Свевы

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Свевы, інакш свебы (лат. Suevi, Suebi) - зборная назва насельніцтва паліэтнічнай Усходняй Нямеччыны, уключаючы пераважна германскія народнасці (семноны, гермундуры, квады і інш.), займаўшыя ў I веку да н. э. - II веку н. э. басейн Эльбы, Майна, Неккара, верхняга Рэйна.

……Пры гэтым аланы атрымалі Лузітанію і Карфагенскую Іспанію, вандалам-сілінгам дасталася Бетыка, а вандалы-асдзінгі  і свевы пасяліліся на крайнім паўночным захадзе, у рымскай правінцыі Галлецыі  (Галісія);……

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з сілінгамі

в. Сілкі >  Віцебская вобласць >Гарадок >Вайханскі

в. Сілічы >   Брэсцкая вобласць > Пружаны >Мокраўскі

в. Сілічы >Магілёўская вобласць > Касцюковічы>Беладуброўскі

в. Сілічы >Менская вобласць > Лагойск >Знаменкоўскі

в. Сілава> Віцебская вобласць > Міёры >Чарэскі

в. Сілаўцы >  Віцебская вобласць >Гарадок >Далгапольскі

в.  Сілкі  >  Віцебская вобласць >Гарадок >Пруднікскі

в. Сілівонаўка  > Віцебская вобласць > Гарадок>Віраўлянскі

в. Сілівонаўка  > Гомельская вобласць > Жлобін >Кіраўскі

в. Сілава> Віцебская вобласць > Міёры >Міёрскі

аг. Сіпішчава >Віцебская вобласць > Дуброўна >Малабахаўскі

Прозвішчы: Сілініч – старажытны беларускі шляхецкі род, Сіліч, Сіла, Сілуянаў

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з сілінгамі

Сілвеш (порт. Silves) - Партугалія

Сілістра — Баўгарыя

МІФАЛОГІЯ

СІЛЫ

Сілы - У  хрысціянскай міфалогіі адзін з дзевяці анёльскіх чыноў. Разам з панаваннямі і ўладамі Сілы складаюць другую трыяду. Псеўда- Дзіянісій кажа: "Найменне святых Сіл азначае некаторую  магутную  і непераможную  мужнасць, па магчымасці  ім паведамленую, якая адлюстроўваецца ва ўсіх іх Богападобных дзеяннях для таго, каб выдаляць ад сябе ўсё тое, што магло б паменшыць і прыслабіць Чароўныя азарэнні, ім што даруюцца, моцна  імкнучыяся  да Богападражання, не  застаючыся  бяздзейнымі ад леннасці, але няўхільна ўглядваючыяся  на найвысокую  і ўсеўмацоўваючую Сілу  і, колькі магчыма, па сваіх сілах робячы  Яе выявай, зусім звернутай  да Яе як крыніцы Сіл і Богападобна сыходную  да найнізкіх сіл для паведамлення ім магутнасці".

СІЛА

12/30жніўня Сіла, Андронік, Іван, Герман, Лука, Алімп, Максім, Валянцін, Апалон. Калі паспявалі закончыць жніво, гаварылі, што карысна пачаць сяўбу новага хлеба: «Хто на Сілу жыта пасее — у таго на хлеб надзея». Надзею нібы гарантавала імя святога — Сіла! Івану-воіну, які таксама прыпадае на гэты дзень, маліліся, каб адшукаць украдзеныя рэчы і коней і каб пакараць злодзеяў. У народзе верылі, што калі адслужыць малебен Івану-воіну, то ён нашле на крыўдзіцеля і злоснага ворага страшную кару.

12 ЖНІЎНЯ – СІЛА (ІВАН).

12/30. Сіла, Андронік, Іван, Герман, Лука, Алімп, Максім, Валянцін, Апалон, Ангеліна, Павел.

Калі паспявалі закончыць жніво, гаварылі, што карысна пачаць сяўбу новага хлеба: «Хто на Сілу жыта пасее — у таго на хлеб надзея». Надзею нібы гарантавала імя святога — Сіла! Івану-воіну, які таксама прыпадае на гэты дзень, маліліся, каб адшукаць украдзеныя рэчы і коней і каб пакараць злодзеяў.

У народзе верылі, што калі адслужыць малебен Івану-воіну, то ён нашле на крыўдзіцеля і злоснага ворага страшную кару.

12 жніўня. Дзень Сілы і Сілуяна. Лепшы тэрмін сяўбы зімавых - жыта, пасеяная на Сілу і Сілуяна, народзіцца моцна. "Святы Сіла дадасць мужыку сілы". "На Сілу нямоглы волатам жыве (ад сытнай ежы, новага хлеба)".

