Шэрпы

Матэрыял з Вікіпедыі - вольнай энцыклапедыі

Шэрпы (тыб. ཤར་བ་ , вайлі shar pa 'усходнія') - народнасць, якая жыве ва Ўсходнім Непале, у раёне гары Джамалунгма, а таксама ў Індыі. Саманазва - шаркхомбо.

Колькасць шэрпаў за апошнія 30 гадоў моцна ўзрасла. Так, у 1975 годзе колькасць складала каля 25 тысяч чалавек, то ў 2001, па адзнацы ўлад Непала,  было зарэгістравана 154 622 прадстаўніка гэтай народнасці, з якіх амаль 93 % - будысты, 6,26 % - індуісты, 0,63 % - хрысціяне і 0,20 % - паслядоўнікі рэлігіі Бон.

Мова - кангпо, ставіцца да тыбета-бірманскіх моў.

Шэрпы - нашчадкі тыбетцаў, у Сярэднія вякі якія перасяліліся да поўдня ад Галоўнага Гімалайскага хрыбта.

Традыцыйнымі заняткамі шэрпаў у Непале з'яўляюцца земляробства (вырашчыванне бульбы і аўса), жывёлагадоўля (які); у мінулым яны былі пасрэднікамі ў гандлі паміж Непалам і Тыбетам. Асноўныя заняткі ў Індыі - гандаль і ўдзел ва ўзыходжаннях на горныя вяршыні, дзе яны практычна незаменныя ў якасці высакагорных носчыкаў. Шматлікія шэрпы загінулі, удзельнічаючы ва ўзыходжаннях, з-за цяжкіх пагодных умоў, лавін, траўмаў і хвароб.

Цікавыя факты

-       Шэрпа Тэнцінг Наргей разам з новазеландцам Эдмундам Хілары - першыя людзі на вяршыні Эверэста. У 1953 годзе яны падняліся туды як удзельнікі брытанскай экспедыцыі.

-

Альпінісцкі жарт пра шэрпаў:

Калі каманда паднялася на вяршыню, іх чакаў намёт, паслужліва пастаўлены  дзесяццю шэрпамі напярэдадні.

Прафесійным альпіністам-шэрпам прыналежыць большасць рэкордаў па ўзыходжанню на Эверэст:

- Аппа Тэнцінг паднімаўся на вяршыню 19 раз

- Пемба Дорджэ падняўся на вяршыню за 8 гадзін 10 мінут

- Бабу Чыры правёў на вяршыні 21 гадзіну

Знакамітыя шерпы:

-       Аппа Тенцінг

-       Тенцінг Наргей

Крыніцы

"     БСЭ

Нататкі

Крыніца - «http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B5%D1%80%D0%BF%D1%8B»

(Г.І. цяжка сказаць аб нейкай роднасці з беларусамі, але нейкая сугучнасць назвы ёсць.  Магчыма гэта гукавае супадзенне,  але па матэрыялам бачна, што ў Беларусі існавала племя з падобным назовам.  Вядомы таксама і той факт, што ў Тыбеце жыла шмат індаеўрапейцаў (арыяў).

Шэрэнце

Рэгіён пражывання: Паўднёвая Амерыка

ШЭРЭНЦЕ, індзейскі народ групы ж у Цэнтральнай Бразіліі, жывуць у 4 паселішчах каля горада Токанцінія, на поўначы штата Гояс. Колькасць каля 700 чалавек. Да сярэдзіны XIX стагоддзя  колькасць жыхароў у паселішчах у вільготны сезон дасягала, верагодна, 2 тыс. чалавек; у сухі сезон разбіваліся на дробныя вандроўныя групы. Кажуць на мове шэрэнце. Разам з шаванце ўтвораюць групу цэнтральных жа. Большасць валодае партугальскай мовай. Захоўваюцца традыцыйныя вераванні, распаўсюджваецца каталіцызм і пратэстанцтва.

Сталыя кантакты з бразільцамі з канца XIX стагоддзя.

Асноўныя заняткі: ручное падсечна-агнявое земляробства (галоўныя культуры — кукуруза і горкі маніёк; ямс, гарбузы, салодкі маніёк і інш.), збіральніцтва, рыбалоўства, паляванне (губляе значэнне), у невялікім маштабе гадоўля буйнай рагатай скаціны і праца па найманню.

