уводзілі МЯДЗВЕДЗЯ. Сам дамавік таксама можа прымаць аблічча МЯДЗВЕДЗЯ. Падобна павер'ям пра ваўкоў - пярэваратнях, існуюць аповяды пра зварот ведзьмакамі ўдзельнікаў вяселляў у МЯДЗВЕДЗЯЎ. Вядомыя аповяды пра тое, што пад шкурай забітай мядзведзіцы паляўнічыя знаходзілі бабу ў сарафане, што забітая мядзведзіца апынялася нявестай ці сваццяй. Як і воўк, МЯДЗВЕДЗЬ злучаны з падземнымі скарбамі; духі, якія ахоўваюць іх, могуць з'яўляцца ў абліччы МЯДЗВЕДЗЯЎ. Выяве МЯДЗВЕДЗЯ ўласціва шлюбная сімволіка, сімволіка ўрадлівасці і пладавітасці, прадстаўленая, у прыватнасці, у вясельным абрадзе, у любоўнай магіі, у лячэнні бясплоддзя і г. д. Калі ўведзены, у хату ручны МЯДЗВЕДЗЬ зараве пасярод хаты, значыць, у гэтай хаце хутка будуць спяваць вясельныя песні, г.зн. будзе вяселле. Павадыры на пацеху гледачам прымушаюць МЯДЗВЕДЗЯ паказваць, як нявеста спіць з жаніхом. МЯДЗВЕДЗЬ, які прысніўся дзяўчыне, абяцае ёй жаніха. На вяселлі, каб прымусіць маладых цалавацца, кажуць: "Мядзведзь у куце!" - "Пятра Іванавіча кахаю",- павінна адказаць нявеста і пацалаваць жаніха. Калі дзяўчыну прымусіць паглядзець у вочы МЯДЗВЕДЗЯ, то па яго рове можна вызначыць, ці нявінніца яна. Калі нявеста апынялася не некранутай, спявалі, што яе разлупіў МЯДЗВЕДЗЬ. Маці нявесты выходзіць сустракаць прыехаўшых жаніха з нявестай у вывернутым поўсцю вонкі кажусе, малюючы МЯДЗВЕДЗЯ. Каб муж перастаў змяняць жонцы, яна павінна пашмараваць похву мядзведжым салам. Лічылася, што жанчына выгаіцца ад бясплоддзя, калі праз яе пераступіць ручны МЯДЗВЕДЗЬ. З ідэяй урадлівасці злучаны звычай ражання мядзведзем у вясельных, калядных і масленічных абрадах. З МЯДЗВЕДЗЕМ злучаны каляндарныя прыметы. На Ўзвядзенне (27.IX) МЯДЗВЕДЗЬ кладзецца у бярлогу. Сярод зімы, на Ксенію - паўзімніцу (6.II) ці на Спірыдона-сонцавароту (15.ХII) ён паварочваецца ў бярлозе на другі бок, а ўстае на Звеставанне (7.IV) ці на Васільеў дзень (25.IV). Па ўяўленнях сербаў, балгараў, гуцулаў і палякаў, МЯДЗВЕДЗЬ выходзіць з бярлогі на грамніцы (15.II, у палякаў гэта дзень Грамнічнай Божай Маці, званай таксама "Мядзведжай") зірнуць на " нараджаючае" сонца. Калі ў гэты дзень (ці на Еўдакію, 14.III) ён убачыць свой цень, то вяртаецца ў бярлогу і спіць яшчэ шэсць тыдняў (да "цёплага" Аляксея, 30.III), бо сарок дзён яшчэ будуць стаяць халады. МЯДЗВЕДЗЬ нападае на чалавека, калі чалавек першым яго заўважыць. Пры сустрэчы з МЯДЗВЕДЗЕМ, каб ён не крануў, прыкідваюцца мёртвым, жанчына паказвае яму свае грудзі. Для абароны ад МЯДЗВЕДЗЯ выкарыстоўваюць розныя засцярогі, выконваюць вызначаныя забароны, імкнуцца яго ўласкавіць. Як і ваўка, МЯДЗВЕДЗЯ часам запрашаюць на калядную ці навагоднюю вячэру, каб ён не чапаў скаціну. Не выганяюць першы раз увесну скаціну ў дзень тыдня, на які прыйшлося сёлета Звеставанне. У памінальную суботу перад Сёмухай нясуць у царкву святару прадукты з першага вясновага малака, каб МЯДЗВЕДЗЬ не прычыніў ніякай шкоды. У паўднёвых славян вядомыя адмысловыя "мядзведжыя дні", якія святкуюць для абароны ад МЯДЗВЕДЗЯ: на св. Андрэя (13.XII), Саву (27.1) і Пракопа (21.VII). Гэтыя святыя ахоўваюць людзей ад МЯДЗВЕДЗЯ. Св. Андрэй, па павер'ях, ездзіў конна на МЯДЗВЕДЗІ. У гэтыя дні вараць кукурузу і пакідаюць яе на ноч на двары для МЯДЗВЕДЗЯ, пякуць хлеб і падкідаюць яго ў комін для МЯДЗВЕДЗЯ, а таксама не працуюць, не запрагаюць быдла, не ходзяць у лес, не згадваюць пра МЯДЗВЕДЗЯ, не чыняць стары абутак і не вырабляюць новы. МЯДЗВЕДЗЯ нярэдка асцерагаюцца згадваць услых (у прыватнасці, рыбакі, якія лічаць, што ў адваротным выпадку паднімецца бура і не будзе поспеху ва ўлове) і завуць яго інакш: "ён", "сам", "гаспадар", "дзедушко", "млынар", "чорны звер", "лясун", "калматы чорт", "куртаты", "стары", "аўсянік", "бортнік", "кастапраў", "бурміла", "сергацкі пан" і г. д. МЯДЗВЕДЗЯ завуць і асабістымі імёнамі: у рускіх -- Міша, Міхайла Іваныч, Патапыч, Таптыгін, Матрона, Аксіння, у сербаў - Марцін, у палякаў – Барташ, у беларусаў - Берка і г. д. Паляўнічыя, якія ідуць на МЯДЗВЕДЗЯ, бяруць з сабой кажана, лічачы, што ў гэтым выпадку МЯДЗВЕДЗЬ абавязкова выйдзе на паляўнічага. Сустрэча з МЯДЗВЕДЗЕМ у шляху служыць добрым прадвесцем. Поўсцю МЯДЗВЕДЗЯ абкурваюць хворых: ад спалоху, ад ліхаманкі і ад дэманічнай хваробы, якая нападае на парадзіх, бо, па павер'і, МЯДЗВЕДЗЬ адпужвае гэтыя хваробы. Скрозь мядзведжую сківіцу працягваюць хворае дзіця. Які з'еў сэрца МЯДЗВЕДЗЯ, вылечыцца ад усіх хвароб за раз. Адвар з мядзведзіны п'юць ад грудных хвароб. Салам шаруюцца ад абмаражэнняў, рэўматызму і іншых хвароб, пэцкаюць лоб, каб мець добрую памяць. Правае вока МЯДЗВЕДЗЯ вешаюць дзіцяці на шыю для адвагі. Кіпцюры і поўсць МЯДЗВЕДЗЯ выкарыстоўваюць як кудмень для абароны ад сурокаў і псуты. Літ.:
Крыніца: http://www.spletnichaet.narod.ru/nechist/ch.html
БЛАГАВЕСНІК. Благавеснік – дзень перад Благавешчаннем. На Століншчыне кажуць: “Не так бойся Благавешчання, як бацькі яго. Благавеснік – гэта бацька Благавешчання”.
6/24. Захар, Арцём, Сцяпан, Пятро, Якуб. Пярэдадзень вялікага свята Благавешчання. На Віцебшчыне не дазвалялася снаваць кроснаў пад пагрозай, што гэтак можна «заснаваць дождж» на ўсё лета, а ў дадатак будзе хварэць той, хто стане насіць тканіну з такой асновы.
У некаторых мясцовасцях калісьці ў гэты дзень адзначалася «свята камаедзіцы» — у гонар мядзведзя.
На стол падаваліся адмысловыя раслінныя стравы (з сушанага рэпніку, з аўса), у тым ліку і гарохавыя камы, якія і далі назву святу.
Пасля абеду ўсе хатнія клаліся і, не засынаючы, штохвіліны, як мага павольней, перакочваліся з боку на бок, стараючыся нагадаць пераварочванне мядзведзя ў бярлозе.
Рабілася гэта дзеля таго, каб мядзведзь абудзіўся ад зімовай спячкі (абуджэнне звязвалі менавіта з днём Благавешчання). Гэтак сустракалі яго з добрымі пажаданнямі, каб не шкодзіў людзям улетку. КАМАЕДЗІЦА.