12 жніўня - Дзень Сілы і Сілуяна, Святых апосталаў Сілы і Сілуана, Сілін дзень. Калі ў гэты час дні стаяць пахмурныя і прахалодныя, то дажджу асцерагацца не патрэбна і працы могуць працягвацца без прыпынку; калі ж душна і цяжка і казуркі асабліва злыя і з'едлівыя, то будзе дождж. На Сілу жыта пасеяная народзіцца моцна, а ведзьмы млеюць, абапіўшыся малака.

На Сілу і Сілуяна жыта бывае п'янае (поўнае зернем і хіліцца да зямлі).

Сіла хлеб сіліць.

Яравыя сею па баках гляджу; жыта сею шапка з галавы зваліцца, не падыму (некалі).

"Дажыць бы бабе да Сіліна дня ды з яравым ухадзіцца, дык засілля дадасца".

Па даручэнні сумленнага міру, маліліся старыя, ведаўшыя  варажбу. Іван-то таемныя крадзяжы раскрывае, ад злодзеяў беражэ. Івану Ваяру пашана, а і варожкам на гэты дзень ушанаванняў, дароў не бедна перападалася.

Сіла, ох, патрэбна сіла працу перасіліць!

Пашы-скародзь, жні і касі, сей і зноў скародзь...

"Паміраць сабірайся, а жыта сей!"

Вецер і сонца. Спехам перакусіўшы, спяшаліся да палёў.

На загоне ўставай спіной да ветра: супраць ветру жаць - у высокіх сцеблах блытацца, ды на пякучым сонцапёку, у задусе.

Жменя па жмені - гатоў сноп. Каб салома, колас не адмакрэлі, складзі снапы ў копы. "Дзевяць братчыкаў пад адным капялюшыкам", - але прынята было ставіць у копы і больш снапоў, пакрываючы іх зверху таксама снапом, як парасонікам ад дажджоў.

Абед, калі ніва - не блізка, жняцам прыносілі дзеці: у гладышы, абкладзенага пакуллем, гарачую бульбачку, яшчэ вузельчык, у ім пару-другую  агуркоў, цыбуля з град, у гладышах квас і малако.

Паабедалі, і адразу за сярпы. А потым зноў жні, стаў копы, пакуль не змеркнецца...

Выцераблены лён жменя па жмені ўкладвалі на бярозавую тонкую віцу крыж - на - крыж. Віца з кручанай завесай на вяршыне служыла падпяразкай. Снапы ў мокрае надвор’е развешвалі на казлах для даспявання насення.

Затым вязі снапы да гумна. З восецяў пасля дасушкі, часам прама гарачы расцілалі па глінянай падлозе гумна, для збівання галовак.

Імяніны ў Валянціна (з латыні - "моцны"), Івана (габрэйскае - "божае спрыянне").

12/30. Сiла (Iван, Іван Воін).

Алесь Лозка.

У праваслаўным календары гэты дзень прысвечаны апосталам ад 70-цi: Сiле, Сiлуану, Крыскенту, Епенету, Андронiку, а таксама пакутнiку Iаану Воiну i iншым. Народны каляндар сярод iх выдзялiў дваiх. Пра аднаго з іх у народзе кажуць: "Хто на Сiлу жыта пасее, у таго на хлеб надзея".  Да гэтага часу ўжо вызвалялася нямала палёў i неабходна было распачынаць новую сяўбу.

Як сведчаць Е. Раманаў, М.Косіч за Іванам Воінам у народзе замацавалася функцыя абаронцы ад злодзеяў. Прататып яго -- пакутнiк Iаан (1У ст.) быў воiнам у iмператарскiм войску Юлiяна Адступнiка, што накiроўваў сваiх узброеных поданых забiваць хрысцiян. Але Iаан Воiн вызваляў iх за што i быў пасаджаны ў цямнiцу. Тут, магчыма, народны вобраз мае частковае супадзенне з хрысцiянскiм і пабудаваны ва ўсходніх славян на гульні слоў.

12 жніўня - Сіла.

У Сілін дзень аддае лапух, па старажытных павер'ях, сваю сілу чалавеку.

"Як толькі абсушыць сонца лісце - час лапуху пакланіцца. Задоўга да гэтага дня шукалі месца, дзе лапух расце насуперак вятрам.Тыя расліны, што з краю зараснікаў стаяць, - не трэба чапаць. Калі калючыя верхавіны лапуха будуць за падол чапляцца, хустку з галавы здзіраць, трэба сыходзіць з зараснікаў.

Калі ўступіш у зараснікі, прыгледзься. Лісце  ў самай зямлі чапаць нельга - яны старыя, а лісце ў самых верхавін слабыя. Трэба рваць тое лісце, што з сярэдзіны сцябла цягнуцца, па тры ліста з куста, не больш, і ў кошык, торбу класці, распрастаўшы, гладкім бокам да дна. Потым сушыць іх на печы, раскладваючы вострымі канцамі на поўнач.