Кожная з дзвюх экзогамных фратрый падзяляецца на 4 патрылінейных рода.

Жыллё вялікіх сем'яў складала паўкола, у цэнтры — мужчынская хата; сучасныя селішчы — бязладнай планоўкі. Традыцыйнае шлюбнае селішча матрылакальнае. Існавалі рытуальныя асацыяцыі, узыходныя да ўзроставых класаў.

Шэрэнце амаль не мелі адзення, сучасная адзежа крэольского тыпу.

Захоўваюцца традыцыйныя абрады — танцы ў масках мурашкаедаў, змаганне юнакоў у бегу з бервяном і інш.

Геаграфічныя назовы ў Беларусі, злучаныя з шаркхомбамі

в. Шарнева >Менская вобласць > Крупкі >Абчугскі

п. Шарнева >Менская вобласць > Крупкі >Абчугскі

в. Шарпілаўка >Менская вобласць > Крупкі >Абчугскі

в. Шаршуны>Менская вобласць > Менск >Рагоўскі

п. Шаршуны>Менская вобласць > Менск >Рагоўскі

в. Шараі >Менская вобласць > Маладзечна >Хожаўскі

в. Шараі > Менская вобласць > Валожын >Дорскі

в.  Новая Шараеўшчына> Магілёўская вобласць > Бабруйск > Хімаўскі

в. Старая Шараеўшчына> Магілёўская вобласць > Бабруйск > Хімаўскі

в. Шарыпы Вялікія>Магілёўская вобласць > Горкі > Саўскі

в. Шарыпы Малыя>Магілёўская вобласць > Горкі > Саўскі

в. Шараеўка> Магілёўская вобласць > Магілёў > Вендарожскі

в. Шароеўка > Магілёўская вобласць > Магілёў >  Сормаўскі

в. Шарэйкі >Магілёўская вобласць > Касцюковічы> Пралетарскі

в. Шарагі> Віцебская вобласць > Міёры > Язненскі

в. Шарагі > Віцебская вобласць > Міёры > Нікалаеўскі

в. Шарагі> Віцебская вобласць > Глыбокае > Падсвільскі

в. Шарагі > Віцебская вобласць > Міёры >Туркаўскі

х. Шаркелі > Віцебская вобласць > Браслаў > Друйскі

х. Шараманка > Віцебская вобласць > Браслаў > Друйскі

х. Шаркішкі > Віцебская вобласць > Браслаў > Опсаўскі

в. Шаркіна >Віцебская вобласць > Ліёзна >Стасеўскі

в. Шарыпіна >Віцебская вобласць > Бешанковічы > Верхнякрывінскі

х. Шаркішкі > Віцебская вобласць > Браслаў > Відзаўскі

в. Шармухі >Віцебская вобласць > Верхнядзвінск >Бігосаўскі

в. Шарына >Віцебская вобласць > Гарадок>Віраўлянскі

в. Шарава >Віцебская вобласць > Гарадок>Віраўлянскі

в. Шаркі >Віцебская вобласць > Віцебск >Шапечынскі

в. Шарыкі >Віцебская вобласць > Ліёзна >Ліёзненскі

в. Шаркіна >Віцебская вобласць > Ліёзна >Ліёзненскі

в. Шарына >Віцебская вобласць > Гарадок >Халамерскі

в. Новыя-Шарабаі > Віцебская вобласць > Глыбокае > Каробаўскі

в. Старыя-Шарабаі > Віцебская вобласць > Глыбокае > Каробаўскі

в. Шарыкі >Віцебская вобласць > Ліёзна >Стасеўскі

в. Шарыпы >Віцебская вобласць >Гарадок >Межанскі

в. Шаркаўка >Віцебская вобласць > Лепель >Лепельскі

х. Шаркелі > Віцебская вобласць > Браслаў >Друеўскі

в. Шарын>Гомельская вобласць > Ельск >Багуціцкі

в. Шарсцін>Гомельская вобласць > Ветка>Шарсцінскі

в. Шарэйкі>Гомельская вобласць > Калінкавічы >Юравіцкі

в. Шарпілаўка >Гомельская вобласць > Гомель > Шарпілаўскі