Сталае ў календары старажытнае татэмнае свята пакланення мядзведзю, якое зафіксавана ў жывым існаванні ў апошняй чвэрці 19 ст.
Паняцце "татэм" у лексіконе амерыканскіх індзейцаў літаральна азначае "яго род" - жывелы продка. Тут маецца на ўвазе сукупнасць вераванняў, абрадаў, звычаяў, рытуалаў, фальклорных твораў, у якіх чуюцца водгукі, заснаваныя на ўяўленнях аб кроўнай роднасці людзей з жывёлай, ад якой паходзяць людзі гэтага роду. Яе забаранялася забіваць, есці яе мяса, крыўдзіць. Да яе адносіліся як да найбольш паважанага члену рода, святой сакральнай істоты, абагаўлялі, уміласціўлівалі. У продкаў беларусаў такой жывёлай быў "мядзведзюхна-бацюхна".
Бязмежная павага да яго, сапраўды нейкага "ачалавечанага" нават у знешнасці, нарадзіла яшчэ ў часы даплемяннога ладу жыцця цэлы комплекс уяўленняў, вераванняў, міфаў, казак, песень, матываў пра мядзведзя, якія прысутнічаюць амаль ва ўсіх жанрах фальклору беларусаў і нарадзіла свята ўрачыстай сустрэчы мядзведзя пасля доўгага зімовага сну - свята Камаедзіцы літаральна перад Звеставаннем.
У гэты дзень рыхтуюцца любімыя стравы мядзведзя-вегетарыянца: сушаны рэпнік, кісель з аўса, гарохавыя камы(адсюль і назва свята).
Пасля ўрачыстага абеда і старыя, і малыя кладуцца, але не спяць, а павольна, імітуючы "бацюхну", крэкчучы пераварочваюцца з боку на бок, каб аблегчыць продку ўстаць з зімовай бярлогі. Пасля абеда не працуюць, а расказваюць казкі тыпу "Мядзведзь ліпавая нага", легенды, паданні, прыказкі, прымаўкі, былічкі, мядзвежыя гульні-імітацыі.
Лепшым творам ў песеннай творчасці гучыць запісаная Рыгорам Шырмам жніўная песня: Я пад борам жыта жала, Пад мяжою дзіця клала. Мядзведзь з лесу выбягае: - Памагай бог, маладзічка, Чаму плача твача тваё дзіцятачка? - Мядзведзюхна, мой бацюхна, Вазьмі яго на ручанькі, Нясі яго ў дуброваньку, Падой чорну карованьку. Ой, чорную, падласую, Майго бацькі ўласную. - Ой, рад бы я панасіці, Ды баюся, каб не ўкусіці. Ой, рад бы я побач сесці, Ды баюся, каб не з'есці. Ой, рад бы я пакалыхаці, Ды баюся, каб не ўдраці!
У восеньскіх песнях "Мядзведзь рыкае, дзевак пугае", а на вяселлі "як мядзведзіцу багатую" вязуць у дом маладога жонку, а свякроў сустракае яе ў вывернутым поўсцю кажусе пад песню "Выйшла маці ў аўчыне", дзе нявестка адказвае: "Ды я таму мядзведзю мёду кіну".
Вобраз сакральнага продка прыгожа прысутнічае на Калядах, шматлікіх тэатралізаваных абрадавых прадстаўленнях, кірмашах святах, у народных інтэрмедыях.
Асабліва багата ён прадстаўлены ў лясістым Паазер'і, а таму натуральна, што ў сярэднявеччы тут узнікла знакамітая на ўсю Еўропу Смаргонская мядзвежая акадэмія.
25 КРАСАВІКА – ВАСІЛЬ ЗЯМЛЮ ПАРЫЦЬ. 25/12. Васіль, Зінон, Ісак, Міна, Давыд, Іван, Апанасся.
25 красавіка – Васіль зямлю парыць. "Анціп ваду лье на поймы, Васіль пару паддае". "На Васіля і зямля запарыцца, як старая ў лазні". Паляўнічыя сцвярджаюць, што гэта апошні дзень, калі мядзведзь выходзіць з бярлогі, у якой праспаў усю зіму. Пазней гэтага дня ён не ляжыць у бярлозе. У гэты дзень лічылася, што заяц бегае і нікога не падпускае. Для таго, каб яго злавіць, трэба было паклікаць: "Заяц, заяц, выскачы з куста".
Зайцы бегаюць днём. "Заяц - сед, набачыўся бед". З гэтага дня заяц выходзіць карміцца нават днём. Боты поўныя снегавіцы - адталай вадзіцы. Запарыў зямлю Васіль - вывярні аглоблі, закінь санкі на павець. Вывярні аглоблі і ляжы сабе на печы, блынды тачы. У вусновых календарах - шклярніца. Калі вясна ранняя, прыспешваў Васіль мужыка. Ну-ка, каня ў аглоблі ды ў полі пара араць! Босая нага не калее, зямлю трывае пар... "Хто гультаяваты з сахой, таму ўвесь год дрэнны!" Першая разора - падзея падобна святу. Каляндар апраўдана нагадваў пра мядзведзя: вылезшы з бярлогі, буры кудлач па кустах шнырыць.
Вусновымі святцамі мядзведзя успомняць не раз. "Мядзведзь - лесуну родны брат". "Мядзведзь-думец. У мядзведзя думаў шмат, ды прэч нейдзуць".
25 красавіка-Камаедзіцы Камаедзіцы - гэты старажытны святочны абрад, які ўладкоўвалі нашы продкі ў гонар звера кіравальнага мёдам. У вёсках гаспадыні пяклі камы - абрадавыя перапечкі, зробленыя з некалькіх мучных замесаў: аўса, гароху і ячменю. А мужчыны рыхтаваліся да мядзведжых скокаў: з хат выносілі мядзведжыя шкуры, здабытыя на паляванні мядзведжыя лапы. Кожная хата ў мядзведжых скоках вызначала свайго удзельніка.
Дзецям у гэты дзень таксама клопатаў хапала: ведаючы, як важна абараніць, ад ваўка-мядзведзя, ад лютага звера, хатнюю скацінку, яны бегалі з вясёлымі крыкамі вакол вёскі, заклікаючы: Ваўку з мядзведзем - пень ды калода, зайцу з лісіцай - горкая асіна, крумкачу з варонай - каменьчык драўняны! А ўсёй жывёліне - траўка, мураўка, зялёны лужок! Дзеці ўладкоўвалі ў гонар мядзведзя разнастайныя гульні. Такія святы, прысвечаныя традыцыям вясковага жыцця, выхоўвалі з дзяцінства ў дзецях нароўні з мужнасцю і дабрыню, уменне чуць не толькі сябе. Усякі мужчына-паляўнічы ў гэты дзень імкнуўся прыйсці да ляснога угоддзя і пакінуць на пні пачастунак - выпечаныя гаспадыняй камы-піражкі: Лясны гаспадар, і вы, чорныя лютыя звяры, шэрыя ваўкі, прынёс я вам піражкоў на здароўе! Не спадзявайцеся больш на мяне! Але дарма на Камаедзіцу ў лес не хадзілі. Памяталі пра павер'е, што там стары мядзведзь-кудлач дзёран разгортвае, да смаўжоў, да лічынак дабіраецца. Сыціцца пасля спячкі.
А яшчэ была прымета, што калі заяц у гэты дзень дарогу перабяжыць, тое стане вельмі цяжка жыць. У гэтым выпадку спяшаліся сказаць: "Ваўкі, мядзведзі, са слыху - прэч! Зайцы, лісіцы, з лясной сцежкі - на ўсе чатыры бакі!" Чарнабог В.В.Іванаў, В.Н.Тапароў
Чарнабог - у балтыйска - славянскай міфалогіі цёмны бог, які прыносіць няшчасце. У "Славянскай хроніцы" аўтара 12 ст. Гельмольда апісаны рытуал балявання, на якім пускалі ўкругавую чару і прамаўлялі загаворы ад імя дзвюх богаў - добрага і злога, "чорнага бога". На аснове гэтага супрацьпастаўлення рэканструюецца пара Белабог - ЧАРНАБОГ, увасабленне проціпастаўленняў "шчасце - няшчасце, белы - чорны" і г. д. У меней пэўнай крыніцы - старажытнаісландскай Кнітлінгасаге – згаданы бог Чорнагалоў, які меў ідала са срэбнымі вусамі і злучаны з вайсковай функцыяй; верагодна, Чорнагалоў гэта ЧАРНАБОГ. (Хутчэй ужо Пярун. Конрад) Па некаторых прыкметах (чорны колер, варажба) ЧАРНАБОГ злучаны з Трыглавам. Чарнабог
В.В.Іванаў,В.Н.Тапароў Чарнабог - у балтыйска - славянскай міфалогіі цёмны бог, які прыносіць няшчасце. У "Славянскай хроніцы" аўтара 12 ст. Гельмольда апісаны рытуал балявання, на якім пускалі ўкругавую чару і прамаўлялі загавары ад імя дзвюх богаў - добрага і злога, "чорнага бога". На аснове гэтага проціпастаўлення рэканструюецца пара Белабог - ЧАРНАБОГ, увасабленне проціпастаўленняў "шчасце - няшчасце, белы - чорны" і г. д. У меней пэўнай крыніцы - старажытнаісландскай Кнітлінгасаге – згадваецца бог Чорнагаловы, які меў ідала са срэбнымі вусамі і злучаны з вайсковай функцыяй; верагодна, Чорнагаловы ідэнтычны ЧАРНАБОГУ. Па некаторых прыкметах (чорны колер, варажба) ЧАРНАБОГ злучаны з Трыглавам.
