Вірамандуі (Viromandui)

Племя ў Бельгійскай Галіі, якое жыло паміж Шэльдай і Уазай. Галоўны горад Бібракс (сучасны Лан). Заваяваны рымлянамі ў 57 да н.э.

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з вірамандуямі.

в. Вірлавічы > Менская вобласць > Стаўбцы >Літвенскі

в. Віркава> Менская вобласць > Узда >Каменкаўскі

в. Віраўля> Віцебская вобласць > Гарадок>Віраўлянскі

в. Вірок> Віцебская вобласць > Гарадок >Хмельніцкі

в. Віршалы> Віцебская вобласць > Паставы > Мягунскі

в. Вірок> Віцебская вобласць > Гарадок >Межанскі

в. Віршалы> Віцебская вобласць > Паставы > Камайскі

в. Віржы>Віцебская вобласць > Докшыцы >Валкалацкі

в. Віркаў>Магілёўская вобласць > Клічаў> Віркаўскі

в. Віры>Брэсцкая вобласць > Драгічын > Іменінскі

в. Вірышча>Гарадзенская вобласць > Карэлічы > Красненскі

в. Вірычаў>Гомельская вобласць > Рагачоў > Ціхініцкі

в. Чорная Вірня>Гомельская вобласць > Жлобін > Майскі

Прозвішчы: Вірт, Віртаў – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Вір, Вірнаў, Вірніч.

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Вирлович Богуш, б. Наугародскага пав. Вiленскага в-д. 37 адв.
Вирлович Матей, б. Наугародскага пав. Вiленскага в-д. 37 адв.
Вирлович Юхно, б. Наугародскага пав. Вiленскага в-д. 37 адв.
Вирловича Богдановая, б. Наугародскага пав. Вiленскага в-д. 37 адв.
Вирмонтович Петр, б. Вiлькамiрскага пав. Вiленскага в-д. 62
Виртартайтис Мицко, б. Тандзягальскай вол. Жамойцкай з-лi 284 адв.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з вірамандуямі.

Вір (выспа) (Vir) - выспа ў Харватыі;

Вір (рака) (Vire) - рака ў Францыі;

Вір (Кальвадос) (Vire) - горад у Францыі, супрефектура ў дэпартаменце Кальвадос.

МІФАЛОГІЯ.

Вір

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Вір - народная назва найболей глыбокага месца ў возеры ці рэчышчы ракі.

Дно ў віры звычайна паглыблена плынню ці высвідравана вірамі.

Для рэк у руславеданні  выкарыстоўваецца звычайна тэрмін плёс, які падкрэслівае генэзіс  гэтага утварэння  і яго ўзаемасувязь з іншымі марфалагічнымі аб'ектамі рачнога рэчышча (перакатамі). Часам найболей глыбокую частку плёса завуць вірам; пры гэтым у адным плёсе можа быць некалькі віроў.

Бераг, які знаходзіцца побач з вірам - яр (высокі бераг). У вірах звычайна ловяць рыбу.

Існуе прымаўка: "У ціхім омуце (віру) чэрці водзяцца".

Слоўнік Даля:

ВІР - ЯМІНА пад вадой з крыніцамі ці з калаўротам хуткай плыні; вадакруць, вадаверць, выр, бездань, заверць, віхор, суводзь, сувой, сулой, вораць, кунавароць, круцень, закруцень. | віхор, завой, завойка ў поўсці. у яго на цемені два віра. па моры плыў, ды і патрапіў у вір. *пайшоў у свет, ды патрапіў у вір, у спакусу.

Віракоча (бажаство)

Віракоча

Віракоча (кечуа Wiraqucha, ісп. Huiracocha ці Viracocha) - бажаство, якое ў рэлігіі і міфалогіі шматлікіх дакалумбавых народаў Андскага рэгіёна з'яўлялася творцам свету. За выключэннем інкаў, якія шанавалі яго асобна, у шматлікіх народаў Віракоча атаясамляўся з творцам свету Пача Камакам і сустракаўся з падвойным імем Пача Камак-Віракоча.

Імя

Тлумачэнне імя Віракоча адно з найболей супярэчлівых у даследнікаў, часта яно сустракаецца ў спалучэнні з іншымі словамі.