в. Шарыбаўка>Гомельская вобласць > Буда-Кашалёва> Кашалёўскі

в. Шармічы>Гарадзенская вобласць > Шчучын > Бакштоўскі

в. Шаркоўшчына >Гарадзенская вобласць > Астравец >Спондаўскі

в. Шарупы>Гарадзенская вобласць > Шчучын >Дэмбраўскі

в. Шаркіна>Гарадзенская вобласць > Шчучын >Астрынскі

в. Шарашаўцы >Брэсцкая вобласць > Маларыта > Чэрнянскі

гп Шарашава> Брэсцкая вобласць > Пружаны >Ружанскі

Прозвішчы: Шараўскі -герба Радван, Шаркевіч, Шарко, Шаркоўскі, Шаршавіцкі, Шарэвіч, Шарэпа – старажытныя беларускія шляхецкія роды.

Са спісу войска ВКЛ 1528 года:

Шарапа Михайло, б. Гарадзецкага пав. 213 адв.
Шарапов Михайло, б. Клецкага пав. 211 адв.
Шерейковичи, б. Гядройцкага пав. Вiленскага в-д. 72 адв.

Геаграфічныя назовы за мяжой, злучаныя з шаркхомбамі

Шардара - Казахстан
Шарлеруа — Бельгія
Шартр — Францыя

Герб Шранява

"Шранява", прыватнаўласніцкі герб, якім карысталіся больш, чым 120 родаў Беларусі, Украіны, Літвы і Польшчы ў тым ліку Клівецкія, Любамірскія, Мячэўнікі, Скіндзеры, Стадніцкія. На чырвоным полі срэбная  звілістая стужка, на якой срэбны крыж.

Клейнод - над верхам  з каронай  галава льва паміж двума рогамі з званком.

Вядомы з канца 14-го стагоддзя, у ВКЛ - пасля Гарадзельскай уніі 1413 года.

Герб прыналежыў родам: Александровіч, Арасімовіч, Арцымовіч, Бельскі, Бер, Бялінскі, Вярыга, Вярыга-Дарэўскі, Гараін, Жміеўскі, Каморскі, Кміта, Красоўскі, Куроўскі, Кухарскі, Ліпскі, Любавіцкі, Любамірскі, Ляскоўскі, Лясоўскі, Лясоцкі, Мацяеўскі, Мрачкоўскі, Мрочак, Панятоўскі, Парэмбскі, Патоцкі, Рржылецкі/ Прылуцкі, Рагоза, Рагоўскі, Скарбек, Скіндар, Слупскі, Стадніцкі, Стржалкоўскі/ Стралкоўскі, Сядлецкі, Туроўскі, Уеўскі, Харашэўскі, Шаціла, Шымкевіч.

Герб зарэгістраваны ў Гербавым матрыкуле Рэспублікі Беларусь 28 верасня 1998 г. № 26.

Герб: у срэбным полі барачнага шчыта на зялёных узгорках пад пальмаю малюнак Святога Арханёла Гаўрыіла ў чырвона-залатых адзеннях са срэбнай лілеяй у правай руцэ.

Апошні кароль польскі і вялікі князь літоўскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі ў першай палове 1792 г. дараваў гербы цэламу шэрагу беларускіх гарадоў. Па сваіх геральдычных сюжэтах яны не адрозніваліся ад тых, якія атрымалі  іншыя гарады ад яго папярэднікаў. Некаторыя з іх мелі рэлігійнае напаўненне. Абліччы святых, выкананыя мастакамі-геральдыстамі  XVIII ст., засталіся захаванымі на манархавых прывілеях, у наш час захоўных у архівах. У Дзяржаўны геральдычны рэгістр Рэспублікі Беларусь занесены гербы Радашковічаў  (падараваны 23 лютага) з малюнкам Святога Стэфана, Шарэшава (27 лютага) - з Арханёлам Гаўрыілам, Барысава (14 чэрвеня) з Апосталам Пятром. Цяпер яны маюць сучасную ізаграфію, аднак не страцілі сваёй каштоўнасці і дагэтуль, бо гарадскія гербы XV-XIX стст. з упэўненасцю можна аднесці да гісторыка-геральдычнай спадчыны Беларусі.