Чарнабог
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Чарнабог (Czorneboh, Czernebog) - у славянскай міфалогіі Цёмны Бог, сын Рода, брат і супернік Белабога. Знакам Чарнабога з'яўляецца чорная статуэтка са срэбнымі вусамі. Асноўны колер - чорны. Чарнабог - ва ўсіх праявах супрацьлегласць Белабогу. Бітву Белабога з Чарнабогам звычайна малявалі ў выяве двух лебедзяў, якія б'юцца - белага і чорнага, як святыя знакі дабра і зла.
У "Славянскай хроніцы" Гельмольд апісаў рытуал, злучаны з Чарнабогам у сучасных яму заходніх славян: "Ёсць у славян дзіўная памылка. А менавіта: падчас баляў і ўзліванняў яны пускаюць ўкругавую ахвярную чару, прамаўляючы пры гэтым, не скажу блаславенні, а хутчэй загаворы ад імя богаў, а менавіта, добрага бога і злога, лічачы, што ўсе поспехі добрым, а ўсе няшчасці злым богам накіроўваюцца. Таму злога бога яны на сваёй мове завуць чортам, ці Чарнабогам, гэта значыць чорным богам." (Гельмольд, I-52) Зрэшты, Ліфанцьеў С.С. лічыць, што пераклад няслушны, і прапануе свой Ёсць у славян дзіўная памылка. А менавіта: падчас баляў і ўзліванняў яны пускаюць ўкругавую ахвярную чару, прамаўляючы пры гэтым, не скажу блаславенні, а хутчэй загаворы ад імя богаў, а менавіта, добрага бога і злога, лічачы, што ўсе поспехі добрым, а ўсе няшчасці злым богам накіроўваюцца. Таму злога бога яны на сваёй мове завуць чортам, ці Чарнабогам, гэта значыць чорным богам.
А ў арыгінале гэты ўрывак выглядае так: Est autem Slavorum mirabilis error; nam in conviviis et compotacionibus suis pateram circumferunt, in quam conferunt, non dicam consecracionis, sed execracionis verba sub nomine deorum, boni scilicet atque mali, omnem prosperam fortunam a bono deo, adversam a malo dirigi profitentes. Unde etiam malum deum lingua sua Diabol sive Zcerneboch, id est nigrum deum, appellant Барацьбу Чарнабога і Белабога згадвае аўтар "Гісторыі Каменскай епархіі", XVII стагоддзя: "Адгэтуль злога бога Чортам і Чернабогам, гэта значыць Чорным богам, добрага ж Белбогам, гэта значыць белым богам звалі. Постаць гэтага ідала, высечаную ў камені, можна дагэтуль бачыць на Руяне, на паўвостраве Віттаў, у народзе названую як Віттольд, як бы "Старажытны Віт". З вялікай галавой, густой барадой ён хутчэй выглядае пачварай, чым выдуманым богам" Пры гэтым Белабог выступае як другое імя Віта (Святавіта), храм якога размяшчаўся ў горадзе Аркона на выспе Руген (Руян). Згадваюць Чарнабога Пётр Альбінаў у "Міснейскай хроніцы", 1590 г.: "славяне для таго шанавалі Чарнабога, як злое бажаство, што яны ўяўлялі, быццам усякае зло знаходзіцца ў яго ўладзе, і таму прасілі яго пра памілаванне, яны дагаджалі яму, каб у гэтым ці замагільным жыцці не прычыніў ён ім шкоды" і серба-лужыцкі этнограф Абрахам Фрэнцель (1696).
Чарнабог у сучасным паганстве
Ў сучасным славянскім паганстве Чарнабог атаясамляецца з Кашчэям, лічыцца ўладаром цемры. Кашчэя-Чарнабога звычайна ўяўляюць у выглядзе старога, афарбаванага ў чорны колер, з крывой палкай, якой ён рухае косткі мерцвякоў з магіл. Дзень Кашчэя-Чарнабога адзначаецца 29 лютага (у праваслаўнай традыцыі гэта Касьянаў дзень) Чарнабог і Кашчэй – гэта ўсё ж такі не адно і тое ж.
Чарнабог
Віктар Каралькоў
Чарнабог (чорны Змей, Кашчэй) - Уладар Наві, Цемры і Пекла. Бог холаду, знішчэння, смерці, зла; бог утрапёнасці і ўвасаблення ўсяго дрэннага і чорнага. Славяне дзеляць увесь свет на дзве паловы: добрую і злую ці дружалюбную і варожую чалавеку. Кожную з іх увасабляе свой бог. Варожую ўвасабляе Чарнабог. Чарнабог малюецца ў выглядзе чалавекападобнага ідала, афарбаванага ў чорны колер з пасярэбранымі вусамі. Яму прыносяць ахвяры перад пачаткам найважных спраў, напрыклад, перад выступам у ваенны паход. Ахвяры прыносяць часта крывавыя і чалавечыя, забіваюць палонных, рабоў і коней. Чарнабог - навій, "злы" бог паводле "Славянскай хронікі" Гельмольда. У серба-лужыцкім пантэоне названы А.Фрэнцелем (1696) - Czernebog, прычым першым у гэтым пантэоне - супернік Чорнага бога - Свентавіт. Аль-Масудзі у дзясятым стагоддзі дае апісанне свяцілішча нейкага бога на чорнай гары: "... у ім (будынку на чорнай гары) яны (славяне) мелі вялікага ідала ў выяве чалавека ці Сатурна, прадстаўленага ў выглядзе старога з крывой палкай у руцэ, якой ён рухае косткі мерцвякоў з магіл. Пад правай нагой знаходзяцца малюнкі разнастайных мурашак, а пад левай - чорных крумкачоў, чорных крылаў і іншых, а таксама малюнкі дзіўных хабашцаў і занджцаў (г.зн. абісінцаў)".
Пётр Альбінаў у "Міснейскай хроніцы" кажа: "славяне для таго шанавалі Чарнабога, як злое бажаство, што яны ўяўлялі, быццам усякае зло знаходзіцца ў яго ўладдзе, і таму прасілі яго пра памілаванне, яны дагаджалі яму, каб у гэтым ці замагільным жыцці не прычыніў ён ім шкоды". Гельмольд апісвае, што калі на балі ў славян ушаноўвалі злога бога Чарнабога, то пры обносе гасцей чараю кожны прамаўляў праклёны, а не словы блаславення. Зрэшты, кожны разумее ў меру свайго выхавання: "Дзіўныя павер’і славян, бо яны на сваіх святах і балях абносяць кругавую чару, выгукваючы над ёю словы - не скажу блаславення, але праклёны, у імя богаў добрага і злога, бо чакаюць ад добрага бога шчаслівай долі, а ад злога - нешчаслівай; таму злога бога нават завуць на сваёй мове д'яблам ці Чарнабогам". Па міфу, прыведзенаму Срэзнеўскім, Сатана (чытай Чарнабог) паганіць душу чалавека, створанага Богам, уласна і па хрысціянскіх дагматах гэта так. Па іншым міфу, прыведзенаму Афанасьевым Сатана (Чарнабог) стварыў чалавека з поту Бога. Падобны міф ёсць у Лаўрэнцеўскім летапісу. Чарнабог – творца Свету. У міфалогіі балтаў чорнага бога называюць Віелонай, Велнсам ці Велсам, што ўласна і азначае "чорт", "д'ябал" - ён сталы супернік Грамабоя і ўладальнік свету мёртвых. Крыніца: http://godsbay.ru/antique/erinyes.html
Руніцкія надпісы ў Еўропе. Л. Сокал-Кутылоўскі Яшчэ паўднёвей, у Сербіі і ў Балгарыі, у руніцкіх надпісах ізноў сустракаецца Пярун.