Ад болю ў каленах, плячах, казалі, можна пазбавіцца за тры Спаса, звяртаючыся да лячэння ў Спас і двойчы паміж Спасамі. Трэба прыкладваць да балючых месцаў апаранае лісце лапуха (адзін з іх абрасіць свежым мёдам), прыгаворваючы: "Памілуй, выратуй і захавай, Госпадзі!"

Сільны бог

Ва ўсіх старажытных народаў целавая крэпасць шанавалася дарам звыш пасланым; а таму такія людзі ў грэкаў былі напаўбогі, г. зн. народжаныя бацькам ці маці несмяротна, і зваротна якім-небудзь  з двух смяротных. Грэкі іх клікалі героямі; што славяны  пазначалі словам волат. Ёсць татарскае батыр; дакладней жа яно складзена са славянскага бог сармацкага цір ці цірар (па яго ж вытлумачэнню) пасынак; што як назвай так і сэнсам бліжэй да паняцця волата падыходзіць. Пад гэтым бажаством паважалі славяне дарунак прыроды целавай крэпасці; гэта быў грэцкі Марс ці Арэй. Малюнак яго быў ў выглядзе мужа, які трымае ў правай руцэ дроцік, у левай жа срэбны шар, як бы праз тое даючы ведаць, што крэпасць валодае ўсей грамадою. Пад нагамі яго ляжала львіная і чалавечая галовы, тая і другая служаць эмблемаю целавай крэпасці.

Да ведама: …. геты былі ўсхвалёныя да такой ступені, што гаварылася, быццам  бы некалі Марс (Марс у рымлян, Арэй у грэкаў), абвешчаны ў выдумках паэтаў богам вайны, з'явіўся менавіта ў іх. Адгэтуль і Вяргілій:

«Как Градива отца, полей покровителя готских»

Гэтага Марса готы ўвесь час улагоджвалі найжорсткім культам (ахвяраю яму было забойства палонных), мяркуючы, што начальніка  войн прыстойна ўласкаўляць праліццём чалавечай крыві. Яму прысвячалася першая здабыча, у яго гонар падвешвалі на ствалах дрэў  трафеі. Готы больш, чым іншыя, прасякнуты былі рэлігійным да яго гарэннем, і здавалася, што глыбокая пашана іх аддаецца бацьку…..(урывак - ІЯРДАН “О ПРОИСХОЖДЕНИИ И ДЕЯНИЯХ ГЕТОВ” “DE ORIGINE AQTIBUSQUE GETARUM”)

СІЛЕНЫ

Сілены- у грэцкай міфалогіі дэманы ўрадлівасці, увасабленне стыхійных сіл прыроды. Уваходзяць разам з сатырамі (ад якіх іх часта цяжка адрозніць) у світу Дыяніса, выродлівыя, кірпатыя, таўстагубыя, з вачамі на выкаце, з конскім хвастом і капытамі. Яны славяцца задзірлівым норавам і запалам да віна і німфаў.  Малююцца ці ў буяным танцы з непрыстойнымі рухамі, ці прысутнымі на асле ў поўным ап'яненні, якія пацягваюць віно з меха. У шэрагу міфаў малююцца мудрыя Сілены: мудры Сілен ў Вяргілія ў напаўсонным і паўп’яным  выглядзе выкладае ў песні гісторыю старажытнай касмагоніі, нараджэнне свету, царства Сатурна, подзвіг Праметэя, гісторыю геліад і інш. (Verg. Eel. VI).

У Македоніі паказвалі месца, названае Садамі Мідаса, дзе Мідас злавіў С. (Herodot. VIII 138), падмяшаўшы віно ў ваду крыніцы, з якога той піў (Xenoph. Anab. I 2, 13). Часта атаясамляюцца з сатырамі.

Сільфы - ў сярэднявечнай еўрапейскай міфалогіі, у алхімікаў -  добрыя духі паветра, жывуць у кветках за якімі і заляцаюцца. Любяць добра праветрываемыя  памяшканні і сквазьнякі. Старажытныя грэкі лічылі што кожнаму з "каранёў", ці стыхій, на якія яны дзялілі сусвет, прыпісваюцца адмысловыя духі. У шаснаццатым стагоддзі швейцарскі алхімік і лекар Парацельс даў ім імёны: гномы - духі зямлі, німфы - духі вады, саламандры - агню і сільфы, ці сільфіды - паветра. Усе гэтыя назвы грэцкага паходжання. Французскі філолаг Літтрэ  ўзводзіў этымалогію "сільфа" да кельцкіх моваў, аднак вельмі неверагодна, каб Парацельс, які даў гэту назву, меў пра іх якое-небудзь паняцце. Цяпер ужо ніхто не верыць у іх, але слова "сільфіда" ўжываецца як даволі банальны камплімент стройнай маладой жанчыне. Сільфы займаюць прамежкавае месца паміж звышнатуральнымі і натуральнымі істотамі; пра іх не забывалі рамантычныя паэты і пісьменнікі.

Падрыхтавала Галіна Арцёменка.