Так, напрыклад, гісторык Фернанда дэ Монтэсінос прыводзіць поўную форму:

-       Illatici Huira Cocha, што можна перавесці як "Пышнае (Зіхатлівае) Падстава і Бездань - Сховішча ўсіх рэчаў", маючы на ўвазе Закон ці Космас, кіраўнік рухамі свяцілаў і ўсяго існага.

Ці простая форма (па Хуане дэ Бетансосу):

-       Віракоча - гэта значыць Бог.

Міфалогія

Ў міфалогіі інкаў Віракоча з'яўляецца стваральнікам цывілізацыі і адным з галоўных бажаствоў. У адной з легенд гаворыцца, што Віракоча разам са сваёй жонкай Мама-Коча (маці-мора) нарадзіў сына Інты  (сонца) і дачку Мама Кільа (месяц). У гэтай легендзе Віракоча забівае амаль усіх людзей, якія жывуць вакол возера Тытыкака велізарным патопам пад назвай Уну-Пачакуты (водная змена эпох). Выжыць ён дазваляе толькі двум людзям, якім наканавана прынесці свету цывілізацыю. Паводле іншай легенды, Віракоча стварыў восем першых цывілізаваных людзей.

Вялікая колькасць міфаў народаў юнкі, мачыка, кечуа і інкі, у тым ліку і пра Віракоча  сабраў святар Франсіска дэ Авіла ў сваім дакладзе "Богі і людзі Варачыры" (1608 г.)

Манатэістычныя тэндэнцыі

Ёсць падставы казаць пра манатэістычныя тэндэнцыі ў рэлігіі народаў Анд, пра  складваючуюся  тэндэнцыю лічыць усіх богаў выявамі Віракочы-Пача Камака. Вядома некалькі відавочна манатэістычных гімнаў Віракоча, якія прыпісваюцца Пачакутэку Юпанкі.

Прыклад аднаго з такіх гімнаў:

О Создатель, корень всего,
Виракоча, конец всего,
Повелитель в сияющей одежде,
Зарождающий жизнь и все приводящий в порядок,
Говоря: «Да будет мужчина! Да будет женщина!»
Создатель, творец,
Ты дал жизнь всем -
Храни их,
Пусть живут они в процветании и счастье,
В безопасности и мире.
Где ты?
Снаружи? Внутри?
Над этим миром в облаках?
Под этим миром в тенях?
Услышь меня!
Ответь мне!
Прими слова мои к сердцу!
Бесконечные века
Дай мне жить,
Сожми меня в руках,
Держи меня в ладонях,
Получи это подношение,
Где бы ты ни был, мой Повелитель,
Мой Виракоча.

A tiqsi Wiraqucha
qaylla Wiraqucha
tukapu aknupu Wiraquchan
kamaq, churaq
"Qhari kachun, warmi kachun,"
nispa.
Ilut'aq, ruraq
kamasqayki,
churasqayki
qasilla qispilla kawsamusaq
Maypin kanki?
Hawapichu?
Ukhupichu?
Phuyupichu?
Llanthupichu?
Uyariway!
Hay niway!
Iniway!
Imay pachakama,
hayk'ay pachakama
kawsachiway
marq'ariway
hat'alliway
kay qusqaytari chaskiway
maypis kaspapis
Wiraquchaya.

Нататкі

1. ФЕРНАНДО ДЕ МОНТЕСИНОС. ДРЕВНИЕ ИСТОРИЧЕСКИЕ И ПОЛИТИЧЕСКИЕ ПАМЯТНЫЕ СВЕДЕНИЯ О ПЕРУ. Книга вторая. Глава XI. — Киев, 2006
2. Juan de Betanzos. Suma y Narracion de los Incas. — Madrid, Ediciones Polifemo, 2004. Edicion, introduccion y notas: Maria del Carmen Martin Rubio. ISBN 84-86547-71-7
3. Берёзкин Ю. Е. Инки: исторический опыт империи. Л.: Наука, 1991.
4. Священные гимны Пачакутека, на сайте Месоамерика

ВІРАВА

Вірава -  гаспадыня і дух гаю ў народаў поўначы. Паўставала ў выглядзе прыгожай дзяўчыны. Ёй падпарадкоўваліся птушкі  і звяры. Яна дапамагала заблукаўшым падарожнікам.

Крыніца: аўтар электроннай энцыклапедыі  Аляксандрава Анастасія myfhology.narod.ru

Падрыхтавала Галіна Арцёменка.