 
Мал. 24. Брактэат з Нарвегіі (злева) з тэкстам: "Кліча Мара ў ночы канёў Перуновых, кідаецца ў аблоках, чтэшы (выявіўшы) мяне, крычыць: "Пара!"", залаты брактэат з Вадстэны (у цэнтры) з тэкстам: "Хуткі Чаробог у ночы робіць справу - кліча паміраць. Кос чаруе другога", і яшчэ адзін брактэат з Швецыі з тэкстам: "То Чаробог, мечушчы гэтыя прамяні ў ночы, божы вяшчальнік, завушчы лепшых". (Г.І.: магчыма Чарнабог гэта і ёсць Чарабог, які знаецца з цёмнымі сіламі.)
ЧОРНАЯ КНІГА
"Аповяды бывалых людзей пра існаванне Чорнай кнігі маюць шмат дзіўных недарэчнасцяў. У іх запаведаных аповядах мы чуем, што Чорная кніга захоўвалася на дне марскім, пад гарачым каменем Алатырам. Нейкі злы чарнакніжнік, зняволены ў медным горадзе, атрымаў запавет ад старой ведзьмы адшукаць кнігу. Калі быў разбураны медны горад, чарнакніжнік, вызваліўшыся з палону, апусціўся ў мора і дастаў Чорную кнігу. З тых часоў гэта кніга гуляе па белым свеце. Быў калісьці час, у які Чорную кнігу заклалі у сцены Сухаравай вежы. Дагэтуль яшчэ не было ніводнага чарнакніжніка, які б мог дастаць Чорную кнігу са сцен Сухаравай вежы. Кажуць, што яна злучана страшным праклёнам на дзесяць тысяч гадоў. Кажучы пра Чорную кнігу, нашы селяне запэўніваюць, што ў ёй утрымоўваюцца чортавыя пасланні, пісаныя чароўнымі знакамі" . ЧОРНЫ
Колер, які ў сакральнай традыцыi ўваходзіў у класічную колеравую трыяду «белы — чырвоны — Ч.», супрацьпастаўляўся беламу i чырвонаму па прынцыпе бiнарных апазiцыяў. У «Славянскай хронiцы» Гельмольда (XII ст.) апiсваецца рытуал пiру, на якiм пускалi па коле чашу i прамаўлялі заклiнаннi ад iмя двух багоў — добрага i злога, «чорнага бога». Па некаторых звестках, Ч. колер уласцiвы таксама Трыглаву. Арабскi аўтар Масудзi (Х ст.) паведамляў пра храм славянаў на Чорнай гары, прысвечаны божышчу, якога ён называе Сатурнам (сiмвалам старажытнарымскага Сатурна быў Ч. колер). Каля ног iдала бога на Чорнай гары былi выявы розных гадаў, што дае падставы звязаць гэтага бога з зямным i падземным светам. Узгорак у б. Невельскiм павеце на Пскоўшчыне, згодна з паданнем, называюць Чорнай гарой з–за яго колеру, якi нiбыта абумоўлены тым, што там раней стаяла «паганская кумiрня» i прыносiлiся ахвяры, ад чаго на гары нiчога не расце. Горкі з назвай Чорная гара вядомыя таксама блізу в. Навасёлкі Мядзельскага і Лукшы Браслаўскага р–наў.
У розных народаў дэманы i звязаныя з iмi смерць i зло асацыююцца з Ч. колерам (Чорна болізня, Чорная немач (чума), Чорны ціх (ціф) ды інш.). Хецкi выраз «чорная зямля» азначаў мiфiчны падземны свет. Ч. — гэта колер цемры ў падземным царстве, колер ночы. Аднак у Беларусі верылі, што «шыхуе тому дому, дзе хазяін чорны, да кота чорного дзержыць, да пеўня, да собаку». Тым часам Ч. колер у спалучэннi з чырвоным на белым фоне часта ўжываўся ў беларускай народнай вышыўцы.
Чорны
…….. Другім найважным колерам у жыцці першабытных людзей быў чорны колер. Калі белы азначаў святло, то чорны - цемру, калі белы - жыццё, то чорны - смерць, белы - чысціня і парадак, чорны - бруд і хаос. Тым самым, чорны - антыпод белага. Аптычна, кантраст белага і чорнага найболей моцны; таксама кантрасныя і сімвалічныя значэнні гэтых двух колераў. Белы і чорны ставяцца да дуальных знакаў і, як адзначае Х.Э. Керлот (1994), падобна ўсім дуальным формулам маюць непасрэдную сувязь з вялікім міфам пра Двайнят. Чальцы дуальнай пары (людзі, жывёлы, расліны і г.д.) маюць процілеглую афарбоўку, што адлюстроўвае проціпастаўленне двух светаў. Для прыкладу, прывядзём найболей важныя сімвалічныя значэнні чорнага колеру для Ндэмбу (В. Тэрнер - 1983). 1. Зло, благія рэчы; 2. Адсутнасць поспеху, чысціні; 3. Пакута; 4. Хваробы; 5. Вядзьмарства; 6. Смерць (у тым ліку і рытуальную); 7. Палавая цяга; 8. Ноч, цемру. Чорны - антытэзіс белага, процілеглага боку жыцця. Усё самае негатыўнае ў жыцці першабытных людзей выяўляў чорны. Злыя сілы, варожае чалавеку, ва ўяўленнях старажытных мелі чорны колер. У адрозненне ад "белай" "чорная магія" апелюе да сіл зла, і прыводзіць чалавека да згубы і праклёну. Найболей важныя значэнні чорнага - нябыт, смерць, хаос, разбурэнне. Чорны колер выкарыстоўваецца ў магічных рытуалах, тэма якіх злучана са смерцю, канчаткам ці перапыненнем чаго-небудзь, умяшаннем у жыццё чалавека варожых яму сіл і г.д. Адгэтуль становіцца зразумелая роля чорнага ў рытуале ініцыяцыі. Размалёўванне чорным колерам целаў прысвечаных, азначала іх рытуальную смерць - канчатак папярэдняга этапу існавання. Чорны таксама выкарыстоўваўся для абароны ад сурокаў і псуты, але сэнс гэтай сімвалічнай абароны ў параўнанні з белым іншы. Калі над белым зло, па думцы першабытнага чалавека ў прынцыпе, не ўладна, то выкарыстанне чорнага азначала, што яго носьбіт не валодае нічым, што магло б быць годным зайздрасці. Зыходзячы з гэтага, на твары нованароджаных наносілі чорныя кропкі, чарнілі жывёл, хаты (чорны краевугольны камень) і г. д. Чорны лічыўся колерам злога вядзьмарства. Да "чорных чараўнікоў" ставіліся са страхам і варожасцю. На жыллё людзей, падазраваных у злым вядзьмарстве, наносілі чорную фарбу. Выраз - "у яго чорная печань" азначае чалавека са злымі намерамі. Нягледзячы на тое, што ўсё негатыўнае ў жыцці першабытнага чалавека сімвалізавалася чорным, гэты колер валодаў не толькі адмоўнымі значэннямі, але і дадатнымі, гэта значыць, у адрозненне ад белага, з'яўляўся амбівалентным знакам. Напрыклад, у плямёнаў засушлівых раёнаў Афрыкі чорны шануецца як колер дажджавых хмар, а людзі з асоба чорнымі валасамі лічацца прыгожымі. Цікавая сувязь чорнага з палавой цягай. У Ндэмбу чорны лічыцца колерам, узбуджальным палавы запал, таму жанчыны гэтага племя адмыслова чэрняць свае палавыя органы. У выпадку ўдалага палавога акту ў першую шлюбную ноч у парога маладых рассыпаюць чорны попел. Вытокі сімволікі чорнага таксама неабходна шукаць у псіхабіалагічным досведзе першабытных людзей. Чорны - гэта адсутнасць святла, ноч, калі актыўнасць чалавека зніжана, і ён не можа добра арыентавацца ў атачальным, становіцца безабаронным перад стыхіямі і драпежнікамі. Чорны - адсутнасць свядомасці, сон, падобны смерці, колер папялішча і распаду. Чорная рака - рака смерці і забыцця. Е.П. Блавацкая (1888) і J.G. Frazer (1911) адзначалі, што ў першабытных людзей чорны сімвалізуе ўнутраную ці падземную сферу свету, Утоеная Крыніца, з якога зыходзіць першапачатковая (чорная, акультная ці несвядомая) мудрасць. …….. Крыніца: http://gnozis.info/?q=node/1234
ЧОРНЫ БУСЕЛ
Колер, які ў сакральнай традыцыi ўваходзіў у класічную колеравую трыяду «белы — чырвоны — Ч.», супрацьпастаўляўся беламу i чырвонаму па прынцыпе бiнарных апазiцыяў. У «Славянскай хронiцы» Гельмольда (XII ст.) апiсваецца рытуал пiру, на якiм пускалi па коле чашу i прамаўлялі заклiнаннi ад iмя двух багоў — добрага i злога, «чорнага бога». Па некаторых звестках, Ч. колер уласцiвы таксама Трыглаву. Арабскi аўтар Масудзi (Х ст.) паведамляў пра храм славянаў на Чорнай гары, прысвечаны божышчу, якога ён называе Сатурнам (сiмвалам старажытнарымскага Сатурна быў Ч. колер). Каля ног iдала бога на Чорнай гары былi выявы розных гадаў, што дае падставы звязаць гэтага бога з зямным i падземным светам. Узгорак у б. Невельскiм павеце на Пскоўшчыне, згодна з паданнем, называюць Чорнай гарой з–за яго колеру, якi нiбыта абумоўлены тым, што там раней стаяла «паганская кумiрня» i прыносiлiся ахвяры, ад чаго на гары нiчога не расце. Горкі з назвай Чорная гара вядомыя таксама блізу в. Навасёлкі Мядзельскага і Лукшы Браслаўскага р–наў.