У гербе Шарэшава  намаляваны Святы Гаўрыіл - адзін з сямі арханёлаў. Імя гэтага святога адбываецца ад старажытнагабрэйскага "муж Божы", "Бог ёсць сіла". У Евангеллі апавядаецца, што Гаўрыіл быў галоўным пасланцам Бога-Бацькі, вартавым нябеснага Храма ад зла, д'ябла і ведзьмаў. Як "вялікі праведнік нараджэнняў", ён вытлумачыў сон прарока Данііла, благавеставаўшый  Захару нараджэнне Іяана Хрысціцеля, Найсвяцейшай Панне Марыі - нараджэнне Выратавальніка. Гэты святы быў заступнікам парадзіх, Анёлам літасці.

Святы Гаўрыіл - папулярная постаць у хрысціянскім мастацтве. Часцей за ўсё ён прысутнічаў у сцэне звеставання Марыі - у абліччы прыгожага маладога чалавека з пярэстымі крыламі, апранутага ў далматын ці мантэллу. Як правіла, ён маляваўся трымальным у руках лілею, скіпетр, аліўкавую галіну ці скрутак з надпісам "Ave Maria, Gratia Plena", што ў перакладзе з латыні азначае "Цешся, Марыя, выкананая мілаты". Такім ён захаваны і ў гербе з прывілея 1792 г. У рэканструкцыі сучаснага мастака ў руцэ Святога Гаўрыіла пакінута толькі белая лілея. Гэта кветка, піша А.Б. Лакіер, "шануецца асабліва за знак добрай  надзеі і непарочнага  жыцця, і падобны кветцы  гэтай не толькі па вонкаваму свайму выгляду, чысты і ладны колер,  але і па ўнутранай сваёй уласцівасці, прыемны пах, некаторую карысную сілу, то  і тыя, якія ўжываюць лілеі  у сваіх гербах, маюць быць добрымі, справядлівымі  і сумленнымі".

Герб горада Шарэшава адносіцца да гісторыка-геральдычных помнікаў Беларусі

МІФАЛОГІЯ.

ШЭРШНІ

Ўтварыліся з пчол у выніку спрэчкі Бога з чортам. Карысных для людзей пчол стварыў Бог, чорт прасіў Бога даць пчол і яму. Разгневаны Бог кінуў жменю пчол проста ў твар чорту, пчолы сталі адразу вялікія, куслівыя і хутка разляцеліся хто куды. 3 таго часу Ш. перш чым укусіць каго, цаляюць ударыць у твар. Лічылася, што 12 разоў уджалены Ш. чалавек абавязкова памрэ.

Крыніца: http://rv-blr.com/dictonary?alpha=&authenticity_token=7ac738a48b166025e45f6b2c67b725bd415bc85e&page=1

"Пчолы тыгры", так шэршняў завуць у Тайвані. Галоўным чынам шэршні жывуць у Карэі, Кітаі, Японіі, Непале, Індыі, горных раёнах Шры-Ланкі. У Расіі вялікая колькасць гэтых шэршняў водзіцца  у Прыморскам краі.

Азіяцкія велізарныя шэршні маюць джала даўжынёй амаль 6 міліметраў, і выпрацоўваюць моцны высокатаксічны яд, таму ўкус гэтага шэршня вельмі небяспечны - значна небяспечней, чым у іншых відаў шэршняў. Яду выпрацоўваецца вельмі шмат. Адзін з японскіх энтамолагаў, які падвергся ўкусу гэтай казуркі, апісаў "як гарачы цвік усадзіўся ў маю нагу".

Укус шэршня смяротна небяспечны для тых, хто пакутуе алергіяй на пчаліны/асіны яд - яд гэтага шэршня мае складаны хімічны склад і ўтрымоўвае тыя ж рэчывы, якія маюцца і ў асіным ядзе. Пры ўкусе вялікай колькасці шэршняў памерці можа і чалавек, не пакутуючы алергіяй, бо ў ядзе ўтрымоўваецца надзвычай таксічнае хімічнае рэчыва.

Крыніца:www.kompashka.com/forums/showthread.php