У розных народаў дэманы i звязаныя з iмi смерць i зло асацыююцца з Ч. колерам (Чорна болізня, Чорная немач (чума), Чорны ціх (ціф) ды інш.). Хецкi выраз «чорная зямля» азначаў мiфiчны падземны свет. Ч. — гэта колер цемры ў падземным царстве, колер ночы. Аднак у Беларусі верылі, што «шыхуе тому дому, дзе хазяін чорны, да кота чорного дзержыць, да пеўня, да собаку». Тым часам Ч. колер у спалучэннi з чырвоным на белым фоне часта ўжываўся ў беларускай народнай вышыўцы.
КОТ ЧОРНЫ
- Калі чорны кот уваходзіць у тваю хату ці ў твой пакой - гэта добры знак. (Паўсюдна). - Чорны кот пераходзіць дарогу - да шчасця. (Паўсюдна). - Каб выгаіць "антонаў агонь", вазьмі кроў з вушэй чорнага ката і натры хворае месца. (Графства Карлоу, Ірландыя). - Каб выгаіць лішай, вазьмі кроў з хваста чорнага ката і натры хворае месца. (Корнуолл).
Чорны кот і сёння з'яўляецца персанажам аднаго з трох найболей распаўсюджаных павер’яў (два іншых злучаны з праходам пад лесніцай і лікам "13"). Вельмі шмат гадоў запар у адной з лонданскіх цэркваў чорны кот абавязкова пераходзіў дарогу нявесце, удзельнічаючы такім чынам у абрадзе шлюбу. Рэгулярнасць з'яўлення гэтага ўлюбёнца ўсіх фотарэпарцёраў, заўсёды здавалася нам падазронай... Шырокую вядомасць у свой час атрымаў выпадак з чорным катом, які здарыўся ў лонданскім паліцэйскім судзе, дзе слухалася справа па пазову супраць двух кіроўцаў аўтобуса. Пакуль адзін з іх чакаў выкліку, да яго на калены скокнуў чорны кот. Неўзабаве яго выклікалі ў залу суда, і ён перадаў ката іншаму кіроўцу. Абодва кіроўцы былі апраўданы! У Карла I быў любімы чорны кот, і кароль быў такім веруючым і так баяўся яго страціць, што жывёлу ахоўвалі гвардзейцы. Але аднойчы кот усё ж захварэў і здох."Не відаць мне поспеху!" - выклікнуў кароль, У той жа дзень яго арыштавалі. Ранджытсінджы, крыкетыст з "Индиэн Принса", быў перакананы, што з'яўленне чорнага ката на поле гарантуе яму ўдалую гульню; у 1905 г. ён прызнаўся, што чорны кот "дапамог" яму два разы падрад выйграць першынство графства Сурэй.
Чорныя каты ў Брытаніі заўсёды асацыяваліся з ведзьмамі. Дзве ведзьмы ў "Masque of Queens" Бэна Джонсана спяваюць песню, у якой ёсць такія радкі:"І ў другі раз я вярнулася ў хату, І з чорным уміг расправілася катом. Вось чэрап..."Гэтыя распаўсюджаныя брытанскія павер’і можна параўнаць з павер’ямі паганскіх краін. Жыхары Суматры, выклікаючы дождж падчас засухі ці ў любы іншы час, кідаюць у раку чорнага ката і некаторы час не выпускаюць яго на бераг. Калі ж, нарэшце, кату дазваляюць выбрацца з ракі; то і на беразе яго пераследвае чарада паўапранутых жанчын, якія абліваюць вадой і яго, і адзін аднаго.Вытокі гэтых звычаяў, відавочна, варта шукаць у старажытным Егіпце, у кульце святога чорнага ката. Егіпецкая багіня Баст шанавалася ў абліччы чорнай коткі, і ў валадаранне Шэшонка, першага фараона ХХИ-й лівійскай дынастыі, была абвешчана афіцыйнай Багіняй Царства. Добразычлівасць гэтай багіні заўсёды павінна была прыносіць поспех.У Скарбора (Ёркшыр) чорны кот, які жыве ў хаце рыбака, здаўна лічыцца гарантам бяспекі гаспадара падчас плавання. Нядзіўна, што гэтыя павер’і прывялі да рэзкага ўзрастання рынкавага кошту на чорных катоў, і ў нашы дні іх часта крадуць, для таго каб прадаваць веруючым жыхарам рыбацкіх мястэчкаў.У адной старадаўняй кнізе пра Херэфордшыры мы натыкнуліся на апісанне вядзьмарства нейкай сп. Кларк: "Закапаць галаву чорнага ката, паклаўшы на яе "якобус" ці кавалак золата і ўторкнуўшы ў яго вачніцы два чорных baenes (боба?). Гэта варта зрабіць у аўторак уначы, у дванаццаць гадзін, і праз дзевяць начэй выкапаць золата, і любая рэч, набытая за гэта золата (але не забудзьцеся абавязкова атрымаць рэшту пры куплі), прынясе вам гэтулькі ж золата прыбытку".
Народныя павер'і славян гэтак жа, як і ангельскія тлумачаць чорнага ката неадназначна. Шматлікія яшчэ і сёння прытрымваюцца таго меркавання, што чорны кот прыносіць поспех ці, наадварот, няўдачу. Існуе яшчэ адзін цікаўны варыянт інтэрпрэтацыі дадзеных павер’яў. Калі котка пераходзіць каму-ліба дарогу, то трэба глядзець на сваю шпільку. Як вядома, жаночая адзежа зашпіляецца справа налева, і калі котка ідзе злева направа (як бы за палу), то гэта прадвесціць даме поспех, калі ж справа налева (з-за палы), то няўдачу. Для мужчыны гэтае павер’е трэба тлумачыць наадварот. У мужчынскай адзежы гузікі размяшчаюцца на правай пале і, адпаведна, адзежа зашпіляецца злева направа. Мужчыну прынясе поспех толькі той чорны кот, які пераходзіць яму дарогу справа налева. У дзіцячым асяроддзі паўсюдна распаўсюджаны магічны засцярог супраць чорнага ката, які перасякае шлях, - трэба патрымацца за гузік.
Чорная карова.
З чорнай каровай злучана жудасная выява славянскага дэмана - Каровінай Смерці. Гэты цёмны рагаты дух абыходзіць статкі, заражаючы іх небяспечнымі хваробамі. Яе з'яўленнем тлумачылі масавы невытлумачальны мор скаціны. Ведзьмы часам дояць кароў, задаіваючы да смерці. Чорная карова ідзе ўвечар наперадзе статка - да непагадзі, пярэстая - да зменнага надвор'я, белая ці рудая - да вёдра. Чорная карова сніцца да хваробы ці небяспекі, да страт, даіць яе - да слёз; доеную карову бачыць - да непрыемнасцяў, а надоеную - да спаткання з сябрамі. Калі вы бачыце ў сне даярку, значыць, сутыкнецеся з нядобразычлівасцю жанчыны, якой сімпатызуеце. КАРОВІНА СМЕРЦЬ (чума рагатай скаціны, Чорная Немач) - пярэварацень, які прымае на сябе выяву чорнай каровы, гуляе разам з вясковымі статкамі і напускае на іх псуту. З'яўляецца таксама ў выглядзе коткі, часцей за ўсё чорнай, ці сабакі, часам у абліччы каровінага шкілета (позні знак, які ўзнік па ўзору аблічча чалавечай смерці). З Каровінай Смерцю змагаюцца рознымі абрадамі: абворваннем паселішча, забойствам каровы, коткі, сабакі ці часам невялікай жывёлы, ці пеўня (часцей за ўсё шляхам закапвання жыўцом), запальваннем "жывога", г.зн. здабытага трэннем, агню, перагонам скаціны праз роў ці тунэль, выкапаны ў зямлі, тканнём "аднадзённага", г.зн. вытканага ў адзін дзень, ручніка. Пры абворванні часам спяваюць, заклікаючы Каровіну Смерць выйсці з сяла, бо ў сяле ходзіць Вялес, а з распаўсюдам хрысціянства св. Ўлас (заступнік скаціны). У некаторых месцах, калі траплялася насустрач якая-небудзь жывёла (котка ці сабака), то яе адразу забівалі як увасабленне Смерці, якая спяшаецца атуліцца ў выглядзе пярэваратня. У Ніжагародскай губерні для агіды заразы сяляне заганялі ўсё быдла на адзін двор, замыкалі вароты і вартавалі да раніцы, а на досвітку разбіралі кароў, пры гэтым лішняя, невядома каму прыналежная карова прымаецца за Каровіну Смерць, яе ўзвальваюць на касцёр і спальваюць жыўцом. ВАРОНА
Паводле народнай класіфікацыі належыць да “нячыстых”, нешанаваных і несцеражоных птушак. Вельмі прыстасаваная да ўмоў жыцця спадарожніца чалавека незаслужана была названая “дурной”. Біялагічная асаблівасцб В., яе здольнасцьперажыць зіму на месцы ( часам з часовымі вандроўкамі на поўдзень) паслужыла грунтам для этыялагічнага падання, паводле якога В. разам з усімі птушкамі спрабавала ляцець у вырай, але пасля першага дня палёту вельмі заганарылася, што адолела вялікую адлегласць і вырашыла вярнуцца і палюбавацца на свой шлях. Так яна рабіла кожны дзень, прыбаўляючы шторазу адлегласць, але кожны раз вяртаючыся дамоў. Так і заспела яе вясна дома, калі птушкі вярталіся з выраю. Вобраз В. падаецца больш у камічным, легкаважным тоне, ён адрозніваецца ад сімволікі чорнага ворана (крумкача, крука), у ім менш змрочнасці, злавеснасці. Усё ж карканне В. было прадвесцем нейкай бяды, пажару, пакражы. Крык В. “расшыфроўваецца” як “ук-раў, ук-раў!”, лічылася, што В. шмат бачыць, ведае. У некаторых мясцінах Беларусі верылі, што душы добрых людзей усяляюцца ў белых галубоў, лебедзяў, а благіх і злых – у крумкачоў і В ВОРАН (ВАРОНА).
У хляве (стайні) вешаюць забітую варону, для адпужвання паскуддзя (чорта, ведзьмы, дамавіка), каб яны па начах не мучылі быдла. Забітых варон вешаюць на пчальніку для захавання пчол ад сурокаў. Каб усцерагчы куранятаў ад варон, у гняздо падкладаюць вароніны пёры. Каб стрэльба біла без прамашкі, змазваюць яе дуло крывёй ворана.
ПЕВЕНЬ ЧОРНЫ
Каб выгаіць эпілепсію, закапай жывога чорнага пеўня на тым месцы, дзе з хворым здарыўся прыпадак; разам з пеўнем закапай астрыжаныя пазногці хворага і пасму яго валасоў. (Паўночны ўсход Шатландскіх гор). Гэтыя павер’і - яшчэ адзін прыклад старажытнай тэорыі пра перанясенне зла, якое захавалася і ў цывілізаванай Англіі, і ў іншых адукаваных краінах, і ў паганскіх плямёнаў Афрыкі. Лічылася, што разам з пеўнем у зямлю закопваюць эпілепсію. Чорныя пеўні шырока выкарыстоўваліся ў Англіі для магічных абрадаў. Яны былі распаўсюджанай ахвярай Д'яблу. Ахвярапрынашэнне патрабавала наступнага рытуалу. Узяць пеўня пад правую руку, выйсці апоўначы на скрыжаванне чатырох дарог. Затым тройчы пракрычаць "чорны певень" ці проста дзевяць разоў паўтарыць "Роберт". Пасля гэтага павінен быў з'явіцца д'ябал, які забіраў пеўня і даваў наўзамен прыгаршчу манет. Бэрынг-Гоульд пісаў пра чорнага пеўня, які жыў у Самуэля Бярнарда, нечувана ўдачлівага габрэя-банкіра, які памёр у 1789 г. Людзі лічылі, што гэта птушка таямнічай выявай забяспечвае поспех свайму ўладальніку. Гэта перакананне было ўмацавана тым фактам, што Бярнард памёр праз дзень ці два пасля смерці пеўня. Большасць ангельскіх "ведзьмаў" мела хатніх духоў у абліччы чорных пеўняў - нароўні з традыцыйнымі чорнымі катамі. У гэтым былі перакананы і жыхары іншых еўрапейскіх краін. У Ольдэнбургу ўнутранасці чорнага пеўня выкарыстоўваліся для здымання псуты.
Сэрца, лёгкія ці печань шматкроць пратыкаліся іголкамі ці пазначаліся крыжападобнымі надрэзамі, а затым іх ставілі на агонь у шчыльна зачыненым катле. Рытуал патрабаваў зачыніць усе дзверы і вокны і выконваць цішыню. Калі сэрца пеўня праварвалася ці згарала дашчэнту, ведзьма павінна была выпрабоўваць пякучы боль. Лічылася, што пасля гэтага яна абавязкова з'явіцца і папросіць літасці. А зараз параўнальны стары шатландскі метад лячэння эпілепсіі з метадам лячэння халеры, распаўсюджаным у Паўднёвым Конкане (Індыя). Пры з'яўленні прыкмет хваробы ўся вёска ідзе ў храм на ўскраіне сяла з кошыкам варанага рысу, пасыпанага чырвоным парашком, і з пеўнем. На ваколіцы пеўню адсякаюць галаву і выкідваюць яго за межы вёскі. Лічыцца, што пасля гэтага халера пяройдзе ў іншае паселішча, якое выратуецца ад яе з дапамогай такой жа цырымоніі, і гэтак далей да бясконцасці. Ангельскае павер'е пра закапванне чорнай курыцы з мэтай лячэння эпілепсіі можа быць растлумачана не толькі народным уяўленнем пра тое, што "разам з пеўнем у зямлю закопваюць эпілепсію", але і ахвярным характарам дадзенага магічнага дзейства чорная курыца з'яўляецца ахвярай дэману (духу) эпілепсіі, бо практычна ва ўсіх народаў чыннікам, які выклікае эпілепсію, лічыўся адмысловы злы дух, што ўсяляўся ў чалавека.Ва ўсходніх славян чорную курыцу прыносілі ў ахвяру банніку - злому духу, які жыве за каменкай ці пад палком у кожнай лазні (пар. ангельскае павер'е пра прынашэнне чорнага пеўня Д'яблу). "Калі выбудуюць пасля пажару новую лазню, то такую курыцу, не абскубваючы пёраў, душаць, а не рэжуць [каб не пашкодзіць "цэласнасць" ахвяры], і ў такім выглядзе закопваюць у зямлю пад парогам лазні, імкнучыся падагнаць час пад Чысты чацвер. Закапаўшы курыцу, сыходзяць з лазні задам, увесь час адважваюць паклоны на лазню нязменнаму і злоснаму жыхару яе" .
Аб пеўні ў народзе так складзена: Два разы нарадзіўся, ні разу не хрысціўся, а чорт яго баіцца! Два разы нарадзіўся, Ні разу не хрысціўся, а першы прарок! Певень-ваяр. Ён стаіць на варце белага святла. Клопат нашых дзядоў – успомніць да 15 студзеня аб тым, колькі ж гадоў пеўню? Але аб тым абавязкова ведала і вясковая бабка. Прыходзіла яна да хаты, у падклецці якой быў певень шасці гадоў, і сыпала ў ганка жменю збожжа. Гэта значыла, што пара пеўню галаву секчы, а яго трыбухамі і крыльцамі надарыць. Калі ў некай хаце ў печы не варылася, а падгарала, а дровы не палалі, цеплыні не прыбывала, то клікалі беражніцу. Прыходзіла тая, ні свет ні зара, раскладвала ў бабіным куту ўсе прадметы гаспадарскага ўжытку з курыных пёраў і крылаў. А потым печ абражала. Чаго ж так асцерагаліся ў вёсках? Ды казалі старыя, у гэты час за ваколіцай у белага бора, у дарог на сямі вятрах, стаіць ліхаманка - нячыстая сіла. З трох дзюбаў яна, жоўтая з твару, рукаста, валлё набіта, а вочы галодныя, куралапая яна. Пройдзе па следу чалавека - той след пераваліцца. Порчанай немаччу, курынай слепатой, хваробай клічуць яе. Дзе яна пройдзе, тамака 3 гады куры несціся не будуць. Насылае яна курыную слепату, абшчыпываючы пяро з курэй.
Але перш наперш шукае ліхаманка двор, дзе быў певень сямі год, чорны. Як у народзе прыкмечана, да сямі гадоў нават самы што ні не ёсць агністы певень пяром чарнее. Гэтаму пеўню кланялася ліхаманка, курасадню яго сліной абмывала. Ёсць павер'е, што сямігадовы чорны певень 15 студзеня адкладае ў гноі яйка. А 4 чэрвеня з гэтага яйка народзіцца цар змей Васіліск. І тады ў вёсцы ўсыхае зямля, гуляе агонь ад хаты да хаты, пачынае сохнуць усё маладое. Сяляне верылі такому звычаю. Бабка беражніца трэсла каля куратнікаў мох балотны, які зваўся ў народзе шоўкам жабкавым. А гаспадыня пякла з попелу з мукой на вадзе аладкі ды выносіла хутчэй да куратніка. Верылі, кінецца ліхаманка мох падбіраць (з яго яна сабе целагрэйку робіць) і ўбачыць аладку, прыме за хлебную, заглыне. Тады попел будзе паліць яе знутры, даймаць. З-пад каровы бралі гной ды ў вуголлях абкамечвалі, дым стваралі і ішлі абкурваць куратнік. У Селіверстаў дзень гаспадыні, меўшыя курэй, павінны дбайна чысціць куратнік і зрабіць са свежай саломы кубло для курэй.
Да курасадні прывязаць чырвоную анучку са словамі: Куры мае, куры, Ўдовыя жанчыны павінны збіраць у гэты дзень пёры рабых курэй з падлогі ў куратніку, кажучы пры гэтым: Як гэтыя пярынкі лёгкія, ЧОРНЫ ЗМЕЙ.
ЧОРНЫ ЗМЕЙ - увасабленне ўсіх цёмных сіл. У заходне-славянскай традыцыі ён - Чарнабог. ЧОРНЫ КАМЕНЬ.
Са старажытных часоў людзі верылі ў магічную сілу Чорнага каменя. У арабскіх кнігах пра камяні яго шанавалі як чароўны. І сёння камень з храма Кааба ў Мецы акружаны мноствамі легенд. Кожны год да яго адпраўляюцца шматлікія паломнікі. Яны ўдзельнічаюць у рытуальных працэсіях, датыкаюцца да Чорнага каменя, вераць, што зняволеныя ў ім сілы пяройдуць да іх. Існуе легенда, што спачатку гэты камень быў белым і вельмі яркім, так што яго можна было ўбачыць за шмат дзён шляху да прыбыцця ў Меку. Але з цягам часу ён счарнеў ад слёз паломнікаў і грахоў усяго свету. Шматлікія тысячагоддзі камяні лічаць не толькі прадметамі глыбокай пашаны, цудадзейнымі талісманамі, але і незаменнымі лекамі нават пры вельмі сур'ёзных хваробах. Людзі лічаць, што цудадзейныя ўласцівасці каменя павялічацца, калі камень не проста насіць як кудмень, а прымаць яго ўнутр у выглядзе парашка. Лячэнне мінераламі з'яўляецца, адным з метадаў індыйскага лекавання. У наш час мы зноў адчыняны лячэбныя ўласцівасці камянёў і мінералаў.
ЧОРНЫЯ ДНІ
"Чорныя" дні – Тодараў ("Чорны тыдзень"), аўторак на Тодаравым тыдню ў Балгарыі ("Чорны аўторак"); першы дзень 40-дзённага паста (серада) у чэхаў і славакаў ("Чорная серада"); серада на Страсным тыдні на Палессі (Чорная серада). Найболей пэўнай і адназначнай сімволікай валодае чорны Колер, які асацыюецца з цемрай, зямлёй, смерцю (выступае як знак жалобы; пар.: у сем'ях, дзе была жалоба, велікодныя яйкі фарбавалі ў чорны ці іншы цёмны - зялёны, фіялетавы, сіні - колер). Чорнага Колеру звычайна дэманалагічныя персанажы (з'яўляюцца таксама ў выглядзе чорнай жывёлы ці прадмета): чорт, баннік, гуменнік, палявы дух "удзельніца" (рус.). У чорнага каня ператвараецца валкалак (серб.), вампіры мучаць людзей, звярнуўшыся ў чорную курыцу (славен.), ведзьмы ператвараюцца ў чорных котку, сабаку, свінню (слав.). З'яўленне чорнай жывёлы пасля смерці чарадзея - сведчанне таго, што з яго выйшаў чорт (серб.). У магічнай практыцы (апатрапейнай, любоўнай, лячэбнай) выкарыстоўваліся прадметы і ахвярныя жывёлы чорнага колеру, напрыклад: нож у чорных ножнах як абарона ад спалоху (серб.), ад мора (славен.); чорны цярновы шып забівалі мерцвяку пад пазногаць, каб не хадзіў (серб.); костка чорнага сабакі адпужвала вешціцу (серб.); чорную курыцу абносілі вакол пасеваў ад граду (серб.); чорную курыцу прыносілі ў ахвяру чуме ў дзень св. Апанаса (18.1) (балг.); яйка чорнай курыцы, носнае пры сабе, дапамагала ад курынай слепаты (бел.); малаком ад чорнай каровы тушылі пажар, запалены маланкай (палес.).
МАРАНА
Марана (Мара, Марэна) - магутнае і грознае Бажаство, Багіня Зімы і Смерці, жонка Кашчэя і дачка Лады, сястра Жывы і Лёлі. Марана у славян ў старажытнасці лічылася ўвасабленнем нячыстых сіл. Яна не мела сем'і і вандравала ў снягах, час ад часу наведваючы людзей, каб зрабіць сваю чорную справу. Імя Марана (Марэна) сапраўды роднасна такім словам, як "мор", "марок", "цемра", "марыва", "тлуміць", "смерць". Легенды распавядаюць, як Марана, са злымі паслугачамі, штораніцы спрабуе падпільнаваць і загубіць Сонца, але кожны раз у жаху адыходзіць перад яго прамяністай моцай і прыгажосцю.
Яе знакі - Чорны Месяц, груды пабітых чэрапаў і серп, якім яна падразае Ніткі Жыцця.
Валадарства Марэны, паводле Старажытных Сказаў, ляжаць за чорнай Ракой Смуродзінкай, якая падзяляе Яў і Наў, праз якую перакінуты Калінаў Мост, што ахоўваецца Трохгаловым Змеем… У супрацьлегласць Жыве і Ярыле, Марэна ўвасабляе сабой імпрэзу Мары - "Мёртвай Вады" (Волі да Смерці), гэта значыць Сілы, процілеглай Жыватворчай Сонечнай Ярыны. Але Смерць, якая даруецца Марэнай, не ёсць поўнае перапыненне Токаў Жыцця як такога, а - толькі пераход да Жыцця Іншага, да новага Пачатку, бо так ужо пакладзена Родам Ўсетрымацелем, што пасля Зімы, што нясе з сабой усё аджыўшае, заўсёды настае новая Вясна… Саламянае пудзіла, якое да гэтага дня дзе-нідзе яшчэ паляць падчас свята старажытнай Масленіцы ў пару вясновага раўнадзенства час, несумнеўна, прыналежыць Марэне, Багіні смерці і холада. І кожную зіму яна бярэ ўладу. Але нават пасля сыходу Зімы-Смерці з людзьмі заставаліся яе шматлікія слугі - мары. Па паданнях старажытных славян, гэта злыя духі хвароб, яны носяць галаву пад мышкай, блукаюць па начах пад вокнамі хат і шэпчуць імёны дамачадцаў: хто адклічацца на голас мары, той памрэ. Германцы ўпэўнены, што маруты - духі апантаных ваяроў. Шведы і датчане лічаць іх душамі памерлых, балгары ўпэўнены, што маары - душы немаўлятаў, якія памерлі нехрышчонымі. Беларусы верылі, што Марана перадае памерлых Бабе-Яге, якая харчуецца душамі мёртвых. На санскрыце слова "ahi" азначае змей, змяя.
ЧОРНЫ ЧАРАЎНІК
Чорны чараўнік !!! Прынята ведаць што чорны чараўнік - гэта чалавек выкарыстоўваючы чорную магію. Чорная магія - гэта дасягненне жаданняў праз выкананне вядомага ланцужка дзеянняў, праз супрацоўніцтва з цёмнымі сіламі, з дэманамі, з цёмнымі сутнасцямі. Гэта значыць, выкарыстанне дапамогі паскуддзя для здзяйснення якога-небудзь чараўніцтва, але чорны чараўнік не абавязкова выкарыстоўвае толькі чорную магію для дасягнення сваіх мэт. Чорны чараўнік - гэта чалавек выкарыстоўваючы любы від магіі, але толькі дзеля сваёй уласнай выгады. Чорны чараўнік гэта чалавек пакутуючы лішкам уласнага эгаізму, які выкарыстоўвае магію для задавальнення сваіх уласных патрэб і часта ён сам становіцца ахвярай сваіх уласных дзей. Чары, псута і ўсё што злучана з задавальненнем уласнага я ці я кліентаў ставіцца да дзей чорных чараўнікоў. Часта чалавек выкарыстоўваючы магію дзеля ўласнага задавальнення разумее, але не ўсведамляе што прычыняе гэтым шкоду акружаючым людзям стаўшым ахвярай яго махінацый. У чорных чараўнікоў прыкладна такі дэвіз: "Усё што дзеецца дзеля мяне гэта добра, а што будзе ад гэтага іншым маёй праблемай не з'яўляецца" Такія намеры супярэчаць законам светабудовы і часта караюцца інквізітарамі кармы. Чорныя чараўнікі якія стварылі шмат зла часта нараджаюцца ў наступных жыццях непаўнавартаснымі, пакутуючымі людзьмі (інвалідамі, калекамі, псіхічна хворымі) ці ж у працягу яшчэ гэтага жыцця імі становяцца. Ніхто сябе не стане зваць чорным чараўніком бо гэта паняцце адпужвае людзей і наогул рэдка хто сам сабе ўсведамляецца ў сваім уласным эгаізме.
ЧОРНАЯ ГАРА (КІЕЎ)
Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі
Чорная гара - гістарычная мясцовасць Кіева. Адзін з гістарычных узгоркаў горада і аднайменнае селішча на тэрыторыі Пячэрскага раёна ў форме трыкутніка, які ўтвараюць вуліца Кіквідзе, Чыгуначная шаша і бульвар Дружбы народаў. Вышыня Чорнай гары дасягае 142,5 метра над узроўнем мора. Назва дадзена жыхарамі гэтай мясцовасці ад чарназёмнай глебы, якая там знаходзіцца. Тапаграфічна і архітэктурна ўяўляе сабою галоўным чынам прыватную забудову. Галоўныя вуліцы - Таварная, Чарнагорская, Мендзялеева. У XIX стагоддзі і да 1923 года тут месцаваліся сапёрныя лагеры, з часам перапраўленыя на левы бераг Дняпра. У тым жа 1923 годзе пачалася забудова мясцовасці жылымі будынкамі. З канца 1990-х гадоў на Чорнай гары вядзецца актыўнае будаўніцтва шматпавярховых элітных жылых хат. Літаратура
Усе гэтыя выпадкі старанна расследаваліся мясцовай паліцыяй, але так і не атрымалі вычарпальнага тлумачэння. Тым часам яно ёсць, хоць, на першы погляд, здаецца занадта фантастычным.
Паводле адной з гіпотэз, побач з нашым звыклым светам, але ў іншым вымярэнні, існуе яшчэ адзін паралельны свет, а магчыма, нават некалькі. Прычым паміж імі ёсць кропкі пераходу, якія даследнікі анамальных з'яў завуць парталамі. Перыядычна яны актывізуюцца, і, калі ў гэты кароткі адрэзак часу чалавек апыняецца ў зоне дзеяння партала, ён трапляе ў паралельны свет, падобна таму, як скразняк уцягвае пушнінку ў адкрытыя дзверы.
ЧОРНЫ ВОЎК
Чорны воўк, гэта не просты воўк. Чорныя ваўкі звычайна маюць нейкія магічныя здольнасці і ВЕЛЬМІ вялікую агрэсіўнасць. Нападаюць на ўсіх, і на людзей, і на сваіх жа суродзічаў (праўда рэдка).
Жывуць у лясах. Праўда, некаторыя кажуць што чорныя ваўкі – нежыць.
ЧОРНАЯ РУЖА - ЭМБЛЕМА СМУТКУ
Але, мабыць, самым папулярным кветкавым знакам у свеце з'яўляецца ружа. У антычнай культуры яна служыла эмблемай Афрадыты (Венеры) і сімвалізавала каханне і жаданне, а ў арабаў, як ні дзіўна, яна асацыюецца з мужчынскай прыгажосцю. Паводле грэка-рымскай міфалогіі, ружа таксама служыць знакам таямніцы і маўчання: калі бог цішыні Гарпакрат спакусіў Венеру, сын Венеры, Купідон, купіў яго маўчанне за белую ружу. Адгэтуль бярэ свой пачатак старажытная традыцыя ўпрыгожваць столі залаў для нарад барэльефам з ружовых гірлянд: усё, сказанае sub rosa (пад ружай), павінна застацца канфідэнцыйным… У хрысціянскай міфалогіі чырвоная ружа ўвасабляе пакутніцтва і дабрачыннасць, а белая ружа - нявіннасць і чысціню. Адгэтуль адбываюцца алегарычныя імёны Дзевы Марыі - Ружа Нябёсаў і Чароўная Ружа. Таму, што на ёй не было граху, яе завуць "ружай без шыпоў" - лічыцца, што ружа расла ў раі без шыпоў, але здабыла іх, як напамінак пра грэхападзенне чалавека. У гнастычнай традыцыі ружа - увасабленне таемных чароўных ведаў, даступна толькі чыстым сэрцам і намерамі: менавіта таму ружа прысутнічае на эмблемах шматлікіх таемных грамадстваў. У нашы дні ружы часцей за ўсё ўспрымаюць як знак кахання і жаночай прывабнасці, але малюнак гэтай кветкі цалкам можа быць скарыстаны і як намёк на тое, што "ўсё застанецца паміж намі"… Чорная ружа - знак смутку, журбы і адначасова гонару, высакароднасці. Праўдзівая кветка, якую можна падарыць арыстакрату ці чалавеку ведаючаму сабе кошт. Чорная ружа - малавядомы анархісцкі знак. Ён адбываецца ад ірландскай песні "Маленькая чорная ружа", у якой спяваецца пра барацьбу ірландскага народа супраць брытанцаў. З тых часоў яна з'яўляецца знакам супраціву і бунту.
Працягваецца збор чарнiц, якiя, па народных павер'ях, "адводзяць ад жывата лiха", "пазбаўляюць страўнiк ад хваробы, ачышчаюць кроў, нармалiзуюць работу пячонкi". У народзе казалi: "У ягадны год спраў неўправарот". Лiчылася, што "чарніцы спеюць пад камарыныя спевы", г.зн., калi ёсць камарыныя зграi, то ёсць i чарнiцы ў лесе.
Чарнiцы — гэта не толькi смачныя ягады; здавён у народзе ведалi, што ягады чарнiц неабходна ўжываць пры праблемах страўнiка i кiшэчнiка, пры дыябеце, захворваннях пячонкi i iншых органаў крывi, рэўматызме i падагры. Чарнiцы таксама стабiлiзуюць зрок. Чарнiцы — галiнкi разам з ягадамi — сушылi на зiму, вешалi ў цёмных месцах. Шматгадовы вопыт народа вучыць, што вельмi карысна ўжываць чарнiцы ў спёку, яны дапамагаюць падтрымлiваць сiлы ў арганiзме. З чарнiц варылi смачнае духмянае варэнне, кампоты. Ягады чарнiц захоўваюць свае каштоўныя лекавыя якасцi i не губляюць вялiкай колькасцi вiтамiнаў, нават калi iх сушыць i варыць. Аксана КАТОВІЧ, Янка КРУК Гаючыя ягады
Працягваецца збор чарніц, якія, згодна з народнымі павер’ямі, “адводзяць ад жывата ліха”, “пазбаўляюць страўнік ад хваробы, ачышчаюць кроў, нармалізуюць работу печані”. Чарніцы — гэта не толькі смачныя ягады; здавён у народзе ведалі, што ягады чарніц неабходна ўжываць пры праблемах страўніка і кішэчніка, пры дыябеце, захворваннях печані і іншых крывятворных органаў, рэўматызме і падагры. Чарніцы таксама стабілізуюць зрок.
Чарніцы — галінкі разам з ягадамі — сушылі на зіму, вешалі ў цёмных месцах. Шматгадовы вопыт народа вучыць, што вельмі карысна ўжываць чарніцы ў спёку, яны дапамагаюць падтрымліваць сілы ў арганізме. З чарніц варылі смачнае духмянае варэнне, кампоты. Ягады чарніц захоўваюць свае каштоўныя лекавыя якасці і не губляюць вітамінаў, нават калі іх сушыць і варыць. Аксана КАТОВІЧ, Янка КРУК Падрыхтавала Галіна Арцёменка.